Nicholas Hammond: Ελληνιστής διεθνούς φήμης και πολεμιστής στη Δυτική Μακεδονία το 1943 – 1944.

Ο διεθνούς φήμης Βρετανός καθηγητής Νίκολας Χάμμοντ «Nicholas Hammond» συνδέεται στενότατα με την Ελλάδα και ιδιαίτερα με την ελληνι­κή Μακεδονία επί μισόν αιώνα του­λάχιστον. Ανέπτυξε αποφασιστικής σημασίας δράση σε δύο επίπεδα: πρώτον ως Αρχηγός της Συμμαχικής Στρατιωτικής Αποστολής στη Δυτι­κή Μακεδονία κατά την περίοδο της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστα­σης το 1943 -1944 και, δεύτερον, επί πενήντα χρόνια ως ελληνιστής και αρχαιολόγος που μεταξύ των άλλων υπέδειξε την Βεργίνα ως νεκρόπολη των Μακεδόνων Βασιλέων.

Πως ένας Μακεδών έφηβος 16 ετών τον είδε πρώτη φορά στα χρόνια του Πολέμου.

Τον εγνώρισα προσωπικά το 1943 – 44 όταν ήμουν έφηβος στην περιοχή Γρεβενών, όπου ο αείμνη­στος πατέρας μου Αθανάσιος Γκούμας έδρασε ως οπλαρχηγός κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, έλαβε μέρος σ’ όλους τους πολέμους 1912 – 13 και 1916 -18 στη Μακεδονία, πολέμησε, παρά τα περήφανα γηρατειά του, ως εθελοντής το 1940 – 41 και, μετά, στρατεύθηκε στην Εθνική Αντίστα­ση κατά των κατακτητών Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων.

Βρέθηκε ανάμεσα στους πρώ­τους στην θρυλική μάχη του Φαρδυκάμπου Σιάτιστας 4-6 Μαρτίου 1943, όπου αιχμαλωτίστηκε ολόκλη­ρο το Ιταλικό Τάγμα, το προερχόμενον εκ Γρεβενών από 603 στρατιώτες, με πυροβολικό, όλμους και πολ­λά πολυβόλα. Ήμουν μαθητής εις το Γυμνάσιον Τσοτυλίου, όταν είδα να μεταφέρουν τους αιχμαλώτους, μαζί με τα λάφυρα, πυροβόλα, όλμους, ημιόνους κ.λ.π. Ο Χάμμοντ εγνώριζε την, Βόρειο Ελλάδα και την ελληνική γλώσσα, διότι ήταν ελληνιστής και είχε υπηρετήσει στην Ελλάδα και την Κρήτη, κατά την εκστρατείαν του 1941. Τον μήνα Φεβρουάριον το 1943 έπεσε στην κατεχομένη Ελλά­δα με αλεξίπτωτο στην Ανατολική Θεσσαλία, όπου παρέμεινε από Φε­βρουάριο μέχρι Απρίλιο.

Από τον Μάιο 1943 – Ιανουάριου 1944 ήλθε στην Μακεδονία, κατ’ αρ­χήν ως υπαρχηγός και εν συνεχεία ως Αρχηγός της Αποστολής από Ια­νουάριου – Αυγούστου 1944. Τις ε­μπειρίες του εκείνες περιγράφει στο βιβλίο του «Δυτική Μα­κεδονία: Αντίσταση και Συμμαχική Στρατιωτικη Αποστολή 1943 – 44».

Αρχάς Μαΐου 1943 συνεργάστη­κε ο πατέρας μου με δυο Άγγλους αξιωματικούς της Συμμαχικής Απο­στολής, για την ανεύρεση καταλλή­λου χώρου ρίψεων εφοδίων και σαν τέτοιο διάλεξαν το ύψωμα «Γομάρα Δοτσικού». Εκεί ο πατέρας μου ήτο σηματολόγος και παραλήπτης των ε­φοδίων που έριχναν τα Αγγλικά αεροπλάνα από το Κάιρο και είχε στενήν συνεργασίαν με τον Αρχηγό της Αγγλικής αποστολής Αντισυνταγματάρχη Νίκολας Εγκς. Ήτο το ψευδώνυμον του Χάμμοντ, που είχε έδρα του Στρατηγείου του, όπως έλέγετο τότε, στον Πεντάλοφο Βοΐου.

Στον αεροπορικόν σταθμόν Δοτσικού, παρέμεινα και εγώ μετά του πατρός μου σε σκηνές στρατιωτικών της Αγγλικής αποστολής.

Πως γινό­ταν αι ρίψεις των εφοδίων από Αγ­γλικά αεροπλάνα από βάσεις του Καϊρου;

Άναβαν φωτιές π.χ. εις σχήμα Τ δια να ιδούν τα αεροπλάνα, και ι­σχυρούς προβολείς (φακούς) δια­φόρων χρωμάτων έδιδον σήματα προς τα αεροπλάνα εκ του εδάφους και εφ’ όσον διαπίστωναν οι Άγγλοι αεροπόροι ότι πράγματι ευρίσκονται εις το πεδίον ρίψεως εφοδίων, άρχιζεν η πτώσις των κιβωτίων με αλεξίπτωτα. Έριξαν πολυβόλα, πυρομαχικά, όπλα, εκρηκτικά και διά­φορα υλικά, στολές, τρόφιμα για τον εφοδιασμό των ανταρτών και κιβώ­τια χρυσών λιρών.

Τον Σεπτέμβριο 1943 με συνέλα­βαν, 16 ετών μαζί με άλλους χωρια­νούς στο χωριό μου Μέγαρο Γρεβε­νών οι Ελασίτες και μας μετέφεραν μαζί με άλλους συλληφθέντες της πε­ριοχής στην Πεντάλοφο.

Πληροφορηθείς ο πατέρας μου την φυλάκισή μου ήλθε από τον αεροπορικόν σταθμόν Δοτσικού, στον Πεντάλοφο. Κατόπιν ενεργειών και παρεμβάσεων του θείου μου ιατρού χειρουργού Αλεξάνδρου Βασιλο­πούλου και του Συνταγματάρχου Σωκράτη Δημάρατου, διοικητού της 9ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, καταγό­μενου από την Βούρμπιανη της Η­πείρου, αφέθην ελεύθερος. Ο πατέ­ρας μου είπε ότι θα πάμε στο Αγγλι­κό Στρατηγείον, όπως ελέγετο τότε η Συμμαχική Στρατιωτική Αποστο­λή, να συναντήσουμε τον Ταγματάρ­χη Νίκολας «Εγκς». Αυτό ήτο το ψευδώνυμον του Χάμμοντ. Είναι κα­θηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπι­στήμιο Κέιμπριτζ «Cambridge» της Αγγλίας. Γνω­ρίζει και ομιλεί την Ελληνικήν γλώσ­σαν, διότι από το έτος 1930, περίο­δον μεσοπολέμου έκαμε πολλές αρ­χαιολογικές έρευνες εις Βόρειον και νότιον Ηπειρον. Είδα ένα ξανθόν Άγγλον, ηλικίας περίπου 35 ετών. Ομίλησε Ελληνικά και μου είπε «γλώσσα έχει, αλλά δεν πρέπει να μιλάει…» και γυρίζοντας προς τον πατέρα μου τον είπε «να το στείλουμε το παιδί εις διάδρομον προσγειώσεως των συμμαχικών αεροπλάνων στην Καλαμπάκα, να φύγει δια το Καϊρον και από εκεί να το προωθήσουν εις Αγγλίαν, δια να σωθεί διότι εφ’ όσον το κλείνουν στη φυλακή σε τόσο μικρή ηλικία ενδέχεται να το σκοτώσουν».

Ο πατέρας μου απήντησε. «Είχα και ένα άλλον υιόν, αλλά εφονεΰθη την 5ην Απριλίου 1941 υπό εχθρικών αεροπλάνων εις θέσιν Μνήμα Γριάς της Αλβανίας, υψόμετρον 2120, αν μου φύγει και αυτό το παιδί, τι θα γίνω εγώ» Η εντύπωση που έδιδε ο Χάμμοντ στον συνομιλητή του ήταν πολύ καλή. Εφαίνετο ευγενής, ψύχραιμος και προπαντός ειλικρινής.

Η συνθηκολόγηση της Ιταλίας την 8ην Σεπτεμβρίου 1943 είχεν ως αποτέλεσμα από την Λάρισαν να αφιχθεί στην Καλαμπάκα η Ιταλική Μεραρχία Πινερόλο δυνάμεως 15.000 ανδρών που παραδόθηκε με όλον τον οπλισμόν της. Ήταν αδύνατο να διατραφούν 15000 Ιταλοί στρατιώται. Διεχωρίσθησαν σε τρία τμήματα και το ένα από αυτά δυνάμεως 4.000 ανδρών εστάλη στη Μακεδονία. Δύναμη 2500 Ιταλών παρέμεινε στο στρατόπεδον μεταξύ των χωρίων Μεσολουρίου και Δοτσικού Γρεβενών, όπου Φρούραρχος – Στρατοπεδάρχης ήταν ο αείμνηστος πατέρας μου. Το στρατόπεδον αυτό επεσκέφθην και εγώ.

Δραματικός ήτο ο τρόπος διαβιώσεως. Στέρηση τροφίμων και πολλοί απέθνησκον. Επέζησαν μόνο από ανθρωπιστική πολιτική του Γενικού Στρατηγείου Καϊρου, με κόστος πάνω από 1000 χρυσές λίρες μηνιαίως επί 12 μήνες. Κατά το χειμώνα και την άνοιξη του 1944 συνεχίστηκε η βοήθεια εκ μέρους της Συμμαχικής Στρατιωτικής αποστολής του Στρατηγείου Πενταλόφου και προς τα θύματα των Ιταλών και Γερμανικών εκκαθαριστικών επιχειρήσεων. Διενεμήθησαν άνω 4000 χρυσών λιρών στις περιοχές Γράμμου, Άργους Ορεστικού, Πενταλόφου, Γρεβενών και Σαρανταπόρου.

Το θέρος του 1944 και ο Χάμμοντ διένειμε χρυσάς λίρας εις απόρους, διότι λιμοκτονούσε ο πληθυσμός.

Κατά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις αυτές, οι Γερμανοί στο Νομόν Γρεβενών, την επαρχίαν Ανασελίτσης (Βοϊον), Κοζάνη και μέρος των Νομών Καστοριάς και Ιωαννίνων, συνέλαβαν και τους συγχωριανούς μας Στέργιον Βασιλόπουλον του Αθανασίου και Στέργιον Τσιμήκαν του Αθανασίου εις χωρίον Αλατόπετρα.                

Μαζί με τα Γερμανικά στρατεύματα ήσαν και πολλοί κομιτατζήδες, οι οποίοι εκακοποίησαν πολύ τον ελληνικό πληθυσμό. Η πλέον αξιόλογη αντίσταση των ανταρτών εσημειώθη στα υψώματα Δοτσικού, όπου επολέμησαν επί διήμερον και προκάλεσαν αρκετές απώλειες στον εχθρόν. Με την αποχώρηση των Γερμανών τον Οκτώβριο του 1944, ο πατήρ μου συνοδέυσε τους Ιταλούς στο Βόλο, τους παρέδωσε στους Άγγλους και εκείνοι με πλοίο τους έστειλαν στην Ιταλία.

 

Ο αντισυνταγματάρχης Νίκολας Έγκς (Χάμμοντ), το φθινόπωρο τον 1943, στον Πεντάλοφο Βοΐον Κοζάνης, όπου είχε έδρα το στρατηγείο του.

 

Ο εντοπισμός της Βεργίνας και η συνεχής επιστημονική υπεράσπιση της Μακεδονίας.

Ο καθηγητής Νίκολας Χάμμοντ, συγγραφεύς του τριτόμου έργου περί της Ιστορίας της Μακεδονίας, σε συνέδριο στη Θεσσαλονίκη, το 1968, επέμεινε ότι η αρχαία πρωτεύουσα των Μακεδόνων Αιγαί ευρίσκετο στην Βεργίναν και εκεί πρέπει να αναζητηθούν οι τάφοι των Μακεδόνων Βασιλέων.

 Ο Νίκολας Χάμμοντ είναι διαπρεπής αρχαιολόγος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ του Λονδίνου ιστορικός, μεγάλος φιλέλληνας και ένας εκ των διδασκάλων του αειμνήστου Μανόλη Ανδρόνικου για την ταύτιση του αρχαιολογικού χώρου της Βεργίνας με τις Αιγές, για να επιβεβαιωθεί αργότερα με την αποκάλυψη των Βασιλικών τάφων.

 Στις 17 Απριλίου 1992 ο διαπρεπής καθηγητής ήρθε στη Θεσσαλονίκη και πήρε μέρος .στο διήμερο συνέδριο «Μακεδονία – Ποντιακός Ελληνισμός». Την πρώτη μέρα του συνεδρίου μίλησε με θέμα «Οι Αρχαίοι Μακεδόνες και η διασπορά των Αρχαίων Μακεδόνων». Η εισήγησή του εγένετο στην ελληνικήν γλώσσαν και συνοδεύετο από διαφάνειες. Ανεφέρθη στην ταύτιση του αρχαιολογικού χώρου της Βεργίνας με τις Αιγές, στην εκστρατείαν του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στην μεγάλην πολιτιστικήν προσφοράν των Μακεδόνων σ’ ολόκληρον τον κόσμον και κατέπληξε το ακροατήριο.

Με κατεξίωσεν ο Θεός να συναντήσω την ημέρα εκείνην, έπειτα από 49 έτη, τον Αρχηγόν της Συμμαχικής Αποστολής στην Ελλάδα των ετών 1943 – 1944 και η συγκίνηση μου ήταν απερίγραπτη δια τον άνθρωπον που ενδιαφέρθη να με φυγαδεύσει από την κατεχομένην Ελλάδα στην Μέσην Ανατολήν, όπως ανωτέρω αναφέρω λεπτομερώς.

Έδωσε συνεντεύξεις. Ανεφέρθη στο ψευδεπίγραφον κράτος των Σκοπιών και ανέφερε ότι οι Σλαύοι εμφανίζονται εις τα βόρεια σύνορα της Ελλάδος τον 6ον μ. Χ. αιώνα. Ήτο η αρχαία Δαρδανία και οι Σλάβοι κατοικούσαν από το Κουμάνοβο και επάνω, δεν έχουν ουδεμίαν σχέσιν με το Ελληνικώτατον Μοναστήρι, .Κρούσοβο, Μελένικο, Μορίχοβο κ.λ.π.

 

Σε αποκλειστική του συνέντευξη στο Μακεδονικόν Πρακτορείον Ειδήσεων, μεταξύ άλλων ανέφερεν:

«Τυχόν αναγνώρισις της Δημοκρατίας των Σκοπιών υπό την επωνυμίαν «Μακεδονία», θα απετέλει επιβράβευση μίας προσπάθειας παραποιήσεως της πραγματικότητος και βιασμού της ιστορικής αλήθειας, η οποία ξεκίνησε προ πενήντα ετών και συνεχίζεται μέχρι σήμερα…. Δεν έχουν κανένα δικαίωμα να δημιουργούν τέτοια προβλήματα. Να παραποιούν κατά τέτοιον τρόπον την αλήθεια και την Ιστορία. Η ενέργειά τους αυτή αποτελεί βιασμόν της πραγματικότητος και προσπαθεί ματαίως να αποδείξει την υπαρξιν «Μακεδονικής εθνότητος». Καταφεύγουν εις σειράν αντεπιστημονικών ισχυρισμών, ως επί παραδείγματι αυτόν το οποίον μετέδωσε προ ολίγου καιρού η τηλεόραση των Σκοπίων ότι «τα αρχαιολογικά ευρήματα της Βεργίνας δεν έχουν καμμίαν σχέσιν με τους νοτίους γείτονες της Μακεδονίας την, Ελλάδα». Αυτά είναι φοβερά πράγματα και δεν επιτρέπεται να λέγονται».

Ο Νίκολας Χάμμοντ είναι ένας λαμπρός Πρέσβυς της Ελλάδος στο εξωτερικό, η συμβολή του ήταν μεγάλη κατά την περίοδον της Κατοχής και μετά, ως σήμερα.

 

ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΓΚΟΥΜΑΣ
Δικηγόρος Αρείου Πάγου και Συμβουλίου Επικρατείας. 

Απρίλιος 1992.

Ηλεκτρονική Επιμέλεια
Γαλάτεια Ν. Βασιλοπούλου, το γένος Αθανασίου Κ. Γκούμα.

                                                                                                                                                                              

Ο Nicholas Hammond Γεννήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 1907 – Απεβίωσε 24 Μαρτίου 2001 σε ηλικία 93 ετών.