Πολυ-έλαιος ή πολύ έλεος…

Η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται, μάλλον αλλάζει συνέχεια -διότι το εξελίσσομαι έχει πλέον την έννοια προοδεύω- και αντανακλά περισσότερο από κάθε τι την κοινωνία και την εποχή κατά την οποία χρησιμοποιείται. Οι φιλόλογοι ερευνώντας κάποιο συγκεκριμένο έργο -την Ιλιάδα του Ομήρου για παράδειγμα- μπορούν να βρούνε ποιοι στίχοι έχουνε υποστεί μεταγενέστερες τροποποιήσεις ή έχουν προστεθεί αργότερα. Σε μία εποχή που επικρατεί έντονη οπισθοδρόμηση και ευτελισμός είναι λογικό και η γλώσσα να μην έχει μείνει αλώβητη.

Συχνά τα άτομα που κινούνται στη δημόσια σφαίρα προβαίνουν σε εκστόμιση ‘’μαργαριταριών’’ που κατόπιν καλούνται να ανασκευάσουν επικαλούμενοι τη ρήση :”Δεν το εννοούσα έτσι !” Και όμως όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν ότι η γλώσσα είναι σημαντικότατο εργαλείο, αφού ενσαρκώνει επικοινωνιακά τις σκέψεις και τα συναισθήματα μας. Άρα ή σκέπτεσαι στραβά -και έτσι εκφράζεσαι- ή σκέφτεσαι ορθά και δεν μπορείς να μας δώσεις να το καταλάβουμε. (Καλά, δεν πρόκειται να καταλάβουμε ποτέ τι σκέπτονται οι πολιτικοί μας). Ο δημόσιος λόγος συχνά περιστρέφεται και γύρω από λέξεις που είναι ιδιαίτερα φορτισμένες με ιδιαίτερο πολιτιστικό, πολιτικό ή συναισθηματικό φορτίο και σημασία. Για παράδειγμα η λέξη παράδοση που απλά σημαίνει δίνω, μεταφέρω κάτι σε κάποιον σημαίνει παράλληλα και όλα τα στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που παραλάβαμε από τους προγόνους μας. Άρα καταλαβαίνουμε ότι μόλις θα πούμε: “Τσικνοπέμπτη και θα τιμήσουμε την παραδοσιακή κρεατοφαγία’’ τρέχουν οι Νεοέλληνες για το παραδοσιακό έθιμο.

Αφού είπαμε για φαγητό και μου άνοιξε η όρεξη, ας μιλήσουμε και για την παραδοσιακή Καθαρά Δευτέρα. Παραδοσιακά φαγητά: λαγάνες, ταραμάς, χταποδάκι, σουπιές κλπ. Όλα αυτά με κάνουν και γελώ, διότι στο δημόσιο διάλογο-όπου εμπλέκεται και η πολιτική ως χρηματοδότης “παραδοσιακών” δρωμένων και εθίμων- η γλώσσα, η λέξη χάνει πια τη σημασία της. Εξηγούμαι. “Τσικνοπέμπτη μ’ έναν τόνο κρέας από τον Δήμο Αθηναίων”, διαφήμιζαν τα Μ.Μ.Ε. και με ρεπορτάζ ρωτούσαν τους Αθηναίους που θα τσικνίσουν. Το ίδιο θα γίνει και για την Καθαρά Δευτέρα. Πριν όμως; Πως τρέφονταν παραδοσιακά οι Έλληνες; Δεν θα σας αρέσει. Η γιαγιά μου “την περνούσε” τις Τετάρτες και τις Παρασκευές αλάδωτες. Καθαρή Δευτέρα τρώγαμε- ναι και εγώ το πρόλαβα- φασολάδα αλάδωτη, ελιές και καμιά πατάτα βρασμένη… Να συνεχίσω; Και κυρίως να συνεχίσω με τις υπόλοιπες “παραδοσιακές” εκδηλώσεις που βάζουμε στη ζωή μας με το κατά πως μας βολεύει; Άσ’ το καλύτερο… Γι΄αυτό έλεος, φίλοι μου, ας μάθουμε να εκφραζόμαστε σωστά και ας χρησιμοποιούμε λέξεις που θα εννοούμε. Λέξεις που θα φέρουν το κατάλληλο μήνυμα που θέλουμε όντως να εκπέμψουμε και κυρίως στο Δημόσιο λόγο. Έλεος για να μην καίει τζάμπα ο πολυέλαιος.

Κλωνάρας Θεόδωρος

Υ.Γ. 1. Η παράδοση σαν έννοια είναι μία δυναμική διαδικασία, όπου συνεχώς απορρίπτονται και υιοθετούνται στοιχεία, και αλίμονο αν δεν το παραδεχθούμε αυτό. Οφείλουμε όμως να γνωρίσουμε καλά ένα έθιμο πριν το απορρίψουμε, παρωδήσουμε ή το υιοθετήσουμε. Ο Σολωμός έγραψε:«Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό».

2. Η σημερινή γλώσσα είναι ένα θέμα που δεν αναλύεται μέσα σε λίγες αράδες. Άλλη σύγχρονη μεγάλη κατάρα είναι τα λεγόμενα Greeklish,* τα οποία εμφανίζονται και στον τίτλο.

3. Για το πως εκφράζει η γλώσσα τα συναισθήματα αρκεί να σκεφτούμε ότι, όταν περδικλώνονταν η γιαγιά μου και έπεφτε αναφωνούσε: “Λέλε μου…” Εμείς σήμερα αναφωνούμε:” Ωχ…” ενώ οι Άγγλοι: ‘’Ouch’’ (προφέρεται άουτς – τελευταία το άκουσα και από Ελληνόπουλο)…