Φωτογραφία: Σελίδες Ιστορίας των Γρεβενών Απ. Παπαδημητρίου – Τόμος Β΄- Σελ. 81

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΒΟΡΕΙΟΣ ΕΛΛΑΣ» – 4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1928 – ΑΡ.ΦΥΛ . 77 – ΣΕΛ.2.

Ο Τρισυπόστατος Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου στο Βαρόσι Γρεβενών, πριν την καταστροφική πυρκαγιά του έτους 1937 ακριβώς 100 χρόνια μετά την ανακαίνιση του..

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου είναι Τρίκλιτος. Ανεγέρθη επί των  βάσεων παλαιότερου Ναού. Σύμφωνα με δυο επιγραφές που υπήρχαν, η μια στο υπέρθυρο της εισόδου και η άλλη στη μεσαία δοκό της οροφής, ανεγέρθη και ανεκαινίσθη στο έτος 1837.

Ο Ναός είναι κράμα Βυζαντινού και Βασιλικού ρυθμού.

Ο Ναός είναι Τρισυπόστατος. Στην μεσαία Αγία Τράπεζα τιμάται ο Άγιος Γεώργιος, στο βόρειο κλίτος ο Άγιος Αχίλλειος ο επίσκοπος Λαρίσης και στο νότιο κλίτος ο Άγιος Δημήτριος.

Αυτός ήταν ο Ναός του Αγίου Γεωργίου πριν καταστραφεί από πυρκαγιά 100 χρόνια μετά το έτος 1937.

                                        ***

ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ

ΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΣ

ΝΑΟΣ ΑΓIΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

 

Στο Βαρόσι υπάρχει ο πάλαι ποτέ καθεδρικός ναός της Μητροπόλεως Γρεβενών.

Ο Ναός ούτος υδρύθη το 1837, ως φανερώνουν δύο επιγραφαί, η μία εις το υπέρθυρον της εισόδου και ή άλλη εις την μεσαίαν δοκόν της οροφής. ΓΙαραθέτομεν ενταύθα τας επιγραφάς ταύτας. Η πρώτη επιγραφή τού υπερθύρου λέγει.

«ἔλθετε αδελφοί μέ προθυμίαν

σπεύσατε πάντες είς εκκλησίαν,

νά διδαχτείτε νόμους, σοφίαν

καί τής τριάδος πίστιν αγίαν.

‘Επικαλείσθε δέ καί τήν πρεσβείαν

τριών αγίων καί παρρησίαν,

των Τροπαιούχων μεγαλομαρτύρων

καί αθλοφόρων αείλαμπτήρων,

του Γεωργίου καί Δημητρίου

καί ιεράρχου του Αχιλλίου,

είς τούς οποίους ανεκαινίσθη

ναός ο θειος κι- εκαλλωπίσθη.

Δια φροντίδος κι’ επιμελείας

πρό πάντων καί προστασίας

του ιεράρχου και υπερτίμου

ημών κύρ – Γερασίμου

καί λοιπών των προεστότων

καί των προκρίτων καί των ανθρώπων

                     1837 ‘Ιουνίου 3.

ΜΑΣΤΡΟ — ΝΙΚΟΣ ΛΙΜΠΟΧΟΒΙΤΗΣ»

 

Ή δε ετέρα επιγραφή γράφει. «1837 Σεπτεμβρίου 7. Αίωνία ή μνήμη τών κτητόρων, συνδρομητών, επιτρόπων καί Κ. Δημητρίου, γραμματικού.»

Εκ των έπιγραφών δε αυτών, άλλα και εκ τής Παραδόσεως και εξ άλλων πηγών εξάγεται, ότι ό νύν ναός του ‘Αγίου Γεωργίου άνηγέρθη το 1837 επί τών βάσεων άλλου ναού αρχαιοτέρου και μικροτέρου.

Τούτο μαρτυρεί ή πρώτη έπιγραφή με την λέξιν ανεκαινίσθη βεβαιώνει πολλαχώς ή Παράδοσις και φανερώνουν τα λειτουργικά βιβλία της εκκλησίας ταύτης. Εκ τούτων τα πλείστα φέρουν χρονολογίαν έκδόσεως το 1750 και τόπον την Ένετίαν, εϊς τινα δε έξ ‘αυτών υπάρχει διά χειρός γεγραμμένη ή δήλωσις «ότι τό παρόν υπάρχει τού ναού τού Αγίου Γεωργίου Γρεβενών» με έτος χρονολογίας προ τού 1837. Περί των βιβλίων τούτων θα γράψωμεν έκτενέστερον άλλοτε.

‘Ομοίως εκ της πρώτης έπιγραφής και εκ της εσωτερικής διαιρέσεως του ναού βλέπομεν ότι ούτος είναι τρισυπόστατος. Έν τή μεσαία άγία τραπέζη τιμάται ο Άγιος Γεώργιος, εις την του Βορείου κλίτους ο Άγιος Άχίλλιος έπίσκοπος Λαρίσης και έν τή τού Νοτίου κλίτους ό Άγιος Δημήτριος.

Η διαίρεσις αύτη μου φαίνεται ότι δεν είναι τυχαία. Φαίνεται ότι αρχικώς εις τόν ναόν τού Βαροσίου Γρεβενών έτιμάτο ο Άγιος Γεώργιος. Επειδή δέ ό κάτωθι τού Βαροσίου ναΐσκος τού ‘Αγίου Άχιλλίου μετετράπη είς τζαμί άπό τους Τούρκους κατά τήν ανακαίνισιν τού ναού τού Αγίου Γεωργίου συμπεριελήφθη καί Άγιος Άχίλλιος έν αύτώ, ώς ό πολιοΰχος τών Γρεβενών.

Ο ναός τού ‘Αγίου Δημητρίου άγνωστον που έκειτο. Μήτε ή παράδοσις ενθυμείται τι, μήτε και έξ άλλου τινός τεκμηρίου μαρτυρείται τοιούτον τι.

’Αρχιτεκτονική τού Ναού. Ό ναός του ‘Αγίου Γεωργίου αρχιτεκτονικώς ανήκει εις τούς χρόνους της παρακμής της τέχνης. Άρχιτεκτονικώς εξετάζοντες αυτόν δεν δυνάμεθα να τον υπαγάγωμεν μήτε εις τον Βυζαντινόν ρυθμόν, μήτε πάλιν και εις τον Βασιλικόν τοιούτον, δύο τύπους, τούς οποίους εφεύρεν ή έτελειοποίησεν το Χριστιανικόν Ελληνικόν πνεύμα και οι όποιοι επεκράτησαν εις την όρθόδοξον ‘Ανατολήν ‘Ο ναός του Βαροσίου Γρεβενών είναι κράμα και των δύο τούτων ρυθμών, όπως άλλως τε και πάντες οι ναοί της Δυτικής Μακεδονίας.

Ή βάσις του ναού και ή όλη οικοδομητική ανήκει εις τον τύπον του λεγομένου Βασιλικού ρυθμού.

Ένα μεγάλο παραλληλόγραμμον διαστάσεων 25 μέτρων μήκους και 13,50 μ. πλάτους.

Η κατεύθυνσις του είναι από ΒΔ. προς Ν.Α. Η κυρία είσοδος δέ, δεν ευρίσκεται εις τον προς Δυσμάς τοίχον, άλλα πλαγίως εις τον προς Νότον και τούτο διότι εις το εσωτερικόν του προς Δυσμάς τοίχου υπάρχει ο Γυναικωνίτης, όστις εις του τοιούτου τύπον ναούς είναι, ευρύτατος.

Εσωτερικώς ναός διαιρείται εις τρία κλίτη, όπως άλλως τε και πάντες οι μεγάλοι ναοί και των δύο ρυθμών. Το μεσαίον κλίτος, το βόρειον και το νότιον, χωριζόμενα άπ’ άλλήλων διά τεσσάρων μεγάλων κιόνων εκατέρωθεν, οίτινες υποβαστάζουν ισαρίθμους αψίδας.

Ετέρα διαίρεσις του ναού είναι ή τελετουργική. Κατά ταύτην ό ναός — όπως και πάς τις άλλος — διαιρείται εις τρία μέρη. Πρώτον μέρος το Άγιον Βήμα, η Άγια Αγίων, ή Άδυτον, δεύτερον ό κυρίως ναός και τρίτον ό νάρθηξ, τον οποίον εις τούς τοιούτου τύπου ναούς κατατλαμβάνει ό Γυναικωνίτης, χωριζόμενος από τού κυρίως ναού με καφάσια, ιδρυμένος δέ εις δύο ορόφους, ενώ το Άγιον Βήμα χωρίζεται από του κυρίως ναού με Τέμπλον εκ ξύλου σκαλιστού, αριστοτέχνημα Ξυλογλυπτικής. Έσωθεν τού Τέμπλου υπάρχει ή κεντρική ‘Αγία Τράπεζα, έργον και τούτο Ξυλογλυπτικής, εις δε τον κυρίως ναόν το Δεσποτικόν και ό “Αμβων και ταύτα κομψοτεχνήματα Ξυλογλυπτικής, καθώς και εκ ξύλου προσκυνητάριον κοσμημένον με ελεφαντοστούν και σκαλισμένον αριστοτεχνικώς.

Περί πάντων τούτων, ως και περί της ‘Αγιογραφίας τού ναού θα είπωμεν εις το επόμενον εκτενώς.

Ό ναός σκεπάζεται με στέγην πάλιν Βασιλικού ρυθμού, άλλ’ εσωτερικώς σχηματίζει τρεις μεγάλους και πολλούς μικρούς θόλους, διακριτικόν του Βυζαντινού ρυθμού. Οι τρεις μεγάλοι θόλοι σχηματίζονται άνωθεν του μεσαίου κλίτους, οι μικρότεροι δε άνωθεν τού Βορείου και Νοτίου κλίτους.

Όλος ο ναός είναι περιτοιχισμένος εις αρκετήν έκτασιν, προς Νότον δε τού ναού και εντός του περιβόλου υπάρχει το νεκροταφείου. Εις τον περίβολον εισερχόμεθα διά μεγάλης πύλης, άνωθε της όποιας εγείρεται το κωδωνοστάσιον τού ναού, ιδρυθέν το έτος 1908, κατά την έντετοιχισμένην σχετικήν επιγραφικήν μαρμάρινον πλάκα.

                                                                                                           Χ. Σ.

Γαλάτεια Ν. Βασιλοπούλου

Το γένος Αθανασίου Κων/νου Γκούμα.