Του δασκάλου Ηλία Κ. Γάγαλη

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΟΥΔΕΤΕΡΗΣ ΖΩΝΗΣ ΣΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑ

Από τις 16 Νοεμβρίου 1916 η πόλη των Γρεβενών με 18 χωριά της Επαρχίας Γρεβενών, η οποία συμπεριλήφθηκε κατόπιν απόφασης του Συνεδρίου της Βουλώνης μέσα στην ουδέτερη ζώνη,αποτελεί έδρα της Γαλλικής στρατιωτικής Διοίκησης υπό τον λοχαγό κ. Hugues ο οποίος αν και βρέθηκε ξαφνικά μέσα σε ένα περιβάλλον εντελώς ξένο προς αυτόν,αλλά ακολουθώντας πιστά το δρόμο της Πατρίδας του ο οποίος έχει ως τέρμα παντού και πάντοτε τον πολιτισμό,δε σταμάτησε δε σταμάτησε να μεριμνά πατρικάγια την πρόοδο και το συμφέρον τόσο του τόπου τον οποίο διατάχτηκε να διοικήσει, όσο και αυτών που κατοικούν σ’ αυτόν.Έτσι από τη μέρα της άφιξής του φρόντισε για την επιδιόρθωση των κατεστραμμένων οδών και την επίστρωση νέων μέσα στην πόλη και έξω απ’ αυτή με τα περίχωρα αυτών που βρίσκονται μέσα στην ουδέτερη ζώνη,κατόπιν με τη διατίμηση της αγοραίας τιμής των τροφίμων για να προφυλάξει τον πληθυσμό από την απληστία και την απάτη των καταστηματαρχών πάταξε τους αισχροκερδούντες και τους παραβάτες,με τη διατίμηση που δημοσίευσε,άλλους απ’ αυτούς με πρόστιμα και άλλους με φυλάκιση. Εξάλλου λόγω της γραμμής που χαράχτηκε υπό το όνομα Βαρώσι ,πάνω συνοικία της πόλης παρέμεινε υπό ελληνική διοίκηση,διαχωρισμός που δυσκόλευε υπερβολικά το έργο της ουδετερότητας, την αυστηρή τήρηση σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο,αναγκάστηκε ο κ. Διοικητής να απαγορεύσει κάθε συγκοινωνία και επικοινωνία με την παραπάνω συνοικία (Βαρώσι) , και αυτό εφαρμόστηκε και για όλα τα χωριά της ουδέτερης ζώνης, εξαιρούμενης της ημέρας Δευτέρας η οποία ήταν η ημέρα αγοράς στα Γρεβενά και οπότε επιτρέπονταν σε όλα χωρίς εξαίρεση τα χωριά η συγκοινωνία μέχρι το απόγευμα.

Για την τήρηση της απόλυτης ουδετερότητας απαγόρευσε και τις δημόσιες εκδηλώσεις συμπάθειας και αντιπάθειας τόσο για την κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας (Βενιζέλος) ,όσο και για την κυβέρνηση των Αθηνών (Βασιλιά Κωνσταντίνου), αφού τόνισε επανειλημμένα ότι δε θα διστάσει να τιμωρήσει αυστηρά κάθε παραβάτη της διαταγής του.

XAΡΤΗΣ  ΟΥΔΕΤΕΡΗ ΖΩΝΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ.

[i]Κατά τις πρώτες βδομάδες της εγκατάστασης της Γαλλικής Διοίκησης πολλοί αντάρτες που στρατολογήθηκαν επίτηδες από τα όργανα της Ελληνικής Κυβέρνησης παραβιάζοντας εκάστοτε την ουδέτερη ζώνη μπαίναν σε διάφορα που βρίσκονταν μέσα στην ουδέτερη ζώνη χωριά,κακοποιούσαν τους κατοίκους και λεηλατούσαν τα ποίμνια και τα γεννήματά τους και τα μετέφεραν σε ελληνικό έδαφος ως τρόπαια των ανδραγαθιών τους με επίγνωση των ελληνικών αρχών και με την επιδοκιμασία αυτών.

 

Εκτός από αυτό ενεργούνταν απ’ αυτούς και κακόβουλες εισηγήσεις και σκανδαλώδεις ενέργειες και άλλοτε απειλές με ανώνυμες και ενυπόγραφες επιστολές και άλλοτε με μυστικούς απεσταλμένους σε διάφορους που είχαν αντίθετο φρόνημα από τους δράστες.Και συνέβαιναν αυτά απ’ τη μια μεριάγιαυτό ο Γάλλος Διοικητής της ουδέτερης ζώνης φρονώντας ότι αυτοί σεβόμενοι εξίσου την απόφαση που έγινε στη Βουλώνη από τις Δυνάμεις,θα απείχαν από κάθε αφορμή προστριβής και δημιουργίας ζητημάτων.Αλλά όταν αντιλήφθηκε ότι είχε απέναντί του ανθρώπους που δε συναισθάνονταν το καθήκον τους και τη στάση που έπρεπε να τηρήσουν,ούτε τα διεθνή δίκαια και για να προλάβει λυπηρά επεισόδια ,αποφάσισε τη λήψη δραστήριων μέτρων για κάθε λαθραία είσοδο και χάρη στατελευταία αυτά μέτρα σταμάτησαν τελείως τα ανταρτικά κρούσματα.

Είναι δυστυχώς αληθινό ότι πολλοί κατηγορήθηκαν για τις διαταγές που εκδόθηκαν αλλά το φιλοδίκαιο πνεύμα το οποίο καθοδηγεί τις σκέψεις και τις πράξεις του Γάλλου Αξιωματικού βρήκε στάδιο για την απονομή της δικαιοσύνης και σε περιπτώσεις κατά τις οποίες το καθήκον του αυστηρού αξιωματικού υπαγορεύει την παραδειγματική τιμωρία του ενόχου, παρουσιάζεται η ευαίσθητη καρδιά του ευγενή Γαλάτη και συνηγορεί υπέρ του ιδίου ενόχου επικαλούμενη τα φιλελληνικά συναισθήματα αυτού και πολλές φορές στη διεξαγόμενη αυτή πάλη μεταξύ του καθήκοντος και του αισθήματος το τελευταίο αναδεικνύεται νικηφόρο.

Ο καθολικός ιερέας Λουή Λονουάρ και Γάλλοι στρατιώτες του 4^ου Συντάγματος Πεζικού Μάρτιος 1917.

Και έτσι οι κάτοικοι της ουδέτερης ζώνης με την ευκαιρία της παρούσας Γαλλικής Διοίκησης οφείλουν άπειρη ευγνωμοσύνη και εκτίμηση στα ανεκτίμητα αγαθά του Γαλλικού πολιτισμού[ii].

Ας ακούσουμε όμως και μια αντίθετη άποψη για την κατάσταση που επικρατούσε στην περιοχή Γρεβενών.Τι αναφέρει στο ημερολόγιό του ο φιλοβασιλικός δάσκαλος του Τσουρχλίου Ιωάννης Γκούρας κατά την περίοδο της Γαλλοκρατίας;

ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΓΡΕΒΕΝΑ 1917

ToΤσούρχλι έδρα Επαρχίας

Κατά το 1916 εξερράγη το κίνημα της Θεσσαλονίκης με έδραν της Προσωρινής Κυβερνήσεως την Θεσσαλονίκηνκαι με Αρχηγόν τον κ. ΕλευθέριονΒενιζέλον.Το κίνημα επικράτησεν εντός ολίγου εις όλην την Μακεδονίαν.Λόγω δε του παγκοσμίου τότε πολέμου Γαλλικός Στρατός κατέλαβε τα Γρεβενά ωρίσθησανουδετέρα ζώνη ,αρχομένη από θέσεως Τσακάλια Γρεβενών μέχρι θέσεως ΠυργάκιΤσουρχλίου.Από Τσουρχλίου και προς Βορράν αυτού ωρίσθηΒενιζελικόν κράτος,από Πυργάκι μέχρι Γρεβενών ουδετέρα ζώνη ή Γαλλικόν κράτος,από Γρεβενών και προς Νότον αυτού Κωνσταντινικόν κράτος.Την 25^ην Νοεμβρίου 1916 ομάδες ΚρητώνΑνταρτών υπό την αρχηγίαν διαφόρων Κρητών Οπλαρχηγών βαδίζουν εκ Τσοτυλίου και Λειψίστης προς κατάληψιν του Τσουρχλίου.Άμα τη ειδήσειπαρατάσσομεν τους μαθητάς του Σχολείου προ της πλατείας του Σχολείου μας.Το Σχολείον εκείνην την ημέραν αργεί.

Εις αίθουσαν της παραδόσεως ήτο ανηρτημένη η εικών του Βασιλέως Κωνσταντίνου και του Βενιζέλου. Οι Κρήτες εισελθόντες εντός της αιθούσης του Σχολείου κατεθρυμμάτισαν την εικόνα του Βασιλέως Κωνσταντίνου παρατηρήσαντες όμως μετά προσοχής είδον ότι τα μάτια της εικόνος του Βενιζέλου ήταν βγαλμένα με καρφίον.Έξαλλοι εκ θυμού αναφέρουν το παρατηρηθέν εις τον Αρχηγόν των,όστις τους απαντά: «Δεν τον σκοτώσατε ακόμα το δάσκαλο ;».Έλαβον μέρος εις την συζήτησιν και άλλοι οπλαρχηγοί,κατέναυσαν έκαστος την οργήν του αρχηγού των και με οδηγούν ενώπιόν του.Εν τω μεταξύ είχον μάθει το συμβάν και επληροφορήθην ότι μικρός μαθητής 8-9 ετών Βασίλειος Πακαπούκαςονόματιδιέπραξενασυναισθήτως την πράξιν ταύτην.Προσαχθής ενώπιον των Οπλαρχηγών οι οποίοι άμα μεείδονήρχισαν να με υβρίζουν και να με απειλούν ότι θα με φονεύσουν.Απέναντί τους θαρραλέωςκαι με αλήθειαν όπως είχε συμβή η πράξιςεκφράσας την πίστιν και αφωσίωσίν μου προς Αρχηγόν του Νέου Κράτους της Θεσσαλονίκης και ότι μετά προθυμίας θα εκτελώ πάντοτε τας Διαταγάς της Νέας Εθνικής Κυβερνήσεως.Ευτυχώς εις των οπλαρχηγών,ο Καπετάν Λίταινας,παρά την απόφασιν των άλλων που με είχαν καταδικάσει προκαταβολικώς εις θάνατον,κατώρθωσε να τους πείσει περί της αθωότητός μου.επιρρίψας την ευθύνην της πράξεως εις τον ως άνω μικρόν μαθητήν.

Εσώθην!

Ο μικρός συνελήφθη,ηπειλήθη,ανεκρίθη, επανειλημμένως, εφυλακίσθη, εδάρη, ωμολόγησε την πράξιν του μη αποδειχθείσης όμως προθέσεως αυτού αφέθηελεύθερος,εσώθη δε συνάμα και η ιδική μου ζωή! Επικρατήσας του κινήματος εν Μακεδονία και Κρήτη το Τσούρχλιωρίσθη έδρα Επαρχίας με Έπαρχον τον κ. ΠέτρονΖωγράφονεκ Σαμαρίνης,πολιτικόνφίλον του κ. Βενιζέλου.

Την ίδια περίοδο στο Τσούρχλι εκτοπίζονται Βαλαάδες γίνεται επίταξη κάποιωνσπιτιών τους ,ώστε να στεγαστούν δημόσιες υπηρεσίες.Χαρακτηριστικό είναι τηλεγράφημα μουσουλμάνων του Τσουρχλίου που δείχνει την απόγνωσή και την αγωνία τους για το αύριο:

κ.Κυβερνητικόναντιπρόσωπον Κοζάνης ή Φλωρίνης.

Κοζάνην

«Αναφέρομεν ότι δημόσιον κατέλαβε ακίνητά μας εν Τσουρχλίω, ως εγκαταλειμένα, αι οικογένειαί μας παραμένουσι μονίμως εν Τσουρχλίω και ουδέποτε απεδήμησαν, ουδέ εξελεξάμην Οθωμανική υπηκοότητα, παρακαλούμενδιατάξητεαρμοδίας αρχάς αποστείλωσιείσπραξιν φόρου τρέχοντος έτους άλλως ημείς και τα τέκνα μας αποθάνωσιπείνης, επίσης άρσην καταλήψεως ακινήτων, μετά πιστοποιητικών υποβλήθησανυπουργείον όπως αποφανθή αιτήσεώς μας.

Ευπειθέστατοι

ΧαμίτΛαμάς,ΧατζιτζέΖουλφικάρ, ΤζεβρίτΑβδούλ,ΝτεμίρΜπέμπρου,

ΓκόλσονΜεμέτ,ΒαϊτΚιαμήλ, ΧατζιπιέΖουμπέρ. Οι εξ τελευταίοι αγράμματοι[iii].

Και συνεχίζει ο Ιωάννης Γκούρας στο Ημερολόγιό του:

Αποκλεισμός.Σπάνις τροφίμων

Μετά την κατάληψιν των Γρεβενών υπό των Γαλλικών στρατευμάτων αι Ελληνικαί Αρχαί μετέφερον την έδραν των εις Κηπουριό.Έχων λαμβάνειν δύο-τρεις διδασκαλικούς μου μισθούς,ηναγκάσθην να φύγω απ’ εδώ εν καιρώ νυκτός , φθάνω εις Κηπουριό,όπου συνήντησα τον κ. Επιθεωρητήν,υπέγραψε τα εντάλματά μου και επληρώθην τους διδασκαλικούς μισθούς μου εκ του Δημοσίου Ταμείου.Εκεί είδον πλήθος Ελλήνων ανταρτών ωπλισμένων αντιθέτων προς το Κράτος της Θεσσαλονίκης.Επανήλθον και πάλι μετά δύο ημέρας εις την θέσιν μου.Ο ενταύθα όμως έπαρχος κ. Ζωγράφος αντιθέτων φρονιμάτωνεπληροφορήθη την εις Κηπουριό μετάβασίν μου,με συλλαμβάνει,με ανακρίνει,μοι αποδίδει την κατηγορίαν,ότι πήγα να συνεννοηθώ με τους Κωνσταντινικούς Αντάρτες εναντίον του και με περιορίζει.Μετάπαρέλευσιν ολίγων ημερών με άφησενελεύθερον,πάντοτε όμως υπό την επιτήρησιν των Αστυνομικών Αρχών ως ύποπτος,ως αντιδραστικός.

Κατά την εποχήν εκείνην αρχάς του έτους 1917 είχε γίνει αποκλεισμός,τα τρόφιμα εσπάνιζον.Η οικογένειά μου αποτελουμένη εκ της συζύγου μου,της τοσαύτης του γυναικαδέλφου μου Παναγιώτη Δρόσου,αποκλεισμένου εις Κωνσταντινούπολιν και των μικρών τέκνων τουΖαχαρίου και Γεωργίου πεινά,ψωμί δεν υπάρχει.Τα μικρά πεινούν.Απελπισία με καταλαμβάνει. Το Κράτος της Θεσσαλονίκης είχε κάνει επίταξιν αραβοσίτου εις την περιφέρειανΒερροίας.Ο ενταύθα Έπαρχος επιτάσσει ζώα εκ του χωρίου μας και των χωρίων της περιφερείας μεταφέρουν ενταύθα αραβόσιτον προς διατροφήν των κατοίκων ,τον οποίον διένεμεν επί πληρωμή.Η διανομή όμως εγίνετομεροληπτικώτατα και σχεδόν εδίδετο μόνον εις τους φίλους του κόμματος.

Εις εμέ όμως,ως αντιθέτων φρονημάτων,παρ’ όλας τας παρακλήσεις μου πάντοτε εύρισκεν αφορμάς ότι είνε διατεθειμένος κ.τ.λ.Η πείνα μας μαστίζει.Περισσότερο λυπούμεθα τα μικρά Ζαχαρίαν και Γιώργον.Τρεφόμεθα μόνον με ρύζι και κρέας.Χαρακτηριστικόν είνε το εξής.Η σύζυγός μου μου έδωκε μια μέρα στο Γιώργο ολίγη μπομπότα για το σκύλο μας το Λέων.Ο Γιώργος έρριξε στο σκύλο μία βούκα και το άλλο το έκρυψε στην τσέπη της μωροντέλλας του.Ζητώ άδειαν από τον κ. Έπαρχον να πηγαίνω εις Κληματάκι,εις Τσοτύλι προς προμήθειαν αραβοσίτου προς διατροφήν μας.Δεν μοι επιτρέπεται.Ζητώ εκ του καθ’ εβδομάδα μεταφερομένου προς διανομήν επί πληρωμή αραβοσίτου.Δεν μοι δίδεται.Κάθε νύκτα Αστυνομικοί έστηναν ενέδραν πέριξ της οικίας μου προς σύλληψην δήθεν ανταρτών,οι οποίοι κατά την σχηματισθείσαν υπό του κ. Ζωγράφου γνώμην,ήρχοντο προς συνεννόησιν εναντίον του.Η κατάστασίς μου απελπιστική.Περιωρισμένος δίχως ψωμί.Η οικογένεια πεινά.Ευτυχώς μετά παρέλευσιν αρκετού χρόνου εσχετίσθην με τον ενταύθα ΑστυνομικόνΣταθμάρχηνΕνωμοτάρχην, ΚρήταΝικόλαονΜαθιουδάκην και εκείνος με επρομήθευεν εκ του διανεμομένου αραβοσίτου και ούτως εσώθημεν εκ της ασιτίας θανάτουεις τον οποίον είχομενκαταδικασθή ως εχθροί του Καθεστώτος.Μετά παρέλευσιν αρκετού και πάλιν χρόνου του ενεργεία και πάλιν του φίλου μου πλέον Ενωμοτάρχου Μαθιουδάκη συμπεριελήφθημεν εις τον πίνακα της διανομής του αραβοσίτου.Εσώθημεν.Αξιοσημείωτονείνε το εξής. Ήτο Τρίτη ημέρα του Πάσχα του 1917.Κατόρθωσα κατά την διανομήν της ημέρας εκείνης να πάρω δια πρώτην φοράν 15 οκάδες αραβοσίτου επί πληρωμή πάντοτε.Αρπάζω τον σάκκον επ’ ώμου,τρέχων με χαράν στο σπίτι μου καιχαρμοσύνουςκραυγάςαναγγέλω εις την πεινώσανοικογένειαν τον άθλο μου!! Αι γυναίκες του χωριού χορεύουν με Πασχαλινά τραγούδια κι εμείς αρπάζουμε το σάκκο στον ώμο και τρέχομε στο μύλο!!!

Εσώθημεν!

Έκτοτε και εις κάθε διανομήνελάμβανον τον αναλογούντα μοι κατά τα μέλη της οικογενείας μου αραβόσιτον.Ο διδασκαλικός μου των 55 Δραχμών γλίσχρος μισθός επληρώνετο έκτοτε από το Δημόσιον ΤαμείονΣιατίστης,όπου με χίλια μύρια βάσανα μετέβαινον κατά μήνα προς πληρωμήν μου. Κατά τας αρχάς του 1917 εις το χωριό μας έγινε,κατοχή υπό του Γαλλικού Στρατού,ήδρευε δε ενταύθα αποτελούμενοι εξ 100 και πλέον ανδρών αποικιακού Στρατού,εξΑλγερίου,Τύνιδος και Μαρόκου με επικεφαλήαξιωματικόν κατά πρώτον Γάλλον και μετέπειτα Άραβα.Μετ’ αυτούεσχετίσθην,ωςγνωρίζων την Γαλλικήν,πολλάς δε υπηρεσίας κατώρθωσα να προσφέρω εις τους κατοίκους της περιφερείας μας.

Η κατοχή ήρθην περί τα μέσα του φθινοπώρου του 1917,ότε ανεχώρησεν πλέον ο Γαλλικός εντεύθεν Στρατός της κατοχής,ωςεπιβληθέντος πλέον του Κράτους της Θεσσαλονίκης καθ’ όλην την Ελλάδα[iv].

Ο δάσκαλος Ιωάννης Γκούρας με τη συνεργασία του τότε προσωρινού και διορισμένου υπό του Γάλλου φρουράρχου ως επάρχου του μετέπειτα βουλευτού Πέτρου Ζωγράφου, κατόρθωσε να διανοιγούν δρόμοι φαρδείς και ευθείς στο χωριό και να πλακοστρωθούν με προσωπική εργασία των κατοίκων[v].

Ας δούμε τέλος πως βιώνει την κατάσταση αυτή ένας ακόμη απλός δάσκαλος με 5 μαθητές στο μικρό οικισμό Παλιοκόπρια (Δασάκι Γρεβενών), που βρίσκεται στο Βόρειο τμήμα των Γρεβενών:

Βασίλειος Καλαμπούκας

Διδάσκαλος κατά το έτος 1918-19 εχρημάτησεν

Κατά πρώτον μεν εις Παλαιοκόπρια

Διαρκής λόγος

Παιδιά μας επειδή οι χριστιανοί εξε…. τω ΚυρίωΙησούν μας έστειλε και αυτός.

Κατά πρώτον μεν τους αράπηδες,μαςεμαστίγωσαν μας επέπληξαν αλλά εμείς δεν το εννοήσαμεν,μας έστειλε τους Γάλλους αλλά εμείς δεν το εννοήσαμεν,αλλά μας έδωσενχάλαζα,τρία έτη δεν έσταξεν βροχή αλλά δεν εννοήσαμεν,ώρισεν να μας καταστρέψει διότι να μας δώσηοργήν και ίσως πίστην ,όμως πρώτον οι άραβες μας επροσβάλνουν και μας έβαζαν να κατασκευάζουμενοδούς,έπειταήλθον οι Γάλλοι,ακόμα χειρότεροι οι βενιζελικοί και αυτά τα είδα Κύριε.

Διδάσκαλος

Καλαμποκόπουλος Βασίλειος[vi]

Εδώ σύμφωνα με την άποψη του φιλοβασιλικού δασκάλου παραπάνω, είναι εμφανέστατος ο τρόπος με τον οποίον δρούσαν οι κατοχικές δυνάμεις των Γάλλων στην περιοχή επιβάλλοντας το μέτρο της προσωπικής εργασίας για να γίνουν δρόμοι και άλλα έργα στην περιοχή και τη δυσφορία που εξέφραζε μια μεγάλη μερίδα των κατοίκων στη περιοχή Γρεβενών για τη Γαλλοκρατία.

Ας δούμε πως οι Γαλλικές αρχές δια του τύπου προσπαθούσαν να δελεάσουν τους κατοίκους να πάρουν μέρος στην επισκευή των οδών. Στη εφημερίδα φιλελευθέρων αρχών «Ηχώ της Μακεδονίας» που εκδίδονταν στην Κοζάνη στις 1-1-1917 διαβάζουμε:

Η ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΟΔΩΝ

Κατά τηλεγράφημα του Στρατηγείου η επισκευή των οδών θα αρχίση να γίνεται την εβδομάδα ταύτην υπό του Γαλλικού μηχανικού,έκαστος δε εργάτης θα πληρώνεται εκτός της τροφής του και από μίαν μέχρι τρεις δραχμάς όταν εργάζεται μακράν του χωρίου του.

Είνε επομένως πρώτης ποιότητος ημερομίσθια δια την Δ.Μακεδονίαν όπου εσπάνιζε μέχρι τούδε η εργασία.Αλλ’ αφού η επισκευή των οδών δε θα γίνεται πλέον δι’ αγγαρείας,πρέπει να προσέλθουν όλοι οι δυνάμενοι να εργάζωνται δια να προσφέρουν τας τόσον άλλως τε αμοιβομένας υπηρεσίας των. Κανείς από ημάς μη είπη σήμερον ότι πεινά. Θα πεινούν μόνον και θ’ αποθνήσκουν της πείνης εκείνοι που δεν θέλουν να εργάζωνται.

Αλλ’ αυτοί είνε άχρηστοι.Είνε επιζήμιοι εις την κοινωνίαν,επιζήμιοι εις την πατρίδα των.

Σήμερον πρέπει να καταλάβωμεν ότι ευρισκόμεθα εις την καρδιάν του Βαλκανικού πολέμου.

Η Δ. Μακεδονία κινδυνεύει απ’ όλα τα μέρη.Και όμως δεν έδωκε ούτε 300 στρατιώτας προς σωτηρίαν της.Έδωκε μόνον επιστράτους δια να αγωνίζωνται να θάψουν την πατρίδα των,οι οποίοι αγωνίζονται με τον Ελληνοκτόνον βασιλέα των Αθηνών.

Ας δώση λοιπόν εργάτας,δια να επισκευασθούν οι κατεστραμμένοι δρόμοι της.Σήμερον οι αγωνιζόμενοι εδώ,δια να μη αφήσουν τους Βουλγάρους να κατακτήσουν το έδαφός μας προσφέρονται να επισκευάσουν όλας τας οδούς της Δ. Μακεδονίας,να κατασκευάσουν όλας τας αναγκαιούσαςγεφύρας και θα κάμουν όλα αυτά επί γενναία πληρωμή των εργατών,οι οποίοι θα προσφέρουν τας υπηρεσίας των δια να διορθώσουν τους δρόμους από τους οποίους θα πηγαίνουν στα σπήτια των.Δια τούτο δεν θα λείψη κανείς εργάτης από τας εργασίας αυτάς που θα γίνωνται δια το καλόν του τόπου μας.

Δεν πρέπει να χάσωμεν την ευκαιρίαν που μας παρουσιάζεται να φέρωμεν την νυκοκυροσύνη εις τα σπήτια μας.Δια τούτο εκείνος που θ’ αρνηθή να προσφέρη τας υπηρεσίας του εις τον εαυτόν του πλέον,είνε εχθρός του τόπου του.Και δια τούτο είμεθα εις θέσιν να γνωρίζωμεν, ότι ο εδώ Κυβερνητικός Αντιπρόσωπος δεν θα μας αφίση να μένωμεν αργοί.

Αν δεν έχωμεν την διάθεσιν να πολεμήσωμεν χάριν της σωτηρίας της πατρίδος μας ,δεν θα μας αφίση να αποθάνωμεν από την αργίαν,ουδέ θ’ αφίση να του διαφύγη η ευκαιρία να επισκευασθούν οι δρόμοι με τα παρεχομενα υπό των συμμάχων μέσα.

Είνε λοιπόν ανάγκη κάθε χωριό να δώση τους εργάτας του με το καλόν.Είν’ προτιμότερον να αποφύγωμεν την βίαν,αφού δεν πρόκειται άλλως τε να αγγαρευθώμεν.Αλλ’ αν είνε ανάγκη και δια της βίας να εξευρεθούν οι εργάται δια την επισκευήν των οδών θα γίνη και τούτο και ο κ. Κυβερνητικός Αντιπρόσωπος μας έχη τας ευλογίας όλων μας διότι δεν μας αφήκε εις την τύχην μας[vii].

Για την άρση της ουδέτερης ζώνης διαβάζουμε στην εφημερίδα φιλελευθέρων αρχών «Ηχώ της Μακεδονίας» στην Κοζάνη, την Τετάρτη 21 Ιουνίου 1917:

Η ΑΡΣΙΣ ΤΗΣ ΟΥΔΕΤΕΡΑΣ ΖΩΝΗΣ

Κατόπιν της επελθούσης ενώσεως των δυο Ελλάδων και της αναλήψεως της Κυβερνήσεως υπό του κ. Βενιζέλου ο Κυβερνητικός Επίτροπος κ. Ηλιάκης προέβη εις διαβήματα παρά ταις συμμαχικαίςαρχαίς προς άρσιν της ουδετέρας ζώνης. Καθ’ ας έχομεν πληροφορίας όντως εντός ολίγων ημερών αίρεται η ουδετέρα ζώνη και ούτω επέρχεται ένωσις και τακτική συγκοινωνία του Ελληνικού κράτους[viii].

Η εποχή που η Ελλάδα ήταν χωρισμένη στα δυο ήταν μια πολύ δύσκολη περίοδος στην οποία όμως τα φώτα της ιστορίας δεν έχουν πέσει για να τη φωτήσουν.Μέσα απ’ αυτό κείμενο προσπαθήσαμε να συμβάλλουμε ώστε να πέσει μια ακτίδα φωτός ώστε να κατανοήσουμε τις συνθήκες τις οποίες επικράτησαν την περίοδο 1916-1917 στην περιοχή μας, που για τους περισσότερους μας είναι άγνωστες.

Κοζάνη,17Μαρτίου 2021

Γάγαλης Ηλίας

Δάσκαλος[ix]

                                                                                                            

 

---

[i] Χάρτης ουδέτερης Ζώνης Εκδοτική Αθηνών,τ.ιε’,σ.45.

[ii]ΑσκαρίδηςΑ.,Ηχώ της Μακεδονίας (18-1-1917) σ.2 ,Κοζάνη.

[iii](Γ.Α.Κ. Κοζάνης, Α.Β.Ε. 60,Σ.Α.Ε.1972.Αιτήσεις πολιτών 1917)

[iv]Ημερόλογιον Ιωάννη Γκούρα σ.σ.105-114.Τσούρχλι (Άγιος Γεώργιος Γρεβενών).

[v]Φάσσας Σωτήριος .Οι δυο δάσκαλοι στον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών.Βοϊακή ζωή,τ.131,σ.43,Μάρτιος 1977.

[vi] Εκκλησιαστικά βιβλία Δασακίου Γρεβενών.

[vii]ΗτΜ (1-1-1917),σ.6 , Κοζάνη.

[viii]ΗτΜ (26-6-1917)Φ.287,σ.4 , Κοζάνη.

[ix] Γρεβενά 1895-1975,Νικόπουλος (2012)σ.σ.116-118 ,φώτο συναυλίας και Γάλλου ιερέα 1917.