Τι Σημαίνει η Ανάμειξη του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου στον Πόλεμο της Ουκρανίας
Πριν λίγες ημέρες, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ), που εδρεύη στη Χάγη της Ολλανδίας, εξέδωσε εντάλματα σύλληψης για τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν και τη Μαρία Λβόβα-Μπέλοβα, την Επίτροπο της Ρωσίας για τα δικαιώματα των παιδιών, για υποτιθόμενα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι δικαστές του δικαστηρίου ισχυρίζονται ότι οι δύο φέρουν την ευθύνη και είναι υπεύθυνοι για έγκλημα πολέμου για την απέλαση και τη μεταφορά παιδιών από κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας στην Ρωσία.
Οπως αναμενόταν, η Μόσχα έχει επανειλημμένα αρνηθεί τους ισχυρισμούς για εγκλήματα πολέμου. Ρώσοι αξιωματούχοι έσπευσαν να αναφέρουν ότι η Ρωσία όπως και πολλά άλλα κράτη, δεν έχει υπογράψει ποτέ ως μέρος στο ΔΠΔ, δεν αναγνωρίζει τη δικαιοδοσία αυτού του δικαστηρίου και ως εκ τούτου οποιεσδήποτε από τις αποφάσεις του είναι ασήμαντες για τη Ρωσία από νομική άποψη.
Οι Ρώσοι αξιωματούχοι δεν αρνήθηκαν τον ερχομό των Ουκρανών παιδιών στη χώρα, αλλά χαρακτήρισαν τα παιδικά κέντρα ως μέρος ενός ανθρωπιστικού προγράμματος για εγκαταλελειμμένα ορφανά τραυματισμένα από τον πόλεμο. Η Επίτροπος για τα δικαιώματα των παιδιών Λβόβα-Μπέλοβα σημείωσε ότι εάν βρεθούν οι βιολογικοί συγγενείς, η επιτροπή της θα εργαστεί για να επιστρέψει τα παιδιά στις ουκρανικές οικογένειές τους, όπου κι αν βρίσκονται, στην Ουκρανία ή σε άλλη χώρα.
Η απόφαση του δικαστηρίου για την έκδοση εντάλματος σύλληψης του Ρώσου προέδρου, προκάλεσε μεγάλη έκπληξη, για το γεγονός ότι είναι πρώτη φορά που ένας ηγέτης μιας χώρας με μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ καλείται ενώπιον του δικαστηρίου, και επίσης γιατί μέχρι σήμερα, οι κατηγορούμενοι από το δικαστήριο ήταν πρόσωπα από αφρικανικές χώρες που κανείς δεν έδινε ιδιαίτερη σημασία.
Ομως, το πρόβλημα με την απόφαση του δικαστηρίου, είναι ότι έχει λίγη βαρύτητα όπως και το ίδιο το δικαστήριο. Ο λόγος είναι ότι οι μεγάλες χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία και δεκάδες άλλες χώρες δεν αποδέχονται τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ, γιατί υποστηρίζουν ότι παραβιάζει ην κρατική κυριαρχία τους. Συγκεκριμένα, τουλάχιστον σαράντα χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Κίνας, της Αιθιοπίας, της Ινδίας, της Ινδονησίας, της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας, δεν υπέγραψαν ποτέ τη συνθήκη. Επίσης, αρκετές δεκάδες άλλες χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Αίγυπτος, το Ισραήλ, υπέγραψαν το καταστατικό, αλλά οι νομοθέτες τους δεν το επικύρωσαν ποτέ.
Η μη συμμετοχή των μεγάλων χωρών, μειώνει σημαντικά την σημασία του ΔΠΔ και τον βαθμό εξουσίας που έχει, καθιστώντας το συχνά αναποτελεσματικό στην εκδίκαση εγκληματιών πολέμων. Επίσης, πολλά αφρικανικά έθνη έχουν κατηγορήσει το ΔΠΔ, ότι στοχεύει δυσανάλογα την αφρικανική ήπειρο. Από τις περισσότερες από δύο δωδεκάδες υποθέσεις του δικαστηρίου, όλες έχουν ασχοληθεί με εικαζόμενα εγκλήματα σε αφρικανικά κράτη. Το 2016, η Αφρικανική Ένωση υποστήριξε μια πρόταση της Κένυας για μαζική απόσυρση, αν και η ψηφοφορία ήταν σε μεγάλο βαθμό συμβολική.
Τι σημαίνει το ένταλμα σύλληψης για τον Πούτιν; Μάλλον τίποτε καθώς έχει περισσότερο συμβολικό χαρακτήρα. Θα μπορούσε βέβαια να δυσκολέψει τον Πούτιν να ταξιδέψει σε χώρες που αποδέχονται τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου, όπου υπάρχει το ενδεχόμενο να συλληφθεί από τις τοπικές αρχές. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί, καθώς το ΔΠΔ δεν διαθέτει την δική του αστυνομία, και βασίζεται στα κράτη μέλη για να προβούν στις πραγματικές συλλήψεις.
Το ερώτημα είναι πόσοι πράγματι πιστεύουν ότι, αν ο Πούτιν επισκεφθεί την Ελλάδα ή την Γερμανία, που είναι μέλη του ΔΠΔ, κινδυνεύει να συληφθεί από τις αντίστοιχες αστυνομίες αυτών των χωρών, ή αν η Ελλάδα ή Γερμανία στείλλουν αστυνομικούς στην Μόσχα να τον συλλάβουν. Και το δικαστήριο, δεν μπορεί να προχωρήσει με την δίκη, χωρίς να είναι υπό κράτηση ο Πούτιν, κάτι που δεν αναμένεται να συμβεί όσο ο Πούτιν είναι πρόεδρος της Ρωσίας.
Ομως, το ΔΝΤ έχει πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα, καθώς είναι αδύνατο να αποδείξει τις κατηγορίες εναντίον του Πούτιν για τον λόγο ότι η Ρωσία δεν αναγνωρίζει την δικαιοδοσία του, και είναι απίθανο ότι η Μόσχα θα συνεργαστεί με την έρευνα του δικαστηρίου για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία. Το δικαστήριο στηρίχθηκε σε έγγραφα που έλαβε από την ουκρανική κυβέρνηση, που θα πρέπει επίσης να εξεταστούν για την ακρίβεια των, όπως θα πρέπει να εξεταστούν και οι Ρωσικοί ισχυρισμοί ότι τα παιδικά κέντρα εξυπηρετούν ανθρωπιστικούς σκοπούς. Η ειρωνία είναι ότι η Ουκρανία, όπως και η Ρωσία, δεν είναι μέλος στο ΔΠΔ, και δεν αναγνωρίζει την δικαιοδοσία του.
Δεν θα απορίψω το ενδεχόμενο ότι το δικαστήριο έλαβε την απόφαση με την ενθάρυνση των δυτικών χωρών που είναι και οι κύριοι οικονομικοί συνδρομητές και επίσης ίσως το έκανε για δημοσιότητα για να ισχυροποιήσει την θέση του στην διεθνή σκηνή. Ομως αμφιβάλλω αν οι μεγάλες δυνάμεις και πολλές άλλες χώρες έχουν διάθεση να αναβαθμίσουν το ΔΠΔ σε παγκόσμιο δικαστή, που εξηγεί γιατί δεν αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του.
Μπορεί η αμερικανική κυβέρνηση, να χειροκρότησε την απόφαση του ΔΝΤ και να υποστηρίζει οτι οι υπεύθυνοι για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία πρέπει να λογοδοτήσουν, όμως η επίσημη θέση των ΗΠΑ είναι ότι, ότι δεν αναγνωρίζει την δικαιοδοσία του δικαστηρίου και ότι το ΔΠΔ δεν θα πρέπει να είναι σε θέση να προβεί σε διώξεις πολιτών τρίτων κρατών. Μάλιστα το 2020, η αμερικανική κυβέρνηση επέβαλε κυρώσεις κατά του τότε γενικού εισαγγελέα του ΔΠΔ, ο οποίος ερευνούσε τους ισχυρισμούς ότι τα στρατεύματα των ΗΠΑ διέπραξαν εγκλήματα πολέμου στο Αφγανιστάν.
Αμφιβάλλω αν το ένταλμα σύληψης ανησυχεί καν τον Πούτιν, αλλά αναρωτιέμαι για τις ενδεχόμενες συνέπειες που μια τέτοια απόφαση μπορεί να έχει. Η κατηγορία που εξαπέλυσε το δικαστήριο δεν αφορά κάποιον άγνωστο ηγέτη μιας μικρής χώρας που δεν υπάρχουν επιπτώσεις πέραν απο την ενδεχόμενη τιμωρία του ηγέτη. Η κατηγορία αφορά ένα ηγέτη μεγάλης χώρας, με μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, που η εισβολή που έκανε στην Ουκρανία, εμπλέκει έμεσα τις ΗΠΑ, την δυτική Ευρώπη και πιθανόν την Κίνα, και ενδέχεται να έχει τρομακτικές παγκόσμιες επιπτώσεις οδηγώντας ακόμη και σε νέο παγκόσμιο πόλεμο.
Φοβάμαι ότι οι μόνες συνέπειες που μπορεί να έχει η απόφαση του δικαστηρίου είναι η πυροδότηση της συνέχισης του πολέμου στην Ουκρανία και η τορπίλιση των προσπαθειών εξεύρεσης ειρηνικής λύσης.
Δρ. Νικόλαος Α. Στεργιούλας
Διεθνής οικονομολόγος. Έχει διατελέσει σύμβουλος σε δημόσιες υπηρεσίες και επιχειρήσεις στις ΗΠΑ και άλλες χώρες. Στο παρελθόν είχε εργασθεί στο Αμερικανικό Κογκρέσο και διετέλεσε ανώτατο στέλεχος του Υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ.
