Του Αχιλλέα Οικονόμου

Η νόσος Alzheimer αποτελείτη συχνότερη μορφή άνοιας και υπολογίζεται ότι αφορά στο 55-65% του συνόλου των ανοιών. Είναι πλέον αναμφίβολα μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της δημόσιας υγείας στον 21ο αιώνα, καθώς επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, με αυξανόμενη συχνότητα, κυρίως λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. Η παγκόσμια ημέρα για την ευαισθητοποίηση για τη νόσο (21 Σεπτεμβρίου) αποτελεί μια καλή αφορμή να μιλήσουμε για αυτή.

Η νόσος Alzheimer είναι μια προοδευτική νευροεκφυλιστική διαταραχή του εγκεφάλου που οδηγεί σε σταδιακή απώλεια μνήμης, γνωστικών δεξιοτήτων και λειτουργικής ανεξαρτησίας. Σταδιακά, επηρεάζει τη σκέψη, τον λόγο, τη συμπεριφορά και την ικανότητα του ατόμου να ανταποκρίνεται στις καθημερινές ανάγκες. Αφορά συνήθως σε άτομα άνω των 65 ετών, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις εμφανίζεται σε μικρότερες ηλικίες, αποτελώντας την πρώιμη ή οικογενή  μορφή, με σαφώς χειρότερη πρόγνωση και εξέλιξη.

Τα πρώτα σημάδια συνήθως είναι διακριτικά και αρκετές φορές αποδίδονται  λανθασμένα στη φυσιολογική γήρανση. Ωστόσο, η έγκαιρη αναγνώριση είναι κρίσιμη και θεραπευτικά ωφέλιμη.

• Αρχικά στάδια: δυσκολία στην πρόσφατη μνήμη, επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις, διαταραχές του προσανατολισμού σε χώρο και χρόνο, δυσκολία εύρεσης λέξεων.
• Μεσαία στάδια: προβλήματα στην επικοινωνία, αλλαγή στην προσωπικότητα, δυσκολία στην εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων, απώλεια ενδιαφέροντος, χαρακτηριστική εικόνα αδιαφορίας.
• Προχωρημένα στάδια: σοβαρή απώλεια μνήμης, αδυναμία αναγνώρισης οικείων προσώπων, κινητικά προβλήματα, πλήρης εξάρτηση από φροντιστές.

Για δεκαετίες η πρόληψη της νόσου ήταν εξαιρετικά υποτιμημένη. Τα τελευταία χρόνια, πλήθος σχετικών ερευνών έχουν αποδείξει με σαφήνεια, ότι η εφαρμογή ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής με κατάλληλες συμπεριφορές, έχει κρίσιμη σημασία τόσο στην ίδια την εμφάνιση της νόσου, όσο και στην πορεία της αφού εμφανιστεί. Οι κυριότεροι προληπτικοί παράγοντες είναι οι ακόλουθοι:

• Σωματική άσκηση και αποφυγή καθιστικής ζωής. Σύμφωνα με ικανό αριθμό μελετών, η τακτική άσκηση (γρήγορο περπάτημα, ελαφρά τακτική άσκηση, μυϊκή ενδυνάμωση) ελαττώνει την πιθανότητα εμφάνισης Alzheimer έως και 35%
• Ισορροπημένη διατροφή, κατά προτίμηση μεσογειακού τύπου.
• Πνευματική δραστηριότητα (διάβασμα, σκάκι, επιτραπέζια παιχνίδια, σταυρόλεξα, Sudoku, μάθηση νέων δεξιοτήτων).
• Κοινωνική αλληλεπίδραση, τακτικές κοινωνικές συναναστροφές, διατήρηση ενεργού ρόλου στην κοινότητα.
• Έλεγχος παραγόντων κινδύνου όπως υπέρταση, διαβήτης και χοληστερίνη.

Παρόλο που μέχρι σήμερα δεν υπάρχει οριστική θεραπεία, υπάρχουν θεραπευτικές παρεμβάσεις που μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής:

• Φαρμακευτική αγωγή: ορισμένα φάρμακα μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα ή να επιβραδύνουν την εξέλιξη, ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια.
• Μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις: προγράμματα γνωστικής ενδυνάμωσης, λογοθεραπεία, εργοθεραπεία, σωματική ενδυνάμωση και δραστηριότητες που διεγείρουν τη μνήμη και τη δημιουργικότητα.
• Υποστηρικτική φροντίδα: προσαρμογή του περιβάλλοντος, καθοδήγηση οικογένειας και εκπαίδευση φροντιστών.

Η καθημερινότητα των ασθενών με Alzheimer είναι άρρηκτα δεμένη με την αφοσίωση των φροντιστών τους. Οι φροντιστές, που συνήθως είναι συγγενικά πρόσωπα, ή φίλοι, αναλαμβάνουν όχι μόνο την κάλυψη των πρακτικών αναγκών, αλλά και την προσφορά συναισθηματικής στήριξης. Ωστόσο, η φροντίδα μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση, άγχος και κοινωνική απομόνωση, ενώ η μακροχρόνια ενασχόληση με τον ανοϊκό ασθενή οδηγεί το 30% αυτών σε κατάθλιψη.

Είναι σαφές ότι η προσέγγιση των ασθενών με Alzheimer οφείλει να έχει ολιστικό χαρακτήρα, με παρεμβάσεις στο ίδιο το άτομο, στην αντιμετώπιση των σωματικών θεμάτων της υγείας του, στην ψυχική του υγεία, στον τρόπο ζωής του, στην κοινωνική του διάσταση, αλλά και στους φροντιστές του. Η  έγκαιρη διάγνωση, οι κατάλληλες θεραπευτικές παρεμβάσεις και η στήριξη των φροντιστών μπορούν να κάνουν τη διαδρομή πιο ανθρώπινη και λιγότερο επώδυνη. Στην Παγκόσμια Ημέρα Alzheimer ας στείλουμε όλοι το μήνυμα πως η μνήμη και η αξιοπρέπεια αξίζουν σε κάθε άνθρωπο.

Ο Αχιλλέας Οικονόμου είναι ψυχίατρος στα Γρεβενά

Διεύθυνση: Εμμανουήλ Παππά και Λυκούργου Γωνία

Τηλέφωνο: 2462024170