Επίσκεψη Bαλαάδων από το MursalliAydin στα Γρεβενά
Του δασκάλου Ηλία Γάγαλη
Στις 12 Ιουλίου 2018 έφτασαν στα Γρεβενά δυο λεωφορεία με 95 άτομα από την Τουρκία. Πιο συγκεκριμένα, οι Βαλαάδες του Μουρσαλίξεκίνησαν το ταξίδι τους στις 11 Ιουλίου 2018 από το Αϊδίνιο και πέρασαν με πλοίο από το ασιατικό τμήμα στο ευρωπαϊκό, από το ΤσανακκαλέστηνΚεσσάνη, που είναι το πιο σύντομο πέρασμα, με προορισμό την περιοχή μας.
Την Τετάρτη 12 Ιουλίου έφθασαν στις 13:30 στο Ντοβράτοβο (Βατόλακκο), όπου γευμάτισαν.Το απόγευμα της ίδιας μέρας πήγανστο Κρίφτσι (στην Κιβωτό), όπου επισκέφθηκαν την πολύ σημαντική ιδιωτική συλλογή λαογραφικών ειδών του Ιορδάνη Αλεξιάδη. Η Κιβωτός ήταν αμιγής μουσουλμανικός οικισμός πριν το 1924.
Στη συνέχεια, επισκέφθηκαν το Λαογραφικό Μουσείο στον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών,ένα κτίσμα με τα υποστατικά του που διατηρήθηκε αναπαλαιωμένο με προγράμματα Leader.To κτίσμα αυτό του 1850 αποτελεί δωρεά του Κωνσταντίνου (Ντούλη) Πέγιου και αποτελούσε το σπίτι των Πεγαίων.Το Τσούρχλι (Άγιος Γεώργιος Γρεβενών) ήταντο 1924 μεικτός πληθυσμιακά οικισμός.
Η επόμενη στάση για τους Γρεβενιώτες Βαλαάδες έγινε στη Ντοβρούνιστα ( Κληματάκι), όπου επισκέφθηκαν το χώρο που βρισκόταν το νεκροταφείο των μουσουλμάνων κατοίκων του χωριού έως το 1924 (μιζάρια Ντοβρούνιστας),οπότε ξεριζώθηκαν από τον πατρογονικό τους τόπο.Το Κληματάκι υπήρξε μέχρι το 1924 μικτός οικισμός, αποτελούμενος δηλαδή και από χριστιανούς και από μουσουλμάνους.Το χώρο αυτό, διατήρησαν μέχρι σήμερα οι Κληματακιώτες, μετατρέποντάς τον σε περιποιημένο παρκάκι με βρύση, δέντρα και τον περιέφραξαν. Έξω απ’ αυτό το μέρος, υπάρχουν δίπλα δίπλα δυο μικρά ξωκλήσια, το ένα χριστιανικό (το παλαιότερο) και το δεύτερο χτίστηκε πριν 3-4 χρόνια από τον κ.Γιώργο Καρυπίδη, για να τιμήσει τους μουσουλμάνους κατοίκους του Κληματακίου, που ήταν θαμμένοι εκεί.
Έπειτα, οι Βαλαάδες πέρασαν από τις Αμυγδαλιές κι έκαναν μια μικρή στάσηστο Μεγάλο Σειρήνι. Το Τρανό Σειρήνι ήταν κι αυτό ένας μεικτός οικισμός πριν την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας.Άτομα μεμονωμένα φιλοξενήθηκαν στον Άγιο Γεώργιο, όπου γνώρισαν καλύτερα το χωριό της καταγωγής τους. Τέλος, το πρόγραμμά τους προέβλεπε διανυκτέρευση σε δυο ξενοδοχεία της πόλης των Γρεβενών, στο «Αχίλλειον» και στο «Μηλιώνης».
Την επόμενη μέρα, Πέμπτη 13 Ιουλίου 2018, πρώτος σταθμός της περιήγησης των Βαλαάδων ήτανη Μυρσίνα (Γκομπλάρ), όπουείδαν τη βρύση του Οσμάν, ενώ δεύτερος ήταντο γεφύρι του Πασά στο Σούμπινο (Κοκκινιά).Το γεφύρι του Πασά κατασκευάστηκε το 1690 κι αποτελούσε το κύριο πέρασμα από τα Γρεβενά προς την Κοζάνη. Χάνι υπήρχεπροηγουμένως στο σημείο αυτό. Το 1941, το γεφύρι ανατινάχθηκε από τους συμμάχους για να μην περάσουν οι Γερμανοί. Σήμερα στο χώρο αυτό διασώζονται ένα μέρος του γεφυριού και τα βάθρα του. Το γεφύρι του Πασά ήταν το μεγαλύτερο σε μήκος γεφύρι στη Μακεδονία και μελλοντική ανακατασκευή του θα μπορούσε να προσελκύσει πολλούςεπισκέπτες.
Επόμενοι σταθμοί των Βαλαάδων ήταν οι οικισμοί: Κοκκινιά, Νέα Τραπεζούντα & Μηλιά. Στη Μηλιά ξεναγήθηκαν στο Παλαιοντολογικό Μουσείο, όπου εντυπωσιάστηκαν από τα εκθέματά του.
Το βράδυ της 13ης Ιουλίου, μικρή ομάδα των επισκεπτών, καταγόμενοι από την περιοχή Ηρακλεωτών, φιλοξενήθηκαν, τραγούδησαν και γλέντησαν από κοινού με Αγιωργήτες στο κατάστημα του Τάσου Καλέσογλου στον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών. Εκεί τους προσφέρθηκαν σπιτικό κρασί και εύγευστα κρεατικάαπό το κρεοπωλείο του Παναγιώτη και του Βασίλη Μαρκόπουλου.
Στις 14 Ιουλίου 2018 αναχώρησαν για τη Θεσσαλονίκη, όπου διανυκτέρευσαν στο ξενοδοχείο Capsis».Στις 15 Ιουλίου 2018 επισκέφθηκαν τηνΚαβάλα και πήραν το δρόμο της επιστροφής προς τον τόπο διαμονής τους.
Συμπερασματικά, από την επίσκεψη αυτή μπορούμε να πούμε ότι στην απέναντι όχθη του Αιγαίου υπάρχουν σήμερα ακόμα συμπατριώτες μας Γρεβενιώτες, που έχουν μεγάλο πόθο να επισκεφθούν τα Γρεβενά, τα οποία θεωρούν πατρίδα. Στα μέρη που επισκέπτονται ψάχνουν να βρουν απομεινάρια του πατρογονικού τους παρελθόντος. Μεταξύ τους αποκαλούνται πατριώτες για να διαχωρίζονται από τους υπόλοιπους Τούρκους. Πολλοί απ’αυτούς διατηρούν την ελληνική γλώσσα, η οποία αποτελεί και το συνεκτικό κρίκο που τους ενώνει με τα Γρεβενά και την Ελλάδα. Στο κέντρο του χωριού τους διατηρούν, χωρίς να την έχουν γκρεμίσει, την εκκλησία του Ταξιάρχη. Είναι φιλόξενοι και διατηρούν τη μουσική παράδοση των Γρεβενών, ακούγοντας κλαρίνο. Η κουζίνα τους έχει σαν κύριο πιάτο την πίτα σε όλες της τις παραλλαγές.Το χωριό τους αποτελείται από απογόνους ανταλλαγμένων Γρεβενιωτών στο συντριπτικό ποσοστό του πληθυσμού του.
Τα σημεία που θα πρέπει να βελτιωθούν, κατά τη γνώμη μου, στην Περιφερειακή μας ενότητα, ώστε να έχουμε πολλαπλάσιες επισκέψεις από την αντίπερα όχθη του Αιγαίου είναι:
- Να υπάρξει ένας ταξιδιωτικός οδηγός επισκέψιμων γι’ αυτούς τόπων,γραμμένος στην ελληνική και τουρκική γλώσσα, που θα επεξεργαστεί και θα εκδώσει η Π.Ε.Γρεβενών.
- Περιμετρικά των επισκέψιμων οικισμών να γίνουν παρεμβάσεις, ώστε να περνούν λεωφορεία και να δημιουργηθούν υποδομές, ώστε αυτά να μπορούν να παρκάρουν.
- Να συγκεντρωθούν σε επισκέψιμο χώρο υλικά και έντυπα που να υπενθυμίζουν την παρουσία των προγόνων τους στα Γρεβενά .
- Οι χώροι που επισκέπτονται να είναι ανοικτοί και προσβάσιμοι στους επισκέπτες (μουσεία,συλλογές,μνημεία,γεφύρια,βρύσες κ.ά.)
- Να υπάρχουν οι κατάλληλοι ξεναγοί που θα εξηγούν στους επισκέπτες όλα τα παραπάνω.
Έτσι μπορούμε να προσμένουμε σε πολυπληθέστερες επισκέψεις από τη μεριά τους, που τόσο πολύ έχει ανάγκη ο τόπος μας.
Άγιος Γεώργιος Γρεβενών
17-8-2018
Γάγαλης Κ. Ηλίας