Η Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου Σπηλαίου και η παιδεία στα Γρεβενά

Η Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου Σπηλαίου και η παιδεία στα Γρεβενά στα χρόνια της τουρκοκρατίας μέσα από αναφορές και ενθυμήσεις

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΥΦΩΝΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗ

ΤΡΥΦΩΝΟΣ Κ. ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΟΥ Δ.Φ Πρώην Γυμνασιάρχου

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

(ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΑΠΟ ΑΛΩΣΕΩΣ ΜΕΧΡΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ)

ΕΤΥΠΩΘΗ ΑΝΑΛΩΜΑΣΙ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ

ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ

‘’Εγώ δε τη μεν εμαυτού δυνάμει τόδε το έργο σταθμώμενος, την εγχείρησιν ορροδώ θαρρών δε τω φιλοτίμω δοτήρι των αγαθών, μείζοσιν η κατ’ εμαυτόν εγχειρών’’

(Ιουστίνος φιλόσοφος και μάρτυς προς Τρύφωνα).

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1936

Γρεβενών εις τα φημισμένα Γρεβενά εν τοις δημοτικοίς τραγουδίοις φαίνεται ότι η παιδεία δεν ανεπτύχθη ενωρίς και μόλις περί τα 1815 εν τη Μονή Σπηλαίου, των πέριξ απαντώμεν ότι εδίδασκεν μέχρι της εκρήξεως της επαναστάσεως 1821 ο εντόπιος Χρήστος, σπουδάσας υπό τον Στέφανον Σταμκίδην.Κατά την επανάστασιν εσχόλασε και μόλις τω 1845 εν καταλόγω συνδρομητών απαντόμεν διδάσκαλον τον Χρήστον Ηγουμενίδην.Έκτοτε η σχολή διετηρείτο μεθ’ όλην την αντίδρασιν των Ρουμουνιζόντων, υπό τον Απόστολον Μαργαρίτην, προπαγανδιστών και μετά την ανάκτησιν της πόλεως προήχθη εις Γυμνάσιον ελληνικόν και παραλλήλως Ρουμουνικόν συντηρούμενον υπό της προπαγάνδας.

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟ ΣΕΡΓΙΟΥ ΣΙΓΑΛΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΥ

1.Υπό την προεδρείαν της Αυτού Σεβασμιότητητος Αγίου Γρεβενών Κυρίου Κυρίλλου συνελθόν το Εκκλησιαστικόν Συμβούλιον συνδιεσκέψατο περί της σκοπιμοτέρας και προς τον προορισμόν και το αληθές συμφέρον της Ιεράς Μονής Σπηλαίου συναδούσης διαχειρίσεως του αντιτίμου του δευτέρου έτους της ενοικιάσεως της Κυρά-Καλίτσης κτήματος της εν λόγω Μονής. Μετά εμβριθή σύσκεψιν και συζήτησιν ενεκρίθη, όπως η διανομή του αντιτίμου της ενοικιάσεως εξ εκατόν δέκα τεσσάρων λιρών αποτελούμενον κατά το επί τούτω Συμβόλαιον ορισθή ως ακολούθως.

Εις απότισιν χρέους της Ιεράς Μονής απέναντι ομολόγου της Κυρίας Ελενίτσης Μάγουεκ Ζαγορίου

λίρ. Οθωμανικός 42, σαράντα δύο

Εις Επιχορήγησιν Σχολής Σπηλαίου 15, δέκα πέντε

» » Γρεβενών 40, τεσσαράκοντα

Εις πληρωμήν τόκων χρεωστ. ομολόγου

της ε κκλησίας Γρεβενών 7, επτά

Εις συνδρομήν προς ανέγερσιν Σχολής Κηπωρίου 10, δέκα

144 εκατόν δέκα τέσσαρες.

Η είσπραξις του ποσού των εκατόν δέκα τεσσάρων λιρών παρά του ενοικιαστού του κτήματος και ή ως ανωτέρω καθορισθείσα απόδοσιςκαί πληρωμή αυτών ενεργηθήσεται διά του Αρχιερατικού ΕπιτρόπουΟικονόμου κ. Σωτηρίου Ιερέως ευθυνόμενου νά παρουσίαση προς το Εκλησιαστικόν Συμβούλιον τας σχετικάς αποδείξεις των ορισθεισών πληρωμών. Προς τον σκοπόν δε τούτον εγένετο και η παρούσα επίσημος Πράξις καταχωρηθείσα και εν τω Κώδικι.

Εν Γρεβενοίς τη 13, Μαρτίου 1885.
Γεωργάκης Καραστέργιου Κώτας Λαδάς

Γεώργιος Κ. Σπύρτος Ανδρέας Οικονόμου

2.Εν συνεδριάσει του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου υπό την προεδρείαν της Αυτού Σεβασμιότητος του Αγίου Γρεβενών Κυρίου Κυρίλλου συμπαρεδρεύοντος και του Πανοσιωτάτου Καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Σπηλαίου αρχιμανδρίτου κυρίου Ιωαννικίου ελήφθη υπ’ όψει η προς τον προορισμόν και την αποστολήν της Ιεράς Μονής σκοπιμωτέρα και προς αγαθοεργίας συνάδουσα διανομή του αντιτίμου του τρίτου έτους της πακτώσεως του κτήματος της Ιεράς Μονής Κυρά-Καλίτσης επιλεγομένου και εξ εκατόν δέκα τεσσάρων λιρών οθωμανικών συνισταμένου. Παρουσιασθεισών των σχετικών αποδείξεων των γενομένων πληρωμών κατά το υπ’ αριθμ. 68 Πρακτικόν τω εν τω Κώδικι κατεστρωμένον και κατά την εν αυτώ εγκριθείσαν διανομήν καί συζητηθέντος,ίνα η παρά της Μονής γενομένη ευεργεσία εκταθή εις ευρύτερον κύκλον καί μετάσχωσι ταύτης καί αι πλησιέστεραι προς την Μονήν κείμεναι Κοινότητες προς διάδοσιν των γραμμάτων και υποστήριξιν των Σχολείων των κατά την παρ’ αυτών επιδοθείσαν προς την Ιεράν Μητρόπολιν αναφοράν. Μετά εμβριθή σύσκεψιν και συζήτησιν η διανομή του αντιτίμου της πακτώσεως του κτήματος Κυρά-Καλίτσης του παρόντος τρίτου έτους ενεκρίθη και απεφασίσθη, ίνα γένηται ως ακολούθως:

	λίραι οθωμανικοί
Εις έπισκευάς τής Ιεράς Μονής Σπηλαίου	10 δέκα
Εις έπιχορήγησιν Σχολείων τής πόλεως Γρεβενών	32 τριάκοντα δύο
Εις επιχορήγησιν Σχολής Σπηλαίου	18 δεκαοκτώ
Εις έπιχορήγησιν Σχολής Τίστης	9 εννέα
Εις έπιχορήγησιν Σχολής Ζαλόβου	9 εννέα
Εις έπιχορήγησιν Σχολής Κοσματίου	5 πέντε
Εις έπιχορήγησιν Σχολής Μοναχητίου	5 πέντε
Εις έπιχορήγησιν Σχολής Κρανιάς	10 δέκα
Εις έπιχορήγησιν Σχολής Κηπουρείου	9 εννέα
Εις πληρωμήν τόκων του ομολόγου
τής εκκλησίας Γρεβενών	7 επτά

Σύνολον: 114 εκατόν δεκατέσσαρες

Η διανομή των χρημάτων, ως ανωτέρω ορίζεται, γενήσεται παρά του Πανοσιωτάτου Καθηγουμένου της Ι. Μονής, όστις υποχρεούται να παρουσίαση προς το Εκκλησιαστικόν Συμβούλιον τας σχετικάς αποδείξεις των πληρωμών παρά των αρμοδίων, προς ους η διανομή εγένετο. Προς τούτο δε έγένετο και η παρούσα Πράξις καταχωρηθείσα και εν τω Κώδικι.

Έν Γρεβενοις τη 5η Μαρτίου 1886.
Γεωργάκης Καραστέργιου Κώτας Λαδάς

Γεώργιος Κ. Σπύρτος Ανδρέας Οικονόμου

3.Εν τη αύτη συνεδριάσει του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου και υπό την προεδρείαν της Αυτού Σεβασμιότητος του Μητροπολίτου Αγίου Γρεβενών Κυρίου Κυρίλλου ελήφθη υπ’ όψει και συνεζητήθη η υπό ημερομηνίαν 27, Φεβρουαρίου του αυτού έτους αναφορά των προκρίτων της Αυτού Σεβασμιότητος του Μητροπολίτου Αγίου Γρεβενών Κυρίου Κυρίλλου ελήφθη υπ’ όψει και συνεζητήθη η σκοπιμωτέρα και πρός αγαθοεργίας συνάδουσα διανομή του αντιτίμου της ενοικιάσεως του πέμπτου και τελευταίου έτους του κτήματος της Ιεράς Μονής Σπηλαίου του επιλεγομένου Κυρά-Καλίτσης εις εκατόν δέκα τεσσάρας λίρας οθωμανικάς ανερχομένου του τιμήματος της πακτώσεως κατά το επί τούτω ιδιαίτερον επίσημον Συμβόλαιον. Ληφθεισών δε υπ’ όψει και των έκτακτων σχετικών περιστάσεων, οίτινες αποβλέπουσι το εν λόγω κτήμα ως προς την διαφιλονείκησιν των τίτλων της Κυριότητος παρά της Σ. Κυβερνήσεως και των παρεμβληθεισών δυσχερειών εις την απότισιν του ενοικίου της πακτώσεων παρά των αναγνωρισμένων ενοικιαστών, μετά ώριμον σύσκεψιν και συζήτησιν, η διανομή του ποσού του αντιτίμου της ενοικιάσεως του τελευταίου τούτου έτους ενεκρίθη και απεφασίσθη να γένηται ως ακολούθως:

λίραι όθωμανικαί
Εις επιχορήγησιν Σχολείων Γρεβενών 37, τριάκοντα επτά

Εις επιχορήγησιν Σχολής Σπηλαίου 16, δέκαέξ

Εις επιχορήγησιν Σχολής Τίστης 4, τέσσαρες

Εις επιχορήγησιν Σχολής Ζαλόβου 4, τέσσαρες

Είς επιχορήγησιν Σχολής Κοσματίου 4, τέσσαρες

Εις επιχορήγησιν Σχολής Κρανέας 7, επτά

Είς επιχορήγησιν Σχολής Κηπωρείου 6, έξ

Είς επιχορήγησιν Σχολής Μοναχητίου 4, τέσσαρες

Εις τόκον χρεωστικού όμολ. Εκκλησίας Γρεβενών 7, επτά

Είς αμοιβήν δικηγόρου Σ. Καλσόια αν δεν πληρωθή 6, έξ

Είς επισκευάς τής Ίερας Μονής Σπηλαίου 8, οκτώ

Είς παρουσιασθησομένας εκτάκτους δαπανάς 11, ένδεκα

Εν όλω εκατόν δέκα τέσσαρες λίραι οθωμανικαί 114, ετήσιον ενοίκιον πακτώσεως.

Η ως ανωτέρα ορισθείσα διανομή των χρημάτων γενήσεται παρά του Πανοσιοτάτου Καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Σπηλαίου αρχιμανδρίτου Κυρίου Ιωαννικίου, όστις υποχρεούται να παρουσίαση προς το Εκκλησιαστικόν Συμβούλιον τας σχετικάς αποδείξεις των πληρωμών, προς ους η διανομή εγένετο. Επί τούτω δε και η παρούσα πράξις έγένετο, ήτις και κατέστρωται εν τω Κώδικι της Ιεράς Μητροπόλεως.

Έν Γρεβενοίς τη 24η, Μαρτίου 1888.

Κώτας Λαδάς

Ανδρέας Οικονόμου

ΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΛΑΜΠΡΙΔΟΥ

ΙΩΑΝΝΟΥ ΛΑΜΠΡΙΔΟΥ

ΔΙΔΑΚΤΟΡΟΣ ΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗΝ

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΗΠΕΙΡΩ ΑΓΑΘΟΕΡΓΗΜΑΤΩΝ

Ούτοι λείψανα των αγαθών ανδρών αφαιρείται χρόνος άδ αρετά και θανούσι λάμπει.

(Ευριπίδης)

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1880

Ε) Εν τη επαρχία Γρεβενών

Επιχορηγούσιν ετησίως.

α) Εκ του τμήματος Βλάχ

Η του Σπηλαίου προς διατήρησην μικράς πνευματικής εστίας προ δεκαετίας ήδη εν Γρεβενοίς γρ.1.200. Συνεβάλετο δε επ’ εσχάτων και προς ανέγερσιν Σχολείου εν τω χωρίω Κηπαρώ τμήματος Χασίων γρ. 2.000. Ανήγειρε δε και γέφυραν, κάτωθεν αυτής κειμένην, πρό μικρού.

ΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΑΤΘΑΙΟΥ Κ. ΠΑΡΑΝΙΚΑ

ΜΑΤΘΑΙΟΥ Κ. ΠΑΡΑΝΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΩ ΕΛΛΗΝΙΚΩ ΕΘΝΕΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΑΛΩΣΕΩΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ( 1453 Μ.Χ ) ΜΕΧΡΙ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΗΣ ΕΝΕΣΤΩΣΗΣ (ΙΘ΄) ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΗΡΙΔΟΣ

(Αναγνωσθέν εν τω εν Κ/πολει Ελληνικώ Φιλολογικώ Συλλόγω κατά ιούνιον του 1866)

Εν Γρεββενοίς και παρά τη αυτόθι Μονή του Σπηλαίου, ένθα και βιβλιοθήκη υπήρχεν αξιόλογος, εκαλλιεργούντο τα γράμματα ιδίως τω 1815 εδίδασκεν εν τη πόλει ταύτη Ιωάννης Πανταζής εκ Ζαγορίω, μαθητής του Μπαλάνου, και Χρήστος Γρεββενίτης μαθητής του Σταμκίδου, διδάξας μέχρι το 1820. Έκτοτε το ζώπυρον τούτο ανάπτεται περισσότερον και αναρριπίζεται τανύν υπο του ελλογίμου Μητροπολίτου Γρεβενών Κ. Γενναδίου

ΜΙΑ ΕΝΘΥΜΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Η ενθύμηση αυτή είναι γραμμένη στο μπροστινό μέρος ενός βιβλίου (Κώδικας του Ιωάννου) και θεμά αυτής είναι παιδεία εντός του μοναστηρίου της Παναγίας του Σπηλαίου . Η ενθύμηση παρατίθεται όπως είναι γραμμένη

έτος σοτήριον

1787 Φεβρουαρίου 10 κτήτορας γερβάσιος μοναχός

Αψωξ

ήμουν εγώ όνιμος από χώρα

τίστα εδώ ης το πύλαιον

και μάθενα στα πεδιά

της χώρας γράμματα

τα μάθενε και ένας

τούρκος και δεν

μπόραγε να καταλάβη

το πώς από τα γράμματα

εις τον κερόν του όταν