Παλιουριά Γρεβενών (Ζημνιάτσι) – Ιστορία – Τοπωνύμια
Μια καταπληκτική δουλειά απο τον Στέργιο Γ. Παλπάνη
-Στο νοτιότερο κομμάτι του νομού Γρεβενών βρίσκεται η περιοχή… της Φιλουριάς.
-Στην περιοχή αυτή συναντάμε επτά (7) χωριά, την Κατάκαλη, το Τριφύλλι, την Τρικοκκιά, την Άνοιξη, το Καρπερό, την Δήμητρα και τέλος την Παλιουριά.
-Η Παλιουριά, πρώην Ζημνιάτσι (υψόμ. 480 μ.) είναι ένα από τα δημοτικά διαμερίσματα της Δεσκάτης, από την οποία απέχει 11 χλμ. Είναι χτισμένη στη βάση της Μπουνάσιας, η οποία αποτελεί την αρχή των Καμβουνίων, κοντά στις όχθες του Αλιάκμονα, της σημερινής λίμνης του Ιλαρίωνα, από την οποία απέχει μόλις 500 μ.
-Σε μικρή επίσης απόσταση, στα δυτικά του οικισμού διέρχονται δύο χείμαρροι οι οποίοι εκβάλουν στον Αλιάκμονα, μπροστά ο Λάκκος τ’ Ακονιού και πιο πέρα η Σιούτσα, ή Σουσίτσα της βυζαντινής εποχής.
-Μπουνάσια ή Βουνάσσα ίσως είναι σύνθετη ονομασία από τη λατινική λέξη ΒΟΝΑ = Αγαθή και την Ελληνική ΑΝΑΣΣΑ = Βασίλισσα (ΒΟΝΑ+ΑΝΑΣΣΑ = ΑΓΑΘΗ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ). Επίσης το τοπωνύμιο Μπουνάσια είναι βλαχικής προέλευσης (μπούνο=καλό) και σημαίνει ήμερο μέρος.
-Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι παραδέχονταν την Αρχαία θεά Ήρα ως Βασίλισσα των θεών (ήταν κόρη του Κρόνου και της Ρέας, αδελφή και σύζυγος του Δία).
-Λέγεται ότι ο πιστός μοναχός του 12ου αιώνα μ.Χ. που ανέβηκε στην όμορφη πλαγιά της Μπουνάσιας βρήκε ειδωλολατρικό μνημείο της Ήρας και γι’ αυτό έκτισε ασκητήριο επ’ ονόματι του Ευαγγελισμού της Παναγίας και όχι του Ιησού Χριστού ή Προφήτη Ηλία, που συνηθίζεται σε ψηλές και περίβλεπτες θέσεις.
-Το Ζιμνιάτσι αναφέρεται στην πρώτη σωζόμενη απογραφή του Οθωμανικού Κράτους, του έτους 1454/1455, ως Ιzmici, στα φύλλα 25β – 26α, με 72 οικογένειες (68 νοικοκυριά και 4 χήρες) και 14 ενήλικες άγαμους, και στα φύλλα 339β και 340α ως Izmicι, με 30 οικογένειες (29 μουσουλμανικές οικογένειες – 1 χήρα και 8 σπίτια άπιστων Ελλήνων).
Τα παρακάτω στοιχεία προέρχονται από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους.
Φύλλο 25β
KARYE-İ İZMIÇI
Aνδρέας Γκολομπάρης, Μανακίτσας Γκολομπάρης, Νικόλας Γκολομπάρης, Εβρετός Γκρίτσαρης, Δήμος Γκρίτσαρης
Andras Golobaris, Manakiças Golobaris, Nikolas Golobaris, İvratos Griçaris, Dimos Griçaris
Εβρετός αδελφός του Γκρίτσαρη, Μίχος Λακαλινός, χήρα Βλάνια, Δούκας Βλάνιος, Ύβος Δραγανός
İvratis birader-i (αδελφός του) Griçaris, Mihos Lakalinos, bive İvlanya, Dukas İvlayos, Diraganos
παπα-Μπογδάνος, Δήμος Μιχάλη, Δήμος Γκρίτσαρης. Κώστας Τσάπαλος
İvos (Ayovis) Diraganos, Papas Bogdanos, Dimos Mihalis, Dimos Griçaris, Kostas Çapalos
Μιχάλης Λουκανής. χήρα Κακούσενα [Κακούσιος, υποκοριστικό στα βλάχικα του ονόματος Κάκος < Κυριάκος], Λούσης Λούτζης, Λύκας Λούτζης, Δήμος Λούτζης
Mihalis Lukanis, bive Kakuşena, Luşis Lujis, Likas Lujis, Dimos Lujis
Θοδωρής Λούτζης. Θοδωρής Μπάλας, Ιβάνκος < Ιβάν [Γιάννης], Γιρανός Ιβάνκος, Γιώργος Δημάνος
Todoris Lujis, Todoris Balas, İvankos, Giranos İvankos, Yorgis Dimanos
Μάνος Μαρκότσας, Θοδωρής Κανατούδας, Δήμος Ρογκόλης, χήρα Τουφάκω, Γιώργης Τουφάκος
Manos Markoças, Todoris Kanatodas, Dimos Rogolis, bive Tok(f)ako, Yorgis Tofako
Στέφανος Γκιραβνίδης, Νικόλας Μαζαράκης, Στάμος Σούγλας, Γιώργης Νικόλα, Δήμος Λιάσης (ή Λιόσης)
İstefanos Giravnid, Nikolas Mazaraki, İstamos Suğlas, Yorgis Nikolas, Dimos Lyasis
Γιάννης Μάνθος. Θοδωρής Μάνθος, Νικηφόρος Τσόλας, Μιχάλης Μαυρουδή, Γιώργης Νικηφόρου.
Yanis Matinos (Manitos), Todoris Matinos, Nikiforos Çolos, Mihalis Mavrudis, Yorgis Nikiforos
Μίχος Νικηφόρου, Μάνος Κυρνάση, Θοδωρής Μοσόρης, Γιάννης Γκιραβνίδης, Γιάννης Σταρένιος.
Mihos Nikiforos, Manos Kirnyasis, Todoris Moşoris, Yanis Giravnid, Yanis Starenos
Στέφανος Σταρένιος, Δήμος Σταρένιος, Γιώργης Τσάρας, Γιώργης Λιόσης, χήρα Κυρνάσω.
İstefanos Starenos, Dimos Starenos, Yorgis Çaras, Yorgis Lyosis, bive Kirnyaso
Κώστας Σιώμος (ο Θώμος-Θωμάς στα βλάχικα), Γιώργης Χαλκιάς, Κώστας Χαλκιάς, Γιάννης Χαλκιάς, Γιώργης Χαλκιάς [σιδηρουργός]
Kostas Somas, Yorgis Halkias, Kostas Halkias, Yanis Halkias, Yorgis Halkias
Γιάννης Χαλκιάς, Κώστας Κυρνάσης, Βασίλης Δημάνος, Γιάννης Δημάνος, Βασίλης Δημάνος
Yanis Halkias, Kostas Kirnyaçis, Vasilis Dimanos, Yanis Dimanos, Vasilis Dimanos
Δημήτρης Τσαγκάρης
Dimitris Çankaris
Φύλλο26α
Δημήτρης Τσαγκάρης, Στάμος Τσαγκάρη, Στάμος Γκιρίτσαρης, Αντρώνης Κύρνιας, Κώστας Κύρνιας
Dimitris Çankaris, İstamos Çankaris, İstamos Giriçaris, Androis Kirn(z)yas, Kostas Kirnyas
Γιάννης Κύρνιας, Γιώργης Κάκος [=Κυριάκος], παπα-Μιχάλης, Μιχάλης Κάκος, Γιώργης Χαλκιάς
Yanis Kirnyas, Yorgis Kakos, Papas Mihal, Mihalis Kakus, Yorgis Halkias
Αλέξης Ματινός, Πούλος [=Πούλιος] Λουκάνος, Στάμος γιος του Τσάρα, Γιώργης γιος του Μουσούρη
Aleksi Matinos, Polos Lukanos, m, İstamos veled-i Çaras, Yorgis veled-i Musuris
Δήμος γιος του Μαυρουδή, Νικόλας Γκιραβνίδης, Σίώμος Γκιραβνίδης, Σιώμος Χαλκιάς, Γιάννης Ρογκόλης
Dimos veled-i Mavrudi, Nikolas Giravnid, Somas Giravnid, Somas Halkias, Yanis Rogolis
Σιώμος Νικόλα, Γιάννης Ματίνου, Δήμος Μαρκότσας, Πέτρος Χαλκιάς, Θοδωρής Μαζαράκη.
Somas Nikolas, Yanis Matinos, Dimos Markoças, Petros Halkias, Todoris Mazaraki
Δήμος γιος του Δημάνου, Κώστας Κυρνής
Dimos veled-i Dimanos, Kostas Kirnis
Φόροι
Hınta (σιτάρι) kile 70 fi kile 8 yekun 560
Σιτάρι κιλά 70 Χ 8 άσπρα σύνολο 560 άσπρα
Şair ve gayru (κριθάρι και άλλα) kile 22 fi kile 5 yekun 110
Κριθάρι και άλλα δημητριακά κιλά 22 Χ 5 άσπρα 110 άσπρα
Öşr-ü kovan (δεκάτη κυψελών) 20
Δεκάτη κυψελών 20
Öşr-ü bağat ve resm-i fuçi (δεκάτη αμπελιών και φόρος βαρελιών) 300
Δεκάτη αμπελιών και φόρος βαρελιών 300
Resm-i hınzır (φόρος χοίρων) 110
Φόρος χοίρων 110
Adet-i ağnam (φόρος προβάτων) 1014
Φόρος προβάτων
[για 3 πρόβατα ένα άσπρο, άρα στο χωριό είχαν 3.042 πρόβατα] 1014
İspence (είδος κεφαλικού φόρου) 1724
Σπέντσα, φόρος που πλήρωναν μόνο οι Έλληνες καλλιεργητές 1724
Hasıl (έσοδα) üç bin yedi yüz otuz üç 3733
Σύνολο 3733 άσπρα [120 άσπρα=1 γρόσι]
Ceman (συνολικά)
Hane (νοικοκυριά) 68
Νοικοκυριά 68
Bive (χήρες) 4
Χήρες 4
Mücerred (άγαμοι) 14
Άγαμοι ενήλικες 14
Φύλλο 339β
KARYE-İ İZMİÇ, Semed adlu köyü buna girmiş (χωριό με το όνομα Semed μπήκε σ αυτό)
Hassa (προσωπική ιδιοκτησία) asyab (μύλοι 2)
Hasıl (έσοδα) 550
( Μουσουλμάνοι )
Bayezid veled-i İbrahim, Korcı veled-i …, Hamza veled-i İlyas, Kara Muhammedi veled-i Musa, Karaca veled-i Ali
Βαγιαζίτ γιος του Ιμπραήμ, Κόρτσι γιος του…., Χαμζά γιος του Ιλιάς, Καρά Μουχαμεντί γιος του Μουσά, Καρατζάς γιος του Αλή
Gebran (άπιστοι, Έλληνες)
Λουκάς Λάτος, Γιάννης Κοντράνος, Γιάννης Αρμύτσιος, Γιώργης Κολούσης [Νικολούσης, στα βλάχικα ο Νικολός], Μιχάλης Μιλιανός
Likas Latos, Yanis Kondranos, Yanis Armiços, Yorgis Kaloçis, Mihalis Milyanos
Μιχάλης Καλούσης, Σταμάτης Τραχής, Μανόλις Χαλκιάς
Mihalis Kaloçis, İstamadis Drajis, Manolis Halkias
Φόροι
Hınta (σιτάρι) kile 38 fi kile 8 yekun 304
Σιτάρι κιλά 38 Χ 8 άσπρα σύνολο 304 άσπρα
Şair ve gayruhu (κριθάρι και άλλα) kile 38 fi kile 5 yekun 190
Κριθάρι και άλλα κιλά 38 Χ 5 190
Ketan (λινάρι) 130
Λινάρι 130
Öşr-ü bostan (δεκάτη λαχανόκηπων) 7
Δεκάτη λαχανόκηπων 7
Adet-i ağnam (φόρος προβάτων) 60
Φόρος προβάτων 60
Öşr-ü kovan (δεκάτη κυψελών) 40
Δεκάτη κυψελών 40
Penbe (βαμβάκι) 6
Βαμβάκι 6
Resm-i asyab (φόρος μύλων) 10
Φόρος μύλων 10
Niyabet ve arus
Σύνολο 747
Φύλλο 340α
Niyabet ve arus (περιστασιακοί φόροι και φόρος γάμου) 40
Περιστασιακοί φόροι και φόρος γάμου 40
İspence (είδος κεφαλικού φόρου) 200
Σπέντσα 200
Raiyyet kulluğu (αγγαρεία ραγιάδων) 344
αγγαρεία ραγιάδων 344
Ceman (συνολικά)
Hane-i müslim (νοικοκυριά μουσουλμάνων) 29
Νοικοκυριά μουσουλμάνων 29
Bive (χήρες) 1
Χήρες 1
Hane-i gebr (σπίτια απίστων) 8
Σπίτια απίστων [Ελλήνων] 8
Hasıl (έσοδα) 1881
-Η παράδοση αναφέρει ότι το Ζιμνιάτσι, όπως ακόμα και σήμερα μας διηγούνται ηλικιωμένοι του χωριού, ότι προ της συμπτύξεως των οικισμών (1860), όπως Άγιος Νικόλαος – Άγιος Κωνσταντίνος – Άγιος Αθανάσιος – Αγία Παρασκευή – Κοίμηση της Θεοτόκου (Παναγιά) – Αγία Τριάδα – Άγιος Γεώργιος – Άγιοι Ανάργυροι κ.ά., αποτελείτο από εννιά (9) οικισμούς (εννιά Ζιμνιάτσια) (δηλαδή Εκκλησία – Χωριό – Ενορία).
– Όπως μας διηγούνται οι παππούδες μας, τα παλιά χρόνια (χωρίς να υπάρχει ακριβής χρονολογικός προσδιορισμός) που ήταν τα εννιά (9) Ζιμνιάτσια έγινε γάμος με γαμπρό από τον οικισμό του Αγίου Κων/νου και νύφη από τον οικισμό της Αγίας Παρασκευής. Στα πιστρόφια (8 μέρες μετά το γάμο) έπρεπε το νέο ζευγάρι να επισκεφθεί τους γονείς της νύφης (Αγία Παρασκευή) όπως συνηθίζονταν. Πρέπει να τονίσουμε ότι η νύφη ήταν από τις πιο όμορφες κοπέλες των οικισμών.
– Στη διαδρομή και συγκεκριμένα ανάμεσα από την Αγία Τριάδα και τον Άγιο Αθανάσιο, πλάι το λέμε σήμερα, ήταν η κούλια (φυλάκιο) των Τούρκων. Όταν έφθασε εκεί το ανδρόγυνο με την πρόφαση του ελέγχου τους πήραν μέσα στο κτίριο και στη συνέχεια αφού σκότωσαν τον άνδρα κράτησαν όμηρο τη γυναίκα, την οποία βίασαν και έκλεισαν στο μπουντρούμι.
– Μετά από λίγες ημέρες ο πατέρας του γαμπρού πήγε στα συμπεθέρια να δει τη συμβαίνει και δεν επέστρεψαν τα παιδιά. Με έκπληξή του είδε ότι και ο συμπέθερος ρωτούσε γιατί δεν ήρθαν τα νιόπαντρα όπως όριζε το έθιμο, οπότε κατάλαβαν ότι κάτι κακό συνέβη και άρχισαν να ψάχνουν για τον εντοπισμό τους.
– Προηγουμένως όμως η νύφη ενώ βρισκόταν στο μπουντρούμι βρήκε την ευκαιρία να πετάξει από το μικρό παράθυρο ένα παπούτσι της. Κάποιος τσοπάνης που έβοσκε τα πρόβατα στην περιοχή βρήκε το παπούτσι και ακούγοντας τα δυσάρεστα νέα ενημέρωσε τους γονείς, δείχνοντας το παπούτσι, το οποίο αναγνώρισαν όπως ήταν φυσικό.
-Μετά από αυτό το δυσάρεστο γεγονός άρχισαν ανάμεσα στους Έλληνες και Τούρκους προστριβές, συμπλοκές και οι Τούρκοι άρχισαν διωγμούς, κάψανε πολλά σπίτια σε όλους τους οικισμούς, διέπραξαν εγκλήματα κλπ.
-Κάποια στιγμή η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο και σε συνέλευση που έκαναν οι προεστοί (πρωτόγεροι) των οικισμών, αποφάσισαν να φύγουν όλες οι φαμίλιες με όσα περιουσιακά μπορούσαν να πάρουν μαζί τους. Όπως και έγινε, έφυγαν όλοι από το Ζιμνιάτσι (και από τους εννέα οικισμούς) προς την υπόλοιπη Ελλάδα, κυρίως νότια, για καλύτερη τύχη. Γι’ αυτό και σήμερα δεν υπάρχουν επώνυμα της εποχής εκείνης. Το χωριό έμεινε για αρκετά χρόνια χωρίς Έλληνες και η νεώτερη καταγραφή που υπάρχει και αναφέρεται ως Ζιμνιάτσι είναι το 1520.
-Στη συνέχεια ήρθαν νέοι κάτοικοι από τους οικισμούς Κομμάτι, Κνίδη, Ασπροκκλησιά, Λουπινίτσα, Ήπειρο κ.α.
-Υπάρχουν επίσημα έγγραφα, ιδιαιτέρως από τις Μονές των Μετεώρων Καλαμπάκας, διότι η Παλιουριά (Ζιμνιάτσι) υπάγονταν στην Μητρόπολη Σταγών (Καλαμπάκα) μέχρι το 1882. Υπάρχουν χρονολογίες (1520-1540-1613-1614-1754-1758) που αναφέρονται στην Παλιουριά (Ζιμνιάτσι) και στους κατοίκους, όπως οικογένειες, γάμους κ.λ.π.
-Ο περιοδεύων καλόγερος της Ζάβορδας το έτος 1534 γράφει στον Κώδικα της Ζάβορδας «Σμηάτσι απανοχώρι» (Άγιος Γεώργιος – Αγία Παρασκευή – Άγιος Αθανάσιος) – «Σμηάτσι μεσοχώρι» (Άγιος Νικόλαος – Άγιοι Ανάργυροι) – «Σμηάτσι κατοχώρι» (Κοίμηση της Θεοτόκου – Αγία Τριάδα – Άγιος Κωνσταντίνος και Ελένη)», με 153 αφιερωτές.
-Στο τελευταίο τέταρτο του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα κυριαρχεί στη Θεσσαλία ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων και το Ζιμνιάτσι μετατράπηκε σε τσιφλίκι του. Μετά την εξόντωση του Αλή πασά (1822), όλα τα τσιφλίκια του, φυσικά και του Ζιμνιατσίου, περιήλθαν στο οθωμανικό δημόσιο και ενοικιάζονταν σε διάφορους.
-Το 1840 το Ζιμνιάτσι το αγόρασε κάποιος Οσμάν αγάς. Οι οθωμανικές Αρχές του βιλαετίου των Ιωαννίνων κάλεσαν εκεί τον προεστό του χωριού Παλπάνη για να υπογράψει την πώληση:
“Τον κερόν όντας αγόρασεν ο ασμάναγας το ζμιάτζι. Ήταν ημλάκι (ιδιωτικές γαίες) αλτιζάμι (ενοικιαζόμενο). 1840 οκτωβρίου 8 κε πήραν στα Γιάννενα τον Παλπάνη που δε πόγραψε την πούλισι”
-Σύμφωνα με την παραπάνω ενθύμηση, ο Παλπάνης δεν υπέγραψε, αλλά το χωριό μέχρι το έτος 1931 εξακολουθούσε να παραμένει τσιφλίκι πέντε (5) Αλβανικών οικογενειών (αναγράφεται παρακάτω).
-Η οικονομική κατάσταση των κατοίκων επιδεινώνεται συνεχώς, λόγω της βαριάς φορολογίας, ειδικά στους χοίρους, των οποίων είχαν πολλά κοπάδια, εξαιτίας της οποίας οι Ζιμνιατσινοί διαμαρτυρήθηκαν στον πασά της Λάρισας. Αυτός, αντί να ελαφρύνει τους φόρους, τους φυλάκισε και τους τιμώρησε, όπως μας πληροφορεί μία σχετική ενθύμηση.
“Θυμηση τόν κερον οπου βγήκαν η γρονοτζελέπηδες κε ετημησαν τα γορούνια 10 γρόσια το κεφάλι. Τίμησαν κε τα ζόα και τα σκηληά κε τησ γατησ κε τα πλέρωσαν. κε η ζημνιατζηνή σηκοθηκαν μεκρη και μεγάλη κε πηγηναν κε εσκοξαν ησ τη λαρσα, κε τησ φλάκοσαν κε τησ τηράνησαν κε δεν στάθηκε τρόπος να τα πλιαρόσαν. κε δεν τα πλέρουσαν. Ο Θεός να μη δοση άλο χοβη αμήν. 1860 οκτωβρίου 9″
-Το 1882 το Ζιμνιάτσι αποσπάστηκε από την Μητρόπολη Σταγών (Καλαμπάκα), όπου υπαγόταν από τον 12ο αιώνα και ανήκει στην νεοσύστατη Μητρόπολη της Δεσκάτης μέχρι το 1896.
-Οι παλιουριώτες (Ζιμνιατσινοί) είχαν πλούσια λαογραφία με ήθη και έθιμα, που σώζονται μέχρι και σήμερα όπως Ρογκατσάρια, Λαζαρίνες, Κλήδονας γουρνοχαρά, νυχτέρια, πανηγύρια κλπ.
-Στην απογραφή του 1903 είχε 170 κατοίκους.
-Από επίσημα χειρόγραφα γνωρίζουμε ότι τουλάχιστον από το 1913 κατοικούν στο Ζημνιάτσι οι κάτοικοι ΠΑΛΠΑΝΗΣ Ιωάννης του Αναστασίου (προεστός – πρόεδρος του οικισμού), Ζιανός Βασίλης, Ζιανός Αναγνώστης, Ζιανός Ηλίας, Μέρτζιος Νικόλαος, Κόντος Χρήστος, Κατής Αναστάσιος, Πέπηλας Κων/νος, Τατζής Χρήστος. Μπόλος Αθανάσιος, Μπόλος Αναστάσης, Ζουμπούκας Κων/νος, Ζουμπούκας Αθανάσιος, Πλήτας …., Τότσκας Αντώνιος, Τότσκας Παναγιώτης, Τημόκας Μανώλης, Γκιλέκας Βασίλης, Τζελέπης Αθανάσιος, Τζοχλιάρας Χρήστος, Λιούρας Παναγιώτης, Τάσιος Δημήτριος και ο Παπαδημήτρης, οι οποίοι έχουν εμπορικές συναλλαγές με την Καλαμπάκα.
-Απελευθέρωση της Παλιουριάς από τους Τούρκους (10 Οκτωβρίου 1912 )
-Μετά την απελευθέρωση της Δεσκάτης στις 7-10-1912 από το ανεξάρτητο Απόσπασμα Ευζώνων του Συνταγματάρχη Στέφανου Γεννάδη (1ο και 4ο Τάγματα Ευζώνων), το οποίο είχε αποστολή να δράσει στο άκρο αριστερό της διάταξης της Στρατιάς Θεσσαλίας, παρέμεινε στη Δεσκάτη και την επόμενη (8 Οκτωβρίου 1912).
– Η V Μεραρχία κινούμενη στις 9 Οκτωβρίου 1912 από το χωριό Λουτρό προς τον Αλιάκμονα συνάντησε σοβαρή εχθρική αντίσταση στο χωριό Λαζαράδες και συνεπλάκη με τον εχθρό, όπου και δόθηκε σφοδρή μάχη.
-Τη διεξαγωγή της μάχης αντιλήφθηκε από τις βροντές των πυροβόλων το Ανεξάρτητο Απόσπασμα Ευζώνων του Συνταγματάρχη Γεννάδη, το οποίο υστέρα από τη νικηφόρα μάχη στη Δεσκάτη, την 9 Οκτωβρίου διέσχισε το βουνό της Βουνάσσας (Μπουνάσιας) και είχε φτάσει στην Ελάτη, απέναντι από το μοναστήρι της Ζάβορδας (Οσίου Νικάνορα) και κατευθύνονταν στον Αλιάκμονα για να τον γεφυρώσει.
-Με δική του πρωτοβουλία έσπευσε και έλαβε μέρος στη μάχη, αφήνοντας δύο Λόχους του να εργαστούν για την ζεύξη του ποταμού στον πόρο Λογγά.
-Οι Τούρκοι κατά τη διάρκεια της νύχτας επωφελούμενοι του σκότους και της ραγδαίας βροχής εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και υποχώρησαν ανενόχλητοι προς Κοζάνη.
-Στο μεταξύ η Ταξιαρχία Ιππικού είχε διατάξει στις 9 Οκτωβρίου μία ίλη της, δυνάμεως 137 ανδρών, να ενεργήσει αναγνώριση προς τα Γρεβενά. Η ίλη αυτή αφού ανέτρεψε τις μικροαντιστάσεις που συνάντησε από μεμονωμένες ομάδες Τούρκων, στις 10 Οκτωβρίου απελευθερώθηκε η Παλιουριά, στις 11 Οκτωβρίου το Καρπερό και έφθασε στις νότιες παρυφές της πόλης των Γρεβενών (υψώματα Αγίας Παρασκευής) τις πρώτες βραδινές ώρες της ίδιας ημέρας.
-Ο Διοικητής της ίλης, επιστρέφοντας στην έδρα της Ταξιαρχίας Ιππικού (περιοχή Σερβίων), πέρασε από τη Μονή Ζιδανίου και ενημέρωσε το συνταγματάρχη Γεννάδη για την κατάσταση που επικρατούσε στην πόλη των Γρεβενών.
-Το ξημέρωμα της 13ης Οκτωβρίου το Απόσπασμα Γεννάδη ξεκίνησε από τη Μονή Ζιδανίου και το βράδυ έφθασε στο Ζημνιάτσι (Παλιουριά) Γρεβενών, όπου διανυκτέρευσε. Το επόμενο βράδυ διανυκτέρευσε στο Φελί. Εκεί έφθασαν τη νύχτα απεσταλμένοι του μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιανού Δάγγουλα και διαφόρων προυχόντων της πόλης, οι οποίοι ανέφεραν στο Διοικητή του Αποσπάσματος ότι ο τουρκικός στρατός εγκατέλειψε την πόλη και ότι αυτή ήταν έτοιμη να παραδοθεί στον Ελληνικό Στρατό.
-Στις 15 Οκτωβρίου 1912 απελευθερώθηκε η πόλη των Γρεβενών και επιγραμματικά παραθέτω την αναφορά του Αποσπάσματος Ευζώνων Γενάδη.
«Μεσημβρίαν κατέλαβον πόλιν Γρεβενών αμαχητί, του τουρκικού στρατού αποσυρθέντος εις Λειψίσταν (Νεάπολη) άμα τη αναγγελία της προελάσεως των ημετέρων. Υποδοχή εκ μέρους κατοίκων ανεξαρτήτως θρησκεύματος ενθουσιώδης.
Απόσπασμα Ευζώνων Γεννάδης».
-Από το 1918 – 1928 (ΦΕΚ 260/31-12-1918) ανήκε στην κοινότητα Καρπερού ως συνοικισμός Παλιουριάς.
-Με τις πρώτες ελεύθερες εκλογές που έγιναν το 1915, έχουμε το 1914 και τον πρώτο εκλογικό κατάλογο στον οποίο υπάρχουν τα παρακάτω ονόματα.
|
ΕΚΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΤΟΥ 1914 (Ζημνιάτσι – Παλιουριά) |
||||
|
Επώνυμο |
Όνομα |
Όνομα Πατρός |
Έτος Γέννησης |
Επάγγελμα |
|
Γκιλέκας |
Βασίλειος |
Δημήτριος |
1874 |
Γεωργός |
|
Ελευθέριος |
Ευθύμιος |
Νικόλαος |
1874 |
Γεωργός |
|
Ζαγκλαβός |
Κωνσταντίνος |
Μιχαήλ |
1879 |
Γεωργός |
|
Ζιανός |
Βασίλειος |
Νικόλαος |
1879 |
Γεωργός |
|
Ζιανός |
Γεώργιος |
Νικόλαος |
1876 |
Γεωργός |
|
Ζιανός |
Ηλίας |
Νικόλαος |
1886 |
Γεωργός |
|
Ζουμπούκας |
Κωνσταντίνος |
Παναγιώτης |
1863 |
Γεωργός |
|
Ζουμπούκας |
Βασίλειος |
Παναγιώτης |
1865 |
Ποιμήν |
|
Ζουμπούκας |
Δημήτριος |
Παναγιώτης |
1867 |
Γεωργός |
|
Ζουμπούκας |
Αθανάσιος |
Παναγιώτης |
1869 |
Γεωργός |
|
Ζουμπούκας |
Παναγιώτης |
Κωνσταντίνος |
1883 |
Ποιμήν |
|
Ζουμπούκας |
Γεώργιος |
Κωνσταντίνος |
1837 |
Ποιμήν |
|
Ζιανός |
Ιωάννης |
Κωνσταντίνος |
1819 |
Γεωργός |
|
Ζιανός |
Χρήστος |
Δημήτριος |
1891 |
Ποιμήν |
|
Θεοχάρης |
Δαμιανός |
Ιωάννης |
1869 |
Μοναχός |
|
Ιωάννης |
Κωνσταντίνος |
Αλέξιος |
1849 |
Μοναχός |
|
Κούτος |
Χρήστος |
Γεώργιος |
1855 |
Γεωργός |
|
Κούτος |
Κωνσταντίνος |
Χρήστος |
1889 |
Γεωργός |
|
Καλτσούνης |
Δημήτριος |
Ιωάννης |
1866 |
Ιερεύς |
|
Καλτσούνης |
Κωνσταντίνος |
Δημήτριος |
1893 |
Γεωργός |
|
Κατής |
Αναστάσιος |
Δημήτριος |
1869 |
Γεωργός |
|
Καζιόπουλος |
Γρηγόριος |
Δημήτριος |
1879 |
Ιερομόναχος |
|
Μέρτζιος |
Κωνσταντίνος |
Δημήτριος |
1844 |
Ποιμήν |
|
Μέρτζιος |
Νικόλαος |
Κωνσταντίνος |
1879 |
Γεωργός |
|
Μέρτζιος |
Κωνσταντίνος |
Ιωάννης |
1867 |
Γεωργός |
|
Μέρτζιος |
Ευγένιος |
Κωνσταντίνος |
1889 |
Μοναχός |
|
Μπέλτσιος |
Χρήστος |
Ευθύμιος |
1839 |
Ποιμήν |
|
Μπόλος |
Αναστάσιος |
Αθανάσιος |
1873 |
Γεωργός |
|
Ντατσής |
Χρήστος |
Γεώργιος |
1868 |
Γεωργός |
|
Νταλάκας |
Βασίλειος |
Αναστάσιος |
1877 |
Γεωργός |
|
Παλπάνης |
Αθανάσιος |
Παπαχιλέας |
1892 |
Γεωργός |
|
Πολύζος |
Κωνσταντίνος |
Αθανάσιος |
1874 |
Γεωργός |
|
Παπακωνσταντίνος |
Ιωάννης |
Ευάγγελος |
1854 |
Ποιμήν |
|
Πλήτας |
Δημήτριος |
Γεώργιος |
1883 |
Γεωργός |
|
Παλπάνης |
Ιωάννης |
Αναστάσιος |
1877 |
Γεωργός |
|
Παλπάνης |
Νικόλαος |
Κωνσταντίνος |
1891 |
ποιμήν |
|
Στεφανόπουλος |
Θεόφιλος |
Δημήτριος |
1808 |
ιεροδιάκονος |
|
Σιούτσιας |
Αγάπιος |
Παναγιώτης |
1849 |
ιεροδιάκονος |
|
Τότοκας |
Αντώνιος |
1873 |
Γεωργός |
|
|
Τότοκας |
Ευθύμιος |
Αθανάσιος |
1870 |
|
|
Τζιλέπης |
Αθανάσιος |
Βασίλειος |
1873 |
Γεωργός |
|
Τσιουχλιάρας |
Χρήστος |
Ευθύμιος |
1864 |
Ποιμήν |
|
Τάσιος |
Δημήτριος |
Αναστάσιος |
1859 |
Γεωργός |
|
Τάσιος |
Γεώργιος |
Δημήτριος |
1891 |
Γεωργός |
|
ΜΟΝΗ ΜΠΟΥΝΑΣΙΑΣ |
||||
|
Τάσιος ή Μπλάνας |
Άνθιμος |
Αναστάσιος |
1834 |
Μοναχός |
|
Τσιτσιλίδας |
Χρήστος |
Κωνσταντίνος |
1889 |
δοκιμος |
|
Τσιούρας |
Ανδρέας |
1870 |
Ιερομόναχος |
|
|
Τσιουχλιάρας |
Γεώργιος |
Κωνσταντίνος |
1841 |
Ποιμήν |
|
Τσιουχλιάρας |
Δημήτριος |
Ευθύμιος |
1864 |
Γεωργός |
-Το έτος 1927 ήρθαν σαράντα επτά (47) οικογένειες προσφύγων από τον Πόντο, από τις περιοχές Έργιαπα, Αμάσεια, Ιλιτσέ, Κάβζα, Νιξάρ, Νεοκαισάρεια κ.α.
-Το χωριό με την έλευση των προσφύγων απόκτησε μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία, αφού οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην μια άκρη του χωριού δημιουργώντας έτσι τον δικό τους μαχαλά. Αυτό δεν τους εμπόδισε καθόλου ώστε να αρχίσουν να συνυπάρχουν αρμονικά και είναι από τα πρώτα χωριά που άρχισαν να παντρεύονται οι νέοι μεταξύ τους. Από τους γάμους προσφύγων και ντόπιων προέκυψε ο σύγχρονος Παλιουριώτης.
-Το 1928 (ΦΕΚ 156/8-8-1928) μετονομάζεται σε Παλιουριά, από το θαμνώδες φυτό “Παλιούρι” που αφθονεί στη περιοχή.
-Τις 18-2-1932 ολοκληρώθηκε η απαλλοτρίωση και συγκεκριμένα παραχωρήθηκε το αγρόκτημα Παλιουριάς στο ελληνικό δημόσιο και κατ΄ επέκταση στους κατοίκους. Όπως προαναφέρεται αν και η Παλιουριά απελευθερώθηκε την 10-10-1912 παρέμεινε ως ιδιοκτησία σε οικογένειες Οθωμανών και συγκεκριμένα στους: 1) Σεφηκάτ χήρας Κιατή Πασά το γένος Αντέμ Πασά, κατοίκου Θεσ/νίκης, 2) Καντή χήρας Σελήμ Βέη Βελβίνη το γένος Ισμαήλ Πασά Βίλα, κατοίκου Τυράννων Αλβανίας, 3) Μαλίκ Βέη Καπλάν Βέη Βίλλα κατοίκων Κορυτσάς Αλβανίας, 4) Χατζιρές χήρας Νεσάτ Βέη Δελβίνα το γένος Καπλάν Βέη Βίλλα, κατοίκου Σκύδρας Αλβανίας και 5) Μπαλκιζέ συζύγου ριφάτ Βέη Ζαβαλιάν το γένος Καπλάν Βέη Βίλλα, κατοίκου Κορυτσάς Αλβανίας.
-Συντάχθηκε Επιτροπή Απαλοτριώσεων από τους: Διον Πετρουτσοπούλου πρωτοδίκου ως προέδρου, Ελευθερίου Ταμουρίδη, Γεωπόνου, προϊσταμένου Γεωργικού Γραφείου Κοζάνης, εισηγητού και Αντωνίου Κωσταντέλλα, Δασάρχου Γρεβενών. Τον Γεωργικό Συνεταιρισμό Ακτημόνων καλλιεργητών Παλιουριάς (Ζημνιατσίου) και της Προσφυγικής Ομάδος Παλιουριάς (47 οικογένειες) εκπροσώπησε ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού Ιωάννης Παλπάνης, παρόντος και του διορισμένου πληρεξούσιου δικηγόρου Γεωργίου Ποντίκα.
Οι ιδιοκτήτες (Οθωμανοί) αποζημιώθηκαν από τον Συνεταιρισμό Αποκατάστασης ακτημόνων καλλιεργητών Παλιουριάς με το ποσό των 153.278 δρχ. και από το Ελληνικό Δημόσιο για τις παραχωρηθείσες στην προσφυγική ομάδα με το ποσό των 140.834 δρχ.
-Στην παρακάτω κατάσταση αναγράφονται όσοι κάτοικοι πήραν κλήρο από την απαλλοτρίωση.
|
Έγγαμοι άρρενες καλλιεργητές
1) Παύλος Χρ. Κόντος 2) Ιωάννης. Δ. Καλτσούνης 3) Βασίλειος Κ. Ντάτσης 4) Γεώργιος Χρ. Κόντος 5) Απόστολος Αναστ. Κατής 6) Ευθύμιος Αθαν. Τζιάτζης 7) Αναστάσιος Δημ. Κοντής 8) Νικόλαος Β. Τσάλας 9) Νικόλαος Γ. Ζιανός 10) Παναγιώτης Κ. Ζουμπούκας 11) Βασίλειος Χρ. Κόντης 12) Χρήστος Γ. Κόντης 13) Βασίλειος Π. Ζουμπούκας 14) Ηλίας Αθαν. Ζουμπούκας 15) Αθανάσιος Αντων. Τότσικας 16) Νικόλαος Κων. Λάλης 17) Απόστολος Παπαχ. Παλπάνης 18) Απόστολος Κων. Μέρτζιος 19) Ηλίας Νικ. Ζιανός 20) Νικόλαος Χρ. Ντατσής 21) Κων/νος Χρ. Ντάτσης 22) Δημ.Παναγ. Ζουμπούκας |
23) Ευάγγελος Αντων. Φασούλας 24) Ευάγγελος Χρ. Ντατσής 25) Γεώργιος Δημ.Καλτσούνης 26) Χρήστος Γ. Ντατσής 27) Ευθύμιος Κων. Ζιανός 28) Ιωάννης Αθαν. Κεραμίδας 29) Στέργιος Ι. Παλπάνης 30) Γεώργιος Αθαν. Παλάσκας 31) Χρήστος Δημ. Ζιανός 32) Κων/νος Παν. Ζουμπούκας 33) Γεώργιος Χρ. Ρέντας 34) Κων/νος Ιωαν.Μπέλτσιος 35) Χρήστος Αθ. Κεραμίδας 36) Αθανάσιος Β. Τζελέπης 37) Γεώργιος Νικ. Ζιανός 38) Δημήτριος Αναστ. Τάσιος 39) Απόστολος Δ. Παπαδημητρίου 40) Ιωάννης Αναστ. Παλπάνης 41) Χρήστος Εμμ. Δημόκας 42) Ιωάννης Χρ. Μπακράτσας 43) Νικόλαος Β. Κουτσαλιάρης 44) Δημήτριος Χρ. Μπαλογιάννης
|
|
Άγαμοι
1) Γεώργιος Χρ. Μπαλογιάννης |
Χήραι
1) Μαρία χήρα Αθαν. Μπόλου 2) Βάϊα χήρα Δημ. Πλέκα |
|
Ορφανά
1) Ευάγγελος Αν. Τότσικας 2) Γεώργιος Βας. Γκιουλέκας 3) Βασίλειος Δημ. Πλέκας |
|
-Στην ίδια κατηγορία (Παλιουριά) της ιστοσελίδας αναρτήθηκε φωτοαντίγραφο της απόφασης.
-Το 1963 (ΦΕΚ 219/11-12-1963) το χωριό αποσπάται από την Κοινότητα Καρπερού και γίνεται ανεξάρτητη Κοινότητα, μέχρι το 1998, οπότε προσαρτάται στο Δήμο Δεσκάτης ως Δημοτικό Διαμέρισμα Παλιουριάς.
-Το έτος 1965 υδροδοτήθηκε το χωριό με νερό από πηγές της Μπουνάσιας (Βουνάσσα), τοποθεσία λίμνη, με προσωπική εργασία των κατοίκων. Αν και στην αρχή ξεκίνησε ως έργο να γίνουν τρεις βρύσες στο χωριό, τελικά με την επιμονή του τότε προέδρου της Κοινότητας (Δημητρίου Πετσούλα) τροφοδοτήθηκαν όλα τα σπίτια με νερό.
-Το έτος 1966 ηλεκτροδοτήθηκε η Παλιουριά επί προεδρίας Δημητρίου Πετσούλα.
-Κατά την απογραφή του 1971 οι κάτοικοι υπολογίστηκαν σε 451. Δέκα χρόνια μετά (1981) οι κάτοικοι ήταν 415 και το 1991 περίπου 400. Σήμερα η κοινότητα έχει μόνιμο πληθυσμό 400 περίπου κατοίκους.
-Στις 13 Μαΐου 1995 και ώρα 11,47 έγινε σεισμός 6,6 β. της κλίμακας Ρίχτερ στους νομούς Κοζάνης και Γρεβενών. Η Παλιουριά επηρεάστηκε αρκετά και πολλά κτίσματα έπαθαν ζημιές. Ευτυχώς δεν υπήρχαν θύματα. Μεγαλύτερες καταστροφές έγιναν στο δυτικό μέρος του χωριού. Από την επόμενη χρονιά δόθηκαν δάνεια με ευνοϊκούς όρους αλλά οι περισσότεροι κάτοικοι προτίμησαν τα προκατασκευασμένα σπίτια.
-Οι κάτοικοι του χωριού είναι αγρότες και ασχολούνται κυρίως με την καλλιέργεια της γης και ειδικότερα με την παραγωγή δημητριακών, οσπρίων, καλαμπόκια, τριφύλλια και καπνό. Επίσης αρκετοί ασχολούνται με την κτηνοτροφία (αγελάδες, πρόβατα, κατσίκια) και έχουν δημιουργήσει σύγχρονες μονάδες. Υπολογίζεται ότι στην περιοχή υπάρχουν περί τα 5500 αιγοπρόβατα και 800 αγελάδες.
-Η κατασκευή υδροηλεκτρικού φράγματος στην κοντινή περιοχή του Ιλαρίωνα από την ΔΕΗ άλλαξε ριζικά το οικοσύστημα και το ανάγλυφο της περιοχής. Η λίμνη που δημιουργήθηκε θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της περιοχής με την ενασχόληση των κατοίκων με δραστηριότητες συναφείς με την λίμνη.
-Εδώ είναι ο κάμπος του Δήμου Δεσκάτης και ο Αλιάκμονας μόλις 1 χλμ. βόρεια του χωριού (ο οποίος μετατράπηκε σε λίμνη). Εδώ θα βρείτε τους καλύτερους κολυμβητές, αλλά και τους πιο ικανούς ερασιτέχνες ψαράδες. Η γέφυρα Παλιουριάς – Παναγιάς (μεταλλική, στρατιωτική) η οποία αντικατέστησε το εναέριο βαγόνι (καρούλι) του Αλιάκμονα και η οποία με τη σειρά της αντικαταστάθηκε με την καινούργια γέφυρα 450 μέτρων από τη ΔΕΗ για τις ανάγκες του υδροηλεκτρικού φράγματος.
-Από την κορυφή της Βουνάσσας (1600 μ.) η θέα είναι απολαυστική. Στη Βουνάσσα (Μπουνάσια) και σε υψόμετρο 1.000 μέτρων βρίσκεται και η Ιερά Μονή Ευαγγελισμού Παναγίας Μπουνάσιας (Μπουνασιώτισσα), ένα σπουδαίο μνημείο που χρονολογείται ότι ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα (1148). Διατηρείται σε καλή κατάσταση, διαθέτει μικρή βιβλιοθήκη και δεν διασώζεται ένα θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο (το οποίο το 2005 ιερόσυλοι εξαφάνισαν) και αγιογραφίες του 16ου και 17ου αιώνα. (Γίνεται εκτενέστερη αναφορά παρακάτω).
– Όμορφες και παλιές εκκλησίες υπάρχουν γύρω από την Παλιουριά. Η Αγ. Τριάδα 500 μ. ΒΑ, ο Αγ. Γεώργιος 2 χλμ. ΝΑ, Ο Άγιος Αθανάσιος 1,5 χλμ, η Αγ. Παρασκευή 2 χλμ, στην ίδια περιοχή και η Αγ. Κυριακή 3 χλμ. (η οποία δυστυχώς καλύφθηκε από τα νερά της λίμνης Ιλαρίωνα, αλλά σίγουρα στο μέλλον θα γίνει σε άλλο σημείο ομώνυμο εκκλησάκι). Μάλιστα η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου μέσα στην κοινότητα έχει χαρακτηρισθεί αρχαιολογικό μνημείο, αλλά δυστυχώς μετά το σεισμό του 1995 υπέστη σοβαρές ζημιές και με την αδιαφορία όλων των εμπλεκομένων φορέων, πλησιάζει η ώρα της κατάρρευσης της.
-Η Παλιουριά θα μπορούσε να αποτελέσει κέντρο τουρισμού για το Ν. Γρεβενών, τόσο για τα αξιοθέατα που μπορεί να προσφέρει στον επισκέπτη (εξορμήσεις στο βουνό, περιπάτους δίπλα στο ποτάμι, σπορ που έχουν σχέση με τη λίμνη (ιστιοπλοΐα) επίσκεψη στα μοναστήρια της περιοχής) αλλά και για διασκέδαση – ψυχαγωγία. Οι καφετέριες, τα μπαρ, τα μικρά παραδοσιακά καφενεία και οι ψησταριές μπορούν να προσφέρουν εδέσματα, ψάρια από τον Αλιάκμονα (λίμνη Ιλαρίωνα), παραδοσιακές γεύσεις και ποτά για τον πιο απαιτητικό.
-Τελευταία η Βουνάσσα έγινε ένας καλός προορισμός για τους αλεξιπτωτιστές πλαγιάς όπου γίνονται αγώνες του αθλήματος.
Δημοτικό Σχολείο Παλιουριάς
-Δεν γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία ίδρυσης των σχολείων για τη μάθηση των γραμμάτων, στην Παλιουριά, παρά μόνο ότι το έτος 1800 μοναχοί της Μονής Ευαγγελίστριας, που αριθμούσαν τότε τους εκατόν δέκα (110), δίδασκαν στο υπόγειο του μοναστηριού, τα πρώτα ελληνικά γράμματα, την ψαλτική και κατήχηση, στους νέους της Παλιουριάς και της γύρω περιοχής.
-Οι δάσκαλοι που δίδαξαν μέχρι και το 1925 στο σχολείο του χωριού είναι απόφοιτοι του σχολείου της Ευαγγελίστριας.
-Οι πρώτοι δάσκαλοι είναι οι Τζινίκας, Μπλαχάβας και ο Αναγνώστης, είναι ντόπιοι και απόφοιτοι της Ευαγγελίστριας, όπως ο Ντίνας από Λιουζιανή (Ελάτη) και ο Συρεγγέλας που αποφοίτησε από Δεσκάτη, είναι ιδιωτικοί και τους μίσθωνε από τα εισοδήματα (βακούφι) ο ναός του Αγίου Νικολάου.
-Διδάσκουν εναλλάξ κατά την θέληση των κατοίκων και μισθώνονται ετησίως με έξι (6) λίρες, 15 οκάδων σίτου, 10 οκάδων τυριού, 10 οκάδων κρέατος, κ.λ.π.
-Ως διδακτήριο έχουν το ανατολικό δωμάτιο από το κτίσμα που είναι μέσα στον προαύλιο και έξω από το ναό του Αγίου Νικολάου, δεξιά του και με ξύλινη σκάλα ανέβαιναν στην αίθουσα που ήταν δίπλα στην οικία του παπά. Στην αίθουσα υπήρχε τζάκι και φυσικά η διδασκαλία γίνονταν σταυροπόδι.
-Το 1925 το ελληνικό δημόσιο στέλνει ως πρώτο δάσκαλο τον Αθανάσιο Παπατόλιον από Δεσκάτη και ο οποίος εισάγει το πρώτο Αναγνωστικό “Ο καλός μαθητής”.
-Το 1936 ενοικιάζεται με έξοδα του κράτους η οικία του Ν. Ντατσή μέχρι το 1939. Από το 1940 μέχρι 1950 δεν λειτουργεί σχολείο λόγω των πολεμικών γεγονότων και της συγκέντρωσης των κατοίκων στη Δεσκάτη.
-Το 1950 επαναλειτουργεί το σχολείο στο σπίτι του Δημητρίου Κατσίμπα και το επόμενο έτος (1951) τίθενται τα θεμέλια για την ανέγερση του νέου σχολείου που υπάρχει μέχρι και σήμερα, οι εργασίες του οποίου ολοκληρώθηκαν τον Αύγουστο του 1952. Η νέα σχολική χρονιά 1952 – 1953 δέχεται τους νέους μαθητές της Παλιουριάς.
-Σήμερα χρησιμοποιείται από τον Εκπολιτιστικό Σύλλογο του χωριού για τις ανάγκες του και ακριβώς δίπλα υπάρχει το νέο σχολείο (τύπου προκάτ) που κατασκευάστηκε μετά το σεισμό που έγινε στην περιοχή το 1996. Το παλιό κτίριο δεν έπαθε ιδιαίτερες ζημιές αλλά ούτε και μαθητές υπάρχουν σε κάποιο απ’ τα δύο κτίρια, γιατί από το έτος 2011 λόγω συνένωσης των σχολείων, το Νηπιαγωγείο έχει έδρα στην Δήμητρα και το Δημοτικό Σχολείο στο Καρπερό.
-Ας ελπίσουμε ότι κάποια μέρα θα επαναλειτουργήσει το σχολείο.-
Αξιοθέατα – Ιστορικά Μνημεία
Ιερά Μονή Ευαγγελισμού Παναγίας Μπουνάσιας
-Στα εδαφικά όρια του χωριού Παλιουριά Γρεβενών ανήκει η Ιερά Μονή Ευαγγελισμού Παναγίας Μπουνάσιας, η επονομαζόμενη και “Μπουνασιώτισσα”.
-Ονομάστηκε έτσι γιατί είναι κτισμένη κοντά στη ψηλότερη κορυφή των Καμβουνίων, τη Μπουνάσια, ή Βουνάσσα (υψόμετρο 1000μ). Η μονή είναι κτισμένη σε περίοπτη θέση που μοιάζει με φυσικό θρόνο. Η θέση αυτή δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε αεροπλάνο, από όπου φαίνονται ο Μπούρινος, η Βασιλίτσα, όλος ο κάμπος από την Ανθρακιά έως την Παλιουριά (όλη η περιοχή της Φιλουριάς δηλαδή), η Πίνδος, τα Μετέωρα, τ΄ Άγραφα, και ο Αλιάκμονας με τους μαιάνδρους του και η λίμνη Ιλαρίωνα.
-Το μοναστήρι της Βαγγελίστρας, όπως το ονομάζουν οι ντόπιοι χάριν συντομίας, ιδρύθηκε το έτος 1148, 12ο αιώνα, αυτό το αποδεικνύει και η τοιχοδομία του διατηρηθέντα νάρθηκα και η φθαρείσα αρχική χρονολογία SXNS΄ που είναι χαραγμένη στην πλάκα της Αγίας Τράπεζας. Για την ανέγερση τόσο του ναού όσο και των βοηθητικών κτισμάτων (κελιά, φούρνος, μαγειρεία και άλλα) εργάστηκαν αφιλοκερδώς οι πιστοί της γύρω περιοχής.
-Άκμασε το 18 αιώνα , συγκεντρώνοντας μεγάλο αριθμό μοναχών. Σε χειρόγραφο της Μονής Βαρλαάμ γίνεται αναφορά για τη Μονή της Μπουνάσιας ως γυναικεία Μονή στις αρχές του 17ου αιώνα, που όμως μετατράπηκε σε ανδρώνα το 18ο αιώνα. Το καθολικό είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και τυπολογικά ανήκει στους αθωνικούς ναούς.
-Το 1816 επί ηγουμενίας του Παπαχριστοφόρου επισκευάστηκε ή ανεγέρθηκε τμήμα του Νάρθηκα, όπως γράφεται στην επιγραφή εξωτερικά της κεντρικής εισόδου του ναού. Στην εξωτερική δε όψη της κόχης του ιερού βήματος εικονίζεται σε ανάγλυφη μορφή το έμβλημα της Φιλικής Εταιρείας. Αυτό αποδεικνύει ότι ορισμένοι καλόγεροι του μοναστηριού, όπως και ο Μητροπολίτης Σταγών Παϊσιος (1813 – 1819) «που το μοναστήρι ανήκει στη Μητρόπολη Σταγών» ήταν μυημένοι στην Φιλική Εταιρεία για την απελευθέρωση του Γένους.
-Το καθολικό είναι αθωνικού τύπου (τετρακιόνιος σταυροειδής με τρούλο και πλευρικούς χορούς). Το καθολικό διατηρεί τοιχογραφίες στο τύμπανο του τρούλου και τα σφαιρικά τρίγωνα (1850) φιλοτεχνημένες από τον αγιογράφο Ιωάννη από το χωριό Τσούρχλι Γρεβενών (σημερινή ονομασία Άγιος Γεώργιος). ενώ εξωτερικά σώζονται περίφημα λιθανάγλυφα στο θύρωμα και τους πλευρικούς χορούς.
-Στο μοναστήρι της Μπουνάσιας λειτουργούσε και βιβλιοδετικό εργαστήρι, του οποίου γνωρίζουμε ένα βιβλιογράφο, το μοναχό Γαλάκτιο, που άρχισε το μοναχικό του βίο εκεί το έτος 1601. Επίσης αρκετά Ιερά Ευαγγέλια Μονών και Εκκλησιών της περιοχής Φιλουριάς γράφηκαν και βιβλιοδέθηκαν στην Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας όπως προκύπτουν από χειρόγραφες μαρτυρίες.
-Το μοναστήρι λειτούργησε μέχρι το 1935 περίπου ως κοινόβιο. Οι τελευταίοι καλόγεροι που το κατοίκησαν ήταν ο Ευγένιος, ο οποίος ήταν τυφλός και ο Μεγαλόσχημος. Μαζί με αυτούς έμενε στο μοναστήρι και ένας τυφλός επίσης υπάλληλος, ο Παστός. Ο τελευταίος καλόγερος της Μονής ήταν ο Γεωργαντάς, ο οποίος μετά την εγκατάλειψη της Μονής λειτούργησε στην Παλιουριά ως ιερέας του χωριού.
-Το μοναστήρι στην περίοδο της Τουρκοκρατίας έχει να επιδείξει μεγάλη αντιστασιακή δράση. Ήταν λημέρι κλεφτών και αρματολών, καθώς και νοσοκομείο για τους λαβωμένους Στη μάχη της Δημινίτσας (Καρπερό) ή Φιλουριάς – μεταξύ των δυνάμεων του Θεοδώρου Ζιάκα και των Τούρκων το 1854, είχε απώλεια (Θ. Ζιάκας) 5 νεκρούς και 15 τραυματίες οι οποίοι νοσηλεύτηκαν στο Μοναστήρι της Μπουνάσιας (Νικόλαος Κουκόλης κ.α.) . Εδώ άλλωστε είχαν ζητήσει πολλές φορές καταφύγιο ξακουστοί Μακεδονομάχοι, όπως ο Παύλος Μελάς και ο Θεόδωρος Ζιάκας, (γνωστός ήρωας στην περιοχή των Γρεβενών). Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι το μοναστήρι επί Τουρκοκρατίας ήταν και Κρυφό Σχολειό. Παιδιά από τη γύρω περιοχή και κυρίως από την Παλιουριά ερχόταν νύχτα εδώ και με κίνδυνο της ζωής τους για να μάθουν Ελληνικά γράμματα.
-Η Ευαγγελίστρια ήταν από τον καιρό της ανέγερσής της έως την παρακμή της ξακουστή για τον πλούτο της. Μεγάλες εκτάσεις χωραφιών και αμπελιών ανήκαν στο μοναστήρι, ενώ οι κάτοικοι της περιοχής δεν παρέλειπαν να συνδράμουν στο ταμείο του μοναστηριού με αρνιά και κατσίκια, ή με μέρος της ετήσιας σοδιάς τους. Τα χωράφια του μοναστηριού βρισκόταν κυρίως στην περιοχή Καρούτι κοντά στην Παλιουριά.
-Εκτός όμως από χωράφια, το μοναστήρι είχε και δικά του κοπάδια με αιγοπρόβατα, καθώς και δικούς του στάβλους. Είχε επίσης και μελίσσια, που απέδιδαν πολλά κιλά μέλι κάθε χρόνο, όπως και αγελάδες, ξακουστές για το γάλα τους από το οποίο έφτιαχναν το πιο νόστιμο τυρί της περιοχής. Λέγεται ότι το μοναστήρι είχε τα καλύτερα βόδια σε όλη τη γύρω περιοχή και τα οποία χρησιμοποιούσαν για το όργωμα που γινόταν τότε με ξυλάλετρο. Ακόμη το μοναστήρι είχε στην κατοχή του πολλά μουλάρια, που χρησιμοποιούνταν εκείνη την εποχή ως μέσο μεταφοράς.
-Όπως ήταν φυσικό οι σοδιές του μοναστηριού κάθε χρόνο ήταν πολύ μεγάλες και γι’ αυτόν ίσως το λόγο το μοναστήρι διέθετε δικό του αλώνι στην περιοχή Κούτρα. Ως μύλο το μοναστήρι χρησιμοποιούσε το νερόμυλο της Σκάλας, όπως και όλη η γύρω περιοχή. Μαρτυρίες που επιβεβαιώνουν το μέγεθος του πλούτου του μοναστηριού αναφέρουν μεταξύ άλλων ότι από την Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας δανείζονταν πολλές φορές και άλλα μοναστήρια, τόσο εντός όσο και εκτός του Ν. Γρεβενών.
– Όμως η σπουδαιότερη απόδειξη αυτού του πλούτου είναι ότι στα τελευταία του χρόνια το μοναστήρι είχε στην κατοχή του εκτός από χωράφια και περίπου τετρακόσια με πεντακόσια αιγοπρόβατα, τα οποία βοσκούσαν όπως άλλωστε γινόταν από την πρώτη στιγμή, υπάλληλοι – βοσκοί που τους πλήρωνε το μοναστήρι από το δικό του ταμείο, είτε σε είδος (σιτάρι – τυρί), είτε με χρήματα (γρόσια).
-Η Ευαγγελίστρια γιόρταζε δύο φορές το χρόνο και γινόταν έτσι για πολλές μέρες το κέντρο της προσοχής όλων των κατοίκων της Φιλουριάς και όχι μόνο. Η πρώτη γιορτή γινόταν την 25η Μαρτίου, οπότε γιόρταζε το όνομα του Μοναστηριού, και η άλλη τις 15 Αυγούστου, οπότε γιόρταζε η Παναγία, προστάτιδα της Ιεράς Μονής.
-Κάθε φορά που γιόρταζε το μοναστήρι το επισκεπτόταν κόσμος από όλη την περιοχή, που έφτανε ως εκεί με μουλάρια ή άλογα ακολουθώντας το μονοπάτι. Όλον αυτό τον κόσμο οι καλόγεροι τον φιλοξενούσαν σε ζεστά, ευρύχωρα δωμάτια με τζάκια και τους κοίμιζαν στρωματσάδα.
-Στους φιλοξενούμενους το μοναστήρι πρόσφερε μέλι και καρύδια, δικής του παραγωγής και δροσερό νερό από την πετρόχτιστη βρύση που υπάρχει μέσα στο χώρο του μοναστηριού. Σε ειδική θέση, δίπλα σε αυτή τη βρύση υπάρχει ένα κύπελλο από μπακίρι με αλυσίδα, με το οποίο ξεδιψούσε κάθε κουρασμένος διαβάτης που ζητούσε φιλοξενία στη Μονή για να ξαποστάσει.
-Το μοναστήρι το προστάτευε η Παναγία η οποία και το έσωσε από πολλές καταστροφές και αιματοχυσίες. Δείγμα αυτής της προστασίας είναι το γεγονός ότι αν και πολλά βράχια, τεράστια σε μέγεθος, κυλούσαν συχνά από την κορυφή του βουνού με φόρα, όλα σταματούσαν κατά ένα μυστηριώδη τρόπο λίγο πριν φτάσουν στο εξωτερικό τείχος της μονής.
-Άλλο ένα θαύμα, που θυμούνται καθαρά οι κάτοικοι του χωριού Παλιουριά έως και σήμερα έγινε το 1944. Στις 10 Φεβρουαρίου του 1944 οι Γερμανοί έκαψαν ολοσχερώς το χωριό και οι κάτοικοι για να προστατευτούν ζήτησαν προστασία στο μοναστήρι. Στις 10 Φεβρουαρίου, οι αδίστακτοι κατακτητές έριξαν τρία βλήματα προς το μοναστήρι από τη διασταύρωση Δεσκάτης, κοντά στην περιοχή Λάκκο, με σκοπό να σκοτώσουν όσους βρίσκονταν εκείνη την ώρα στο ναό του μοναστηριού. Πράγματι, το ένα βλήμα σφηνώθηκε πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού, το δεύτερο τρύπησε τον τρούλο και έπεσε στο κέντρο ακριβώς του ναού και το τρίτο χτύπησε το καμπαναριό, που βρίσκεται λίγα μέτρα ψηλότερα από το χώρο του ναού. Χάρη στην Παναγία όμως, κανένα από τα τρία βλήματα δεν εξεράγει και δεν υπήρξαν ανθρώπινα θύματα.
-Αρκετοί κάτοικοι της περιοχής πίστευαν ότι η “προτίμηση” που έδειχνε η Θεοτόκος στο μοναστήρι οφειλόταν στην απείρου κάλλους εικόνα του Ευαγγελισμού, που αυτό είχε. Η εικόνα αυτή ήταν φτιαγμένη από καθαρό ασήμι που απεικόνιζε τον Αρχάγγελο την ώρα που πρόσφερε τον κρίνο στη Μαρία. Σήμερα αυτή η ανεκτίμητης αξίας εικόνα βρίσκεται για λόγους ασφαλείας στην Μητρόπολη των Γρεβενών.
-Αφού λοιπόν μιλήσαμε για την ιστορία και τη σημασία του μοναστηριού ας περάσουμε να κάνουμε και μία σύντομη περιγραφή του χώρου. Κατ’ αρχάς όλα τα κτίρια της μονής ήταν περιτριγυρισμένα από έναν ψηλό και ενιαίο τοίχο, τον οποίο διέκοπτε μόνο μία βαριά ξύλινη πόρτα, η οποία έκλεινε από μέσα με έναν σιδερένιο σύρτη (μάνταλο), πάχους δεκαπέντε εκατοστών.
-Γύρω από το ναό και ως συνέχεια του τοίχους είχαν χτισθεί όλοι οι βοηθητικοί χώροι. Στο δεύτερο πάτωμα κάθε χτίσματος βρίσκονταν τα κελιά και οι χώροι φιλοτεχνίας, ενώ στο ισόγειο τα μαγειρεία, οι χώροι υποδοχής και οι χώροι αποθήκευσης τροφίμων και ποτών.
-Στο νότιο τμήμα του τοίχου βρισκόταν χτισμένος τεράστιος φούρνος ο οποίος χρησίμευε στο ψήσιμο του ψωμιού και φαγητών. Δίπλα από αυτόν το φούρνο βρισκόταν το μαγειρείο της Μονής. Απέναντι ακριβώς από την είσοδο του ναού ήταν χτισμένη η τραπεζαρία. Κάτω από το χώρο της τραπεζαρίας υπήρχε το κρυφό σχολειό που προανέφερα. Η είσοδος του ναού έχει σχήμα ανθρώπινου σώματος χαμηλού ύψους προκειμένου να μην είναι δυνατό στους ληστές ή τους αλλόθρησκους να εισέρχονται στο ναό με τα άλογα και να τον βεβηλώνουν.
-Στον προαύλιο χώρο της μονής και κοντά στην εκκλησία υπήρχε ένα δέντρο (μηλιά) στην οποία υπήρχαν χαλκάδες, όπως συνηθίζονταν σε πολλά μοναστήρια και έδεναν για λόγους ασφαλείας ασθενείς με ψυχικά νοσήματα, που τους μετέφεραν εκεί οι οικείοι τους για ευλογία και θεραπεία.
-Πριν την είσοδο του μοναστηριού και αριστερά υπήρχε ένας τεράστιος έλατος ο οποίος το καλοκαίρι του 1944 κάηκε από κεραυνό και φαίνεται σε φωτογραφία του 1930.
-Το τέμπλο, το οποίο στολίζει το κύριο μέρος του ναού είναι ένα από τα πιο όμορφα της Ορθοδοξίας και μοναδικό στο είδος του. Μια επιγραφή σκαλισμένη στο τέμπλο , πάνω από την Ωραία Πύλη του καθολικού της Ευαγγελίστριας, αναφέρεται στον ηγούμενο Χριστόφορο, που συνέβαλε στη δημιουργία του τέμπλου (1417). Η παράδοση λέει και οι ντόπιοι υποστηρίζουν ότι για την κατασκευή του ο τεχνίτης εργάστηκε ασταμάτητα για δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια.
-Το κάτω διάζωμα του τέμπλου περιείχε ξυλόγλυπτες παραστάσεις από την Παλαιά Διαθήκη και τα δύο διαζώματα (αριστερά – δεξιά και άνω της Ωραίας Πύλης) ξυλόγλυπτες παραστάσεις από την Καινή Διαθήκη.
-Δυστυχώς το Μάιο του 2005 ιερόσυλοι εξαφάνισαν το κυρίως μέρος που απεικόνιζε παραστάσεις από την Καινή Διαθήκη (στο σύνολο έντεκα τμήματα του ξυλόγλυπτου τέμπλου) και το ψηφιδωτό αναλόγιο, ενώ το 2004 είχαν ήδη κλέψει τα βημόθυρα , έμειναν μόνο οι εικόνες και το κάτω μέρος του ξυλόγλυπτου τέμπλου που απεικόνιζε παραστάσεις από την Παλαιά Διαθήκη, γιατί δεν πρόλαβαν να τα πάρουν κι αυτά, διότι κάποιος χριστιανός ανέβηκε, άγιες μέρες, ν’ ανάψει τα καντήλια, αντίκρισε το θέαμα και ειδοποίησε τις Αρχές. Ήταν όμως πολύ αργά.
-Σήμερα τοποθετήθηκε ένα προσωρινό τέμπλο διότι με την εικόνα που έβλεπες ένιωθες ένα σφίξιμο στο στομάχι και ένα κόμπο στο λαιμό .
-Έχουμε δε την γραπτή μαρτυρία για οικοδομικές εργασίες από μαστόρους της Δεσκάτης (Ρίστας, Γιάννης και Κώστας, που εργάστηκαν το 1763 στη Μονή Μπουνάσιας).
-Τέλος, από βρύση μέσα στο ιερό ανάβλυζε καθαγιασμένο νερό, το λεγόμενο φριξονέρι. Αυτό το νερό οι πιστοί το δίνουν στα παιδιά και στους μεγάλους για να μην φοβούνται. Θεωρείται μάλιστα το καλύτερο γιατρικό για παιδιά με σπασμούς. Σήμερα τη διατήρηση και συντήρηση της Ιεράς Μονής του Ευαγγελισμού έχει αναλάβει η αρχαιολογική υπηρεσία, το έργο της οποίας είναι ήδη εμφανές, πλην όμως έγιναν εργασίες στο 1/3 του κτίσματος και ας ελπίσουμε ότι ίσως κάποτε ολοκληρωθεί.
-Πάρα πολλοί πιστοί, από τις γύρω κυρίως περιοχές, “ανεβαίνουν” συχνά στο μοναστήρι για να προσκυνήσουν, αλλά και για να μαζέψουν τσάι και φλαμούρι (τίλιο).
-Η βλάστηση σε όλη την περιοχή γύρω από τη μονή είναι καταπράσινη και ο χώρος σου δίνει μία αίσθηση γαλήνης και σιγουριάς.
-Οι κάτοικοι του Ν. Γρεβενών θα πρέπει να δραστηριοποιηθούν έτσι ώστε η φήμη του μοναστηριού να ξεπεράσει τα όρια του Νομού. Πραγματικά αξίζει τον κόπο και το χρόνο να επισκεφθεί κάποιος τη μονή της Ευαγγελίστριας. Η φύση και η θέα από εκεί πάνω θα τον ανταμείψει πλουσιοπάροχα.
-Επιπλέον, είναι αναγκαίο ν’ αναφέρω ότι τα τελευταία χρόνια έγινε προσπάθεια αναστήλωσης των κτισμάτων γύρω από το ναό, αλλά θα πρέπει να συνεχιστεί μέσω των αρμόδιων φορέων (Υπουργείο – Περιφέρεια – Νομαρχία), ώστε σύντομα όλη η περιοχή να “χορτάσει” τη θέα που παρέχεται από το Μοναστήρι, αλλά και να μπορεί να προσεύχεται στη μητέρα όλων μας, την Παναγία.
-Η μισή διαδρομή είναι ασφαλτοστρωμένη και η υπόλοιπη σε καλή κατάσταση (3 Α).
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
-Ο ναός του Αγίου Γεωργίου ήταν πολιούχος στον οικισμό «Ζμηάτζι Απανοχώρι» με εκκλησίες τον Άγιο Αθανάσιο και Αγία Παρασκευή.
-Τον 18ο αιώνα τα οικονομικά των Ζιμνιατσινών ήταν σε καλή κατάσταση και γι’ αυτό όλοι τους (ιερείς, άρχοντες και λαός) αποφάσισαν να ιστορήσουν (αγιογραφήσουν) τους ναούς του χωριού τους. Το 1753/1754 αγιογράφησαν τον ναό του Αγίου Γεωργίου, τον οποίο είχαν αναγείρει πριν από τα μέσα αυτού του αιώνα. Την ιστόρηση του ναού ανέλαβε ο αγιογράφος Αλέξιος, το έτος ΖΣΞΒ΄ (1753/1754). Η σχετική επιγραφή της αγιογράφησης του ναού έχει ως εξής:
ICΤΟΡΗΘΗ Ο ΘΕΙΟC ΚΑΙ ΠΑΝCEΠΤΟC
ΚΑΙ ΠΕΡΙΚΑΛΗC ΝΑΟC ΟΥΤΟC ΤΟΥ
ΑΓΙΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟC
ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΟΥ ΤΡΟΠΑΙΟΦΟΡΟΥ ΔΙΑ
CΥΝΔΡΟΜΗC ΚΑΙ ΕΞΟΔΟΥ ΤΩΝ ΕΥΛΑΒΕ
CΤΑΤΩΝ ΙΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΙΜΙΩΤΑΤΩΝ
ΑΡΧΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΤΗ
CΥΝΔΡΟΜΗ ΕΠΙ ΕΤΟΥC ΖΣΞΒ΄ ΧΕΙΡΙ ΑΛΕ
ΞΙΟΥ ΤΟΥ ΙCΤΟΡΙΟΓΡΑΦΟΥ
-Τη χρονολογία της επιγραφής διέσωσε ο θεολόγος καθηγητής του Γυμνασίου της Δεσκάτης Χρ. Λιόλιος, αλλά επειδή δεν διακρινόταν το ψηφίο των εκατοντάδων, λόγω φθοράς, έγραψε ΖΞΒ (7062-5508=1554). Η τεχνοτροπία, όμως των τοιχογραφιών παραπέμπουν στον 18ο και όχι 16ο αιώνα. Άλλωστε, τα ίδια περίπου χρόνια αγιογραφήθηκε και η Κοίμηση της Θεοτόκου.
-Αυτός ο αξιόλογος ναός με τις αγιογραφίες του δεν άντεξε στο χρόνο και στον εχθρό της αγιογραφίας (την υγρασία), εκτός από το ιερό όπου μέχρι και σήμερα σώζονται οι αγιογραφίες του, άρχισε να καταστρέφεται..
-Ευτυχώς το 1970 κάτοικοι του χωριού, με μπροστάρη τον Σταύρο Φωτιάδη του Κων/νου, έκαναν τις απαιτούμενες εργασίες για να σωθεί το ιερό βήμα με τις τοιχογραφίες του που βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση. Οι αγιογραφίες είναι: Πλατυτέρα των Ουρανών, Αγίου Γρηγορίου – Αγίου Βασιλείου – Αγίου Χρυσοστόμου – Αγίου Αθανασίου κλπ. με τις οποίες θα συνεχίζονται οι μαρτυρίες και τα έργα του ιστοριογράφου Αλέξιου.
Iερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου
-Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ήταν του οικισμού «Σμηάτζι κατωχώρι», είναι ισόγειος σχήματος παραλληλόγραμμου, κτισμένος το έτος 1750 περίπου και από το σεισμό του 1995 υπέστη σοβαρές ζημιές και έχει χαρακτηρισθεί ως αρχαιολογικό μνημείο.
-Ο αγιογραφικός διάκοσμος είναι αξιόλογος αγνώστου ζωγράφου και περιορίζεται στο ιερό και σε μέρος των πλευρών του κυρίως ναού. Στο τέμπλο υπάρχουν εικόνες οι οποίες είναι έργα των Σαμαριναίων ζωγράφων Σίμου και Ιωάννου. Στη μέση του διαζώματος του τέμπλου άνωθεν της ωραίας Πύλης αναγράφεται «Ανηστορήθη ούτος ο ιερός Τέμπλος κε ανηγέρθη δια συνδρομής κε εξόδου Αθανασίου ιερέως κε κώστα ιερέως κε ιερομόναχοι Αργίρι κε ζίσις έτος 1757 Φεβρουαρίου 26». Στο αριστερό του διαζώματος επάνω από τη βόρεια Πύλη «1757. Ανηστορήθη ούτος ο τέμπλος της υπεραγίας Θεοτόκου κε αειπαρθένου Μαρίας δια συνδρομής κε εξόδου Κώστα ιερέος. Αθανασίου ιερέος,ιερομονάχοι κε επίλιπι χόρα όλι».
-Η επανάληψη της επιγραφής οφείλεται μάλλον σε διαμαρτυρία των κατοίκων επειδή παραλείφθηκε στην πρώτη το μνημόνιο «κε επίλιπι χόρα όλι» στην οποία ενδεικτικά μνημονεύονται μόνο τα ονόματα Αργύρης και Ζήσης ενώ στο έργο συνέδραμε όλη η υπόλοιπη χώρα.
Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου
-Ο Άγιος Νικόλαος ήταν πολιούχος του οικισμού «Σμηάτζι Μεσοχώρι» όπως γράφεται στον Κώδικα της Ζάβορδας το 1692 χωρίς να γνωρίζουμε την ακριβή ημερομηνία κτίσεως του ναού, ήταν κτίσμα του 15ου αιώνα με ωραιότατο κωδωνοστάσιο, ο οποίος κάηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1944 από τους Γερμανούς.
-Το 1959 (με επιφύλαξη +- 2 έτη) κατέρρευσε και το κωδωνοστάσιο (καμπαναριό), που είχε εσωτερική σκάλα, χωρίζονταν σε διαζώματα και στην κορυφή του υπήρχαν καμπάνες, σήμαντρα και τέσσερα ανοιχτά παράθυρα σε σχήμα τόξου. Ευτυχώς σώζονται ελάχιστες φωτογραφίες.
-Υπήρχε επιγραφή κτίσης του κωδωνοστασίου ” ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΕΚΤΙΣΘΗ ΕΤΟΣ 1876” που δυστυχώς δεν διασώθηκε.
-Ο περίβολος της εκκλησίας ήταν πέτρινος τείχος ύψους δύο μέτρων περίπου και είχε δύο εισόδους, δυτικά (κεντρική) και νότια. Στο εσωτερικό εκτός του κυρίως ναού υπήρχε στο πίσω μέρος της εκκλησίας (ανατολικά) και δεξιά της κτίσμα διώροφο. Στον επάνω όροφο ήταν το σχολείο και η κατοικία του εκάστοτε παπά του χωριού. Στο ισόγειο ήταν αποθήκες και στάβλος. Επίσης εκτός από το κωδωνοστάσιο στον προαύλιο χώρο και κοντά στην κεντρική είσοδο υπήρχε μια πολύ μεγάλη μουριά και πιο πέρα συκιές. Έξω από τον προαύλιο χώρο και ανατολικά υπήρχε κτίσμα με το εργαστήριο του σιδερά (γυφταριό το έλεγαν).
-Ο ναός του Αγίου Νικολάου, όπως αναφέρεται παραπάνω ήταν κτίσμα του 17ου αιώνα. Πέτρινο κτίσμα με κεραμίδια στην στέγη και γύρω γύρω στέγαστρο (κιόσκι) . Επίσης εξωτερικά στην βόρεια πλευρά και εφαπτόμενο με τον κυρίως ναό (στο ύψος του ιερού) υπήρχε παρεκκλήσι αφιερωμένο στους Αγίους Αναργύρους.
-Ο ναός είχε δύο εισόδους, από τη νότια εισέρχονταν οι άντρες και από την δυτική οι γυναίκες. Μπαίνοντας από την είσοδο των γυναικών κατέβαιναν δυο σκαλοπάτια για να βρεθούν στον κυρίως ναό, ο οποίος ήταν αγιογραφημένος (τοιχογραφίες) . Υπήρχε εσωτερικός εξώστης (γυναικωνίτης) με τοιχογραφίες. Όπως έλεγαν οι παππούδες μας δεν υπήρχε σπιθαμή να μην έχει τοιχογραφία (17ο αιώνα). Η μοναδική εικόνα σε τοιχογραφία είναι η εικονιζόμενη του Αγίου Νικολάου.
-Εντός της εκκλησίας και νοτιοδυτικά υπήρχε η λεγόμενη χαβούζα, δηλαδή ήταν κάτι σαν πηγάδι κι εκεί έριχναν διάφορα υγρά όπως λάδια, νερά από βαφτίσεις κλπ.
-Με την οικονομική ενίσχυση του εξ Αμερικής ομογενούς ΠΑΛΠΑΝΗ Νικολάου του Κωνσταντίνου, την συνδρομή και φροντίδα των κατοίκων στην ίδια θέση ανεγέρθηκε το 1966 νέος ναός ο οποίος με την οικονομική ενίσχυση των κατοίκων αγιογραφήθηκε.-
Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής
-Ο ναός της Αγίας Παρασκευής ανήκε στο οικισμό Ζημνιάτσι Απανοχώρι, χωρίς να γνωρίζουμε την ακριβή ημερομηνία που ιδρύθηκε και είχαν μείνει μόνο ερείπια (ντουβάρια) και το Ιερόν, του οποίου η κατάσταση δεν επιδέχονταν ανακαίνιση.
-Το έτος 1974 με την οικονομική ενίσχυση των αδελφών Ιωάννη και Γεωργίου Παλπάνη του Στεργίου και αδελφών Αλεξάνδρου και Αποστόλου του Αποστόλου, έκτισαν νέο ναό στην ίδια θέση που υπήρχαν τα ερείπια του παλιού ναού. Στη συνέχεια με τη φροντίδα και οικονομική ενίσχυση πιστών χτίστηκε ο περίβολος, δενδροφυτεύτηκε, αγιογραφήθηκε ο ναός και έγινε ένας μικρός τόπος ησυχαστηρίου, απολαμβάνοντας τη θέα που προσφέρουν και οι υπόλοιποι ναοί που βρίσκονται στους πρόποδες της Βουνάσσας.
-Στο ναό γίνεται θεία λειτουργία την ημέρα της εορτής της Αγίας Παρασκευής (27 Ιουλίου) και όχι μόνο, καθώς επίσης και όλα τα μυστήρια.
-Ο ναός του Αγίου Αθανασίου ανήκε στο οικισμό Ζημνιάτσι Απανοχώρι, χωρίς να γνωρίζουμε την ακριβή ημερομηνία που ιδρύθηκε και είχαν μείνει μόνο ερείπια . Ευτυχώς το έτος 2006 κάτοικοι της Παλιουριάς με μπροστάρηδες τους Χρήστο Κων, Ντατσή, Αθανάσιο Παπακωνσταντίνου και άλλους, έκτισαν νέο ναό στην ίδια θέση που υπήρχαν τα ερείπια του παλιού ναού και σιγά σιγά ολοκληρώθηκαν οι εργασίες.
-Στο εξής μπορεί να γίνει θεία λειτουργία και άλλα μυστήρια.
-Επίσης με απόφαση του τοπικού Συμβουλίου ορίστηκε ως ημέρα για το πανηγύρι της Παλιουριάς η 2α Μαΐου, (Αι – Θανάσης – ανοιξιάτικος – ανακομιδή των λειψάνων) καθόσον παλαιότερα το πανηγύρι γίνονταν αυτήν την ημέρα και όχι τον Αι – Δημήτρη (26η Οκτωβρίου) που γιορτάζονταν μέχρι πριν λίγα χρόνια. Την ημέρα αυτή γίνονται μετά τη θεία λειτουργία διάφορες εκδηλώσεις.
-Το τοπίο δεν περιγράφεται με λόγια και ο επισκέπτης των λόφων (Αγία Τριάδα – Άγιος Αθανάσιος – ‘Άγιος Γεώργιος – Αγία Παρασκευή – Αγία Ευαγγελίστρια στις παρυφές της Μπουνάσιας γαληνεύει, κατά ομολογία των επισκεπτών.
Ιερός Ναός Αγίας Τριάδας
-Το εξωκλήσι της Αγίας Τριάδας βρίσκεται πάνω σε λόφο (όπως και τα παραπάνω) βορειοανατολικά άνωθεν του χωριού και πλησίον της περιοχής παλιόχωρας.
-Το έτος κτίσης είναι άγνωστο, πιθανολογείται την εποχή που ήκμασαν τα Ζημνιάτσια, καθώς αποτελούσε το “ζημιάτσι κατοχώρι” με τους ναούς του Αγίου Κωνσταντίνου (που σύμφωνα με την παράδοση ήταν από τους πλουσιότερους σε διάκοσμο, αλλά χάθηκε στο έδαφος -τον κατάπιε έλεγαν οι γεροντότεροι- χωρίς να γνωρίζουμε χρονολογία), βορειότερα της Αγίας Τριάδος και της Κοίμησης της Θεοτόκου.
-Το τέμπλο του ναού με τις εικόνες κατασκευάστηκε το 1901 όπως μας πληροφορεί η σχετική επιγραφή “ΕΓΕΝΑΙ ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΕΒΩΝΤΟΣ ΤΟΥ ΚΑΙΡΙΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΕΣΤΩ ΕΙΣ ΒΟΗΘΕΙΑΝ ΤΟΥ ΕΝ ΕΤΕΙ 1901 ΤΗ 12η ΙΑΝΟΥΡΑΡΙΟΥ”
-Ο αναφερόμενος δωρητής (γιος του ιερέα παπα-Κωνσταντή) ήταν παππούς του Ευάγγελου Παπακωνσταντίνου και κατά προφορική του μαρτυρία (στο Νίκο Παπακωνσταντίνου), ο παππούς του χρημάτισε τότε εκκλησιαστικός επίτροπος του χωριού και έφερε κάποιον αγιογράφο από τα Πριόνια Γρεβενών και με ξύλο λεύκης (λευκάδι) ανακαίνισαν τα τέμπλα της Αγίας Τριάδος, της Αγίας Κυριακής και του Αγίου Γεωργίου.
-Ο προαύλιος χώρος του υπήρξε πολύ παλιά νεκροταφείο. Πίσω από το ιερό είχε ταφεί ο παπά-Δημήτρης Καλτσούνης (192..). Το 2004 ανακαινίστηκε, λόγω των εκτεταμένων φθορών που έφερε, από συνεργείο εθελοντών με τη βοήθεια των κατοίκων και το 2008 αγιογραφήθηκε εξ’ ολοκλήρου.
-Λειτουργείται κάθε χρόνο την τρίτη ημέρα του Πάσχα (Διακαινησίμου) και την ημέρα της εορτής της, τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος.
Ιερός Ναός Αγίας Κυριακής
-Η Αγία Κυριακή είναι (ήταν) μικρός ναός νεώτερης εποχής στην ομώνυμη περιοχή, ο οποίος όπως και όλη η περιοχή κατακλείστηκε από τα νερά της νέας λίμνης Ιλαρίωανα από την ΔΕΗ.
-Οι εικόνες και τα υπόλοιπα αντικείμενα συγκεντρώθηκαν σε χώρο της κοινότητας και με την υπόσχεση ότι στα κοιμητήρια της Παλιουριάς θα γίνει νέος ναός που θα φέρει το όνομα Αγία Κυριακή (ίδωμεν !!!)
Oι βρύσες της περιοχής
-Το χωριό συνδέθηκε με το δίκτυο ύδρευσης του νομού το 1965, ενώ μέχρι τότε ο κόσμος προμηθευόταν το νερό από τις βρύσες που βρίσκονταν εκεί κοντά. Δυο ήταν οι γνωστές βρύσες, η Παναγιά και το Λιβάδι.
Η βρύση της Παναγιάς (1935)
-Πήρε το όνομά της από τον κοντινό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, την οποία οι κάτοικοι αποκαλούσαν χάριν συντομίας “Παναγιά” και βρίσκεται στα βόρεια του χωριού αρκετά κοντά στα σπίτια. Μέχρι το 1935 στην περιοχή αυτή βρισκόταν δυο ξεχωριστές βρύσες και μόνο τότε συνδέθηκαν σε μια, η οποία χρησίμευε και ως πλυσταριό, αλλά και για πόσιμο νερό.
-Από εδώ προμηθεύονταν νερό και από εδώ έπλεναν τα ρούχα τους οι μισοί χωριανοί που ήταν κυρίως πόντιοι που μένουν κοντά της. Σε ένα τσιμεντένιο πλέον υπόστεγο, οι γυναίκες έβραζαν το νερό μέσα σε μεγάλα καζάνια με ξύλα που κουβαλούσαν από το βουνό και τα έπλεναν σε τεράστιες ξύλινες κοπάνες, ενώ στη συνέχεια τα ξέπλεναν στα δυο πλαϊνά χωρίσματα της βρύσης. Τις βελέντζες και τα άλλα υφαντά σε ειδική τοποθεσία στο ποτάμι. Καθώς η βρύση αποτελούσε τόπο συνάντησης των κατοίκων , δεν έλειπαν τα μαλώματα και οι τσακωμοί για την σειρά στο πλύσιμο και στο ξέβγαλμα. Τα τραγούδια και τα προξενιά είχαν κι αυτά την τιμητική τους. Σήμερα έγιναν εργασίες συντήρησης ανάπλασης του χώρου.
Η βρύση “Λιβάδι” (1953)
-Πήρε την ονομασία του από τον χώρο στον οποίο κτίστηκε, ένα οικόπεδο τμήμα εύφορης γης που χρησίμευε για κήπους και βοσκοτόπι. Από εδώ έπαιρνε νερό ο ντόπιος μαχαλάς και εδώ έπλενε τα ρούχα του. Γύρω από τη βρύση έχει πλεχτεί μια παράδοση. Τα κορίτσια αλλά και οι γυναίκες μάζευαν μάϊ (φυτό σαν πόα με κίτρινα ανθάκια) και τον έβαζαν σ΄ έναν κλείδωνα (χωμάτινη κανάτα – τσουκάλι) μαζί με αμύγδαλα, κορόμηλα και η κάθε μια πρόσθετε ένα δικό της κόσμημα (βραχιόλι ή δαχτυλίδι). Έπειτα χύνανε μέσα νερό από το Λιβάδι και από την Παναγιά και το αφήνανε μερικές ώρες. Λέγεται ότι όποιας το κόσμημα πρασίνιζε, ήταν “καταδικασμένη” είτε να αρρωστήσει ή να παντρευτεί μέσα σε ένα χρόνο!
Η βρύση της Μπιτέρνας
-Είναι θολόκτιστη δεξαμενή με πωρόλιθους (1,5 χ 1,20 χ1,20 μ.) και είναι κατασκεύασμα του παλιού οικισμού «Σμηάτσι Απανοχώρι», στα ριζά του λόφου του Αγίου Γεωργίου. Κατά ομολογία του καλόγερου Αγάπιου (1844-1925) που ήταν ηγούμενος στο Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας, το νερό της Μπιτέρνας είχε θεραπευτικές ιδιότητες (σε συνδυασμό με διάφορα βοτάνια – ματοβότανο, στριγγλοβότανο) ιδίως σε δερματοπάθειες και πονόματους.
-Εκτός όμως από αυτές τις βρύσες υπήρχαν και άλλες σε πιο απόμακρα μέρη που χρησίμευαν ως ποτίστρες για τα ζώα. Υπήρχαν βρύσες πάνω σε μονοπάτια για την ξεκούραση τόσο των διαβατών όσο και των ζώων. Τέτοιες ήταν ο Βυρός (καλύφθηκε από τα νερά της λίμνης Ιλαρίωνα), ο Γαύρος, ο Κατουριάρης (καλύφθηκε από τα νερά της λίμνης Ιλαρίωνα), η Λίμνη στη κορυφή της Μπουνάσιας, ο ‘Αγιος Αθανάσιος, ο Άγιος Γεώργιος, η Παλιόχωρα, ο Γαϊτανάκος, η Μεσώρη και η Μπαρούγκα.
Η βρύση Γάβρος
Ο Γάβρος με το χωνευτικό κρύο νερό και τα ψηλά πλατάνια. Ο “Γάβρος” ήταν παλιότερα ένα απλό πέτρινο ντουβάρι, ασβεστόχτιστο, με μια ξύλινη κουπάνα απ’ όπου έπιναν τα ζώα νερό. Η πρώτη κατασκευή της έγινε από τον Κυριαζίδη Κων/νο. Η βρύση έχει τις πηγές της στα κοντινά πλατάνια που είναι δίπλα στο δρόμο Ελασσόνα – Παλιουριά – Ελάτη – Κοζάνη.
-Σήμερα ο Γάβρος είναι χτισμένος με παραδοσιακή πέτρα και είναι μέρος για εκδρομές και πικ-νικ, καθώς εκεί υπάρχει ένα κιόσκι, ενώ τα δένδρα και το γύρω πράσινο του προσδίδουν μια χαρούμενη νότα. Το νερό αυτής της βρύσης θεωρείται ως και σήμερα απόλυτα καθαρό, χωνευτικό και παλαιότερα οι κάτοικοι το φύλαγαν στα σπίτια τους σε ειδικά δοχεία για τους αρρώστους και αυτούς που υπέφεραν από στομαχικές διαταραχές.
Περιοχή Λίμνης και Ξηρόλιμνης
Σε υψόμετρο1200 μ. με το κρύο νερό, γεμάτο έλατα και άγρια ομορφιά , αγναντεύοντας την Κοζάνη, τη Βασιλίτσα, τα βουνά της Πίνδου, τα Μετέωρα, τον κάμπο της Φιλουριάς, , τ΄ Άγραφα, σε ένα ατέλειωτο ταξίδι στην όμορφη Ελληνική Γη.
-Ο Χάντακας με τις απόκρημνες βαθιές χαράδρες, η σκάλα με το παλιό νερόμυλο (κατεστραμένος) και τον μικρό καταρράκτη στο ίδιο σημείο.
Αρχαιολογικά ευρήματα
-Στη Θέση Κεραμαριό (δίπλα στη βρύση του βηρού) της Παλιουριάς το έτος 2006 ανασκάφηκαν τμήματα μεγάλου νεκροταφείου που εκτείνεται σε δύο λόφους. Οι ταφές του Ανατολικού Λόφου εντάσσονται στα αρχαϊκά και κλασικά χρόνια και του Δυτικού τα κλασικά και υστεροκλασικά, κυρίως εντός του 4° αι. π.Χ.
-Στον Ανατολικό Λόφο ανασκάφηκαν συνολικά 30 ταφές και εκτός μιας ήταν διαταραγμένες και συλημένες από την αρχαιότητα. Πρόκειται για ενταφιασμούς σε λάκκους με εξαίρεση μία καύση και έφεραν κτερίσματα, οπλισμό, κοσμήματα και διάφορα εξαρτήματα και παρουσιάζουν ομοιογένεια με των σύγχρονων νεκροταφείων στην Αιανή και σε άλλες περιοχές της Άνω και Κάτω Μακεδονίας (Άνω Μακεδονία λεγόταν η ορεινή περιοχή και κάτω Μακεδονία η πεδινή περιοχή), που υπαγορεύεται από τις ίδιες αξίες, πίστεις, δοξασίες και αισθητικές αντιλήψεις.
-Αντιπροσωπεύονται τα ίδια σχήματα αγγείων και ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αγγεία τοπικού εργαστηρίου, τα οποία δεν αφορούν στα περισσότερα είδη. Το γεγονός του εντοπισμού του τοπικού εργαστηρίου αποτελεί ζητούμενο και μόνο ως υπόθεση εργασίας μπορούμε να προτείνουμε την Αιανή ή άλλον οικισμό πιο κοντά, απόψεις που χρήζουν τεκμηρίωσης.
-Στις ταφές υπήρχαν επίσης, όπλα, κοσμήματα και διάφορα εξαρτήματα ενδυμασίας και εργαλεία καλλωπισμού (ωτογλύφανο και τριχολαβίδα), ενώ ένας χάλκινος κρίκος αποτελεί μάλλον προκερματική μορφή νομίσματος. Στο Δυτικό Λόφο ανασκάφηκαν 33 ταφές, εκ των οποίων μόνο τρεις ασύλητες, που είχαν από μία ή περισσότερες πέτρες ως επιτάφια σήματα. Περιείχαν 33 συνολικά πήλινα αγγεία, από τα οποία τα περισσότερα αποτελούν, επίσης, προϊόντα τοπικών εργαστηρίων.
-Βρέθηκαν και δύο ακέραια χάλκινα, πρόχους και κάνθαρος με χυτό χείλος και ποδίσκο, ο οποίος αποτελεί το Πρώτο αγγείο του τύπου στους Νομούς Γρεβενών-Κοζάνης, Ενώ ενδιαφέροντα ήταν τα όπλο, τα κοσμήματα και τα διάφορα εξαρτήματα.
-Ο εντοπισμός και η ανασκαφή ενός ακόμη νεκροταφείου αρχαϊκών και κλασικών χρόνων αποκτά ιδιαίτερη σημασία για το χώρο της Άνω Μακεδονίας, για την οποία μετά τις ανασκαφές των τελευταίων ετών (κυρίως στην Αιανή), αναθεωρήθηκαν οι απόψεις περί πολιτισμικής και κοινωνικής απομόνωσης στις αντίστοιχες εποχές. Σύμφωνα με τη νέα ιστορική φυσιογνωμία, όπως αυτή αποτυπώνεται από τα τεκμήρια της αρχαιολογικής έρευνας, η Άνω Μακεδονία στον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. εντάσσεται στην πολιτισμική κοινή του υπόλοιπου ελληνισμού και χαρακτηρίζεται από υψηλό βιοτικό και πολιτιστικό επίπεδο με ποικιλία εμπορικών και άλλων σχέσεων και ανταλλαγών.
Το Γεώθαυμα της Βουνάσσας
–Γεώθαυμα ορίζεται το μέρος όπου η γεωλογία αποτελεί πηγή έμπνευσης και ομορφιάς. Πρόκειται για την εξαιρετικά όμορφη θέα των βουνών, κοιλάδων, λιβαδιών, ρεμάτων και λόφων. Η δημιουργία ενός τοπίου είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας γεωλογικής και κλιματολογικής εξέλιξης και διεργασιών.
-Το όρος Βουνάσσα Παλιουριάς Γρεβενών διανύει 700 εκατομμύρια χρόνια γεωλογικής ιστορίας και συγκροτείται από τα αρχαιότερα πετρώματα της Ελλάδας. Χαρακτηρίζεται το σημείο όπου γεννήθηκαν η Αφρική και η Ευρώπη.
-Η λιθόσφαιρα διατηρήθηκε από έναν «απολιθωμένο» ωκεανό, ο οποίος κάποτε χώριζε τις δυο ηπείρους, με εμφανή τα σημάδια της βίαιης επανασυγκρότησής τους. Στα μεγάλα υψόμετρα, που φτάνουν τα 1600 μέτρα, τα πετρώματα είναι χαραγμένα από παγετώνες, ενώ τα πρόσφατα ιζήματα δείχνουν τον σημερινό τεκτονισμό.
-Τα πετρώματα της Παλιουριάς και της Δεσκάτης μαρτυρούν ένα από τα πλέον τρομερά καταστροφικά περιστατικά, 250 εκ. χρόνια πριν, τα οποία συντέλεσαν στην εξαφάνιση του 90% της ζωής του πλανήτη μας.
-Τα πρώτα πετρώματα, τα οποία σχηματίστηκαν μετά από αυτό το επεισόδιο, αποτελούν τη μαρτυρία της γέννησης μιας νέας ζωής και καινούργιας θάλασσας. Η θάλασσα που σχηματίστηκε ονομάστηκε Τηθύς και είναι η μυθική μητέρα όλων των θαλασσών και των νερών.
-Τα χρωματιστά πετρώματα της Σκάλας αναδύθηκαν πριν από εκατομμύρια χρόνια από τη θάλασσα της Τιθύος. Ο Βούρινος και η Βουνάσα προέρχονται από το φλοιό και το μανδύα της γης.
-Οι σχιστόλιθοι της περιοχής ηλικίας πάνω από 300 εκ. χρόνια είναι υπολείμματα της “Παγγαίας γης”.
-Όλη η περιοχή της Παλιουριάς, της Βουνάσας, του Αλιάκμονα, της Δεσκάτης, της Ζάβορδας και του Βούρινου παρουσιάζουν παγκόσμιο γεωλογικό ενδιαφέρον και αποτελούν σημαντικούς τόπους γεωτουρισμού και επιστημονικού τουρισμού.
-Το Νοέμβριο 2014 υποβλήθηκε η πρόταση ένταξης του Γεωπάρκου Τηθύος στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO.-
Σημείωση: Περισσότερες πληροφορίες για ήθη – έθιμα και εικόνες από την Παλιουριά στην ιστοσελίδα www.opaliouriotis.blogspot.gr.-
Συντάκτης
Στέργιος Γ. Παλπάνης
(opaliouriotis.gr)
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.JPG){kind=link}
