Άνοια και Φροντιστές: Μια Σχέση Ζωής που Αξίζει Υποστήριξη

Στη σύγχρονη ιατρική πράξη, η σχέση θεραπευτή-ασθενή παραμένει ακρογωνιαίος λίθος της φροντίδας. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις,ειδικά στην ψυχιατρική και σε νευροεκφυλιστικέςπαθήσεις, η παρουσία ενός τρίτου προσώπου, συνήθως μέλους της οικογένειας, είναι απαραίτητη. Μια τέτοια περίπτωση, που ολοένα και αυξάνεται λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, είναι η άνοια.

Οι άνθρωποι που αναλαμβάνουν τη φροντίδα ενός ατόμου με άνοια είναι γνωστοί ως φροντιστές (caregivers). Τις περισσότερες φορές, είναι συγγενείς, σύντροφοι, παιδιά, αδέλφια ή και εγγόνια,που καλούνται να υποστηρίξουν καθημερινά τον πάσχοντα ώστε να διατηρηθεί, στο μέτρο του δυνατού, η λειτουργικότητα και η ποιότητα ζωής του.

Τι είναι η άνοια σήμερα;

Η άνοια είναι ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από σταδιακή έκπτωση γνωστικών λειτουργιών όπως η μνήμη, η προσοχή, ο λόγος, η κρίση και ο προσανατολισμός. Η Νόσος Alzheimer παραμένει η πιο συχνή αιτία άνοιας (50–70%), ενώ ακολουθούν η αγγειακή άνοια, η μετωποκροταφική άνοια, η σωματίων Lewy και άλλες, πιο σπάνιες μορφές.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα, υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα οι ασθενείς με άνοια ξεπερνούν τις 200.000, ενώ παγκοσμίως ο αριθμός αυτός υπερβαίνει τα 55 εκατομμύρια. Με τη γήρανση του πληθυσμού, οι αριθμοί αυτοί αναμένεται να διπλασιαστούν τις επόμενες δύο δεκαετίες.

Ο φροντιστής στη σκιά της διάγνωσης

Η φροντίδα ενός ατόμου με άνοια υπερβαίνει κατά πολύ τις πρακτικές ανάγκες: απαιτεί συνεχή εγρήγορση, ψυχραιμία, συναισθηματική ανθεκτικότητα και κυρίως αδιάκοπη προσαρμογή σε μια πορεία που είναι, από τη φύση της, εκφυλιστική.

Συχνά εμφανίζονται συμπεριφορικές και ψυχολογικές διαταραχές, όπως καχυποψία, επιθετικότητα, περιπλάνηση, άρση αναστολών ή διαταραχές ύπνου, που επιβαρύνουν τη σχέση του ασθενή με τους κοντινούς του ανθρώπους. Ο φροντιστής μπορεί να βιώνει συναισθήματα απώλειας, ενοχής, εξάντλησης και απομόνωσης, ενώ τα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους στους φροντιστές είναι αυξημένα (αναφορές δείχνουν ποσοστά κατάθλιψης μεταξύ 30–50%).

Η “σιωπηλή φροντίδα” που παρέχουν τα μέλη της οικογένειας δεν αναγνωρίζεται πάντα κοινωνικά ή υγειονομικά, με αποτέλεσμα πολλοί φροντιστές να νιώθουν πως παλεύουν μόνοι.

Σύγχρονες στρατηγικές υποστήριξης φροντιστών

Η επιστήμη σήμερα δεν αντιμετωπίζει μόνο την άνοια ως πάθηση, αλλά και τη φροντίδα ως μια θεραπευτική διαδικασία που αφορά δύο ανθρώπους: τον ασθενή και τον φροντιστή. Σύγχρονες παρεμβάσεις περιλαμβάνουν:

• Εκπαίδευση φροντιστών σε θέματα διαχείρισης συμπτωμάτων, επικοινωνίας και κρίσεων.
• Ομάδες υποστήριξης φροντιστών, δια ζώσης ή διαδικτυακές, που προσφέρουν κοινότητα, μοίρασμα και ψυχολογική ανακούφιση.
• Ανακουφιστική φροντίδα στο σπίτι (respite care) ή προσωρινή φιλοξενία του ασθενούς για ξεκούραση του φροντιστή.
• Ψυχοθεραπευτική υποστήριξη των φροντιστών, ιδιαίτερα όταν εμφανίζονται συμπτώματα burn-out ή κατάθλιψης.
• Ψηφιακά εργαλεία και apps που βοηθούν στην οργάνωση της φροντίδας, στην παρακολούθηση των συμπτωμάτων και στη σύνδεση με ειδικούς.

Η φροντίδα ανθρώπων με άνοια δεν μπορεί να παραμένει οικογενειακή υπόθεση. Χρειάζεται θεσμική υποστήριξη, ενίσχυση των κοινωνικών υπηρεσιών, ευρύτερη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, αναγνώριση του ρόλου του φροντιστή και πολιτικές φιλικές προς την άνοια (dementia-friendly policies).

Η καθημερινότητα των φροντιστών είναι γεμάτη σιωπηλές ηρωικές πράξεις, που αξίζουν αναγνώρισης και κυρίως βοήθειας.. Όπως λέει και το τραγούδι των Beatles, “With a little help from my friends”, έτσι κι εδώ, με λίγη βοήθεια από όλους μας, η ζωή ενός φροντιστή μπορεί να γίνει πιο ποιοτική και η ζωή ενός ανθρώπου με άνοια, πιο ανθρώπινη.

Ο Αχιλλέας Οικονόμου είναι Ψυχίατρος

Εμμανουήλ Παππά και Λυκούργου Γωνία, Γρεβενά

Τηλέφωνο: 2462024170