Συχνά όταν ταξιδεύω αργά το μεσημέρι από Τρίκαλα για Γρεβενά παρατηρώ ένα μοναδικό και αξιοπερίεργο φαινόμενο. Ο συννεφιασμένος ουρανός σε κάποιο σημείο του ανοίγει σα λωρίδα και το γαλάζιο προβάλλει με έναν βίαιο αλλά ελκυστικό τρόπο. Νομίζει κανείς ότι αυτό το γαλάζιο είναι τόσο βαρύ για να το αντέξουν τα σύννεφα, που σαν υπερχειλισμένο φράγμα, ανοίγουν που και που για να μη σπάσουν.

Τα μακεδονικά υψίπεδα τότε αλλάζουν απότομα χρώμα, ίσως και διάθεση. Δεν ξέρω ποιος αποφάσισε να δώσει στη σημαία του κάποτε νεόκοπου Ελληνικού κράτους χρώμα γαλάζιο, ξέρω όμως πως έπραξε σοφά. Και είναι άδικο το χρώμα αυτό να ταυτίζεται μόνο με το τοπίο των θαλασσών. Υπάρχει παντού και μάλιστα όταν φωτίζει χιονισμένες πλαγιές και κορυφές γίνεται ακόμα εντονότερο.

Αν λοιπόν ο χρωματισμός που ανταποκρίνεται ίσως απόλυτα στο Ελληνικό τοπίο είναι ο γαλανόλευκος, αυτός που θα εξέφραζε με τον πλέον πετυχημένο τρόπο την Ελληνική ψυχοσύνθεση είναι ο ασπρόμαυρος. Την τριετία της κρίσης αποδείχθηκε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ο ανώριμος τρόπος που διεξάγεται μεταξύ μας ο διάλογος. Δεν υπάρχουν άλλες απόψεις, οπτικές και αναλύσεις παρά μόνο το δικό μας, ελέω Θεού ίσως, σοφό καταστάλαγμα. Άσπρο ή μαύρο. Οποιοδήποτε θέμα γίνεται αντικείμενο συζήτησης διαλύεται από τη μέγγενη του οπαδισμού. Οι κραυγές έχουν αντικαταστήσει κάθε είδους επιχείρημα και οι λέξεις που κυριαρχούν είναι «προδότες, φασίστες, δοσίλογοι, Γουδή, τραμπούκοι» κλπ. Κάθε είδους συνωμοσιολογία γίνεται από μεγάλο μέρος των πολιτών άκριτα αποδεκτή και η ανάπτυξη ενός λογικού ή έστω λογικοφανούς επιχειρήματος έχει καταστεί γραφικότητα. Τους τελευταίους μήνες, ανάλογα με τη θέση και την οπτική του καθενός, έχουν δικαιολογηθεί τηλεοπτικά χαστούκια σε γυναίκες, ληστείες με καλάσνικοφ και απαγωγές που τις έκαναν «παιδιά», ακραίες αστυνομικές συμπεριφορές, προπηλακισμοί σε όποιον δε γουστάρουμε, διακοπή θεατρικών παραστάσεων, γιαουρτώματα τραγουδιστών στη σκηνή, πογκρόμ εναντίον μεταναστών και πάει λέγοντας.

Η εύκολη εξήγηση και δικαιολόγηση των πιο πάνω συμπεριφορών έχει να κάνει με την οικονομική κρίση. Το θεωρώ τελείως λάθος. Η φασίζουσα συμπεριφορά ενυπήρχε δυστυχώς ανέκαθεν τόσο στην καθημερινότητά μας όσο και στο δημόσιο διάλογο. Σε παλαιότερες εποχές, πριν τη μεταπολίτευση, ο ξεκάθαρος τρόπος με τον οποίο εκφραζόταν την έκαναν εύκολα αναγνωρίσιμη. Τα τελευταία σαράντα περίπου χρόνια κρύφτηκε με επιμέλεια πίσω από τον σαφή εκδημοκρατισμό που ακολούθησε και περίμενε την ώρα να εμφανιστεί. Η αγραμματοσύνη (όχι απλώς αμορφωσιά) της σχεδόν ανύπαρκτης ελληνικής αστικής τάξης δε μπόρεσε να αποτελέσει ποιοτικό αντίβαρο, ως όφειλε. Αυτή ήταν που αποθέωσε το ανεκδιήγητο νεοελληνικό βλαχομπαρόκ lifestyle, που ηδονικά απολαμβάνουμε πλέον την πλήρη χρεοκοπία του. Και αυτή είναι που ακόμα ταυτίζεται πολιτικά με ότι πιο ακραίο και δημαγωγικό, ενώ πολιτιστικά συνεχίζει να μερακλώνει με καψουροτράγουδα τρίτης διαλογής.

Θα έλεγε κανείς ότι όλα τα παραπάνω είναι αποτέλεσμα του «ελλείμματος παιδείας». Πράγματι, ωραία έκφραση. Αρκεί να δώσουμε έναν ορισμό αυτής της «παιδείας» γιατί από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου η έννοια ταυτίζεται με παπαγάλισμα σχολικών κειμένων, «εικοσάρια», διάβασμα «εξωσχολικών βιβλίων», απόκτηση κάποιου πτυχίου και παρακολούθηση θεαμάτων, συνήθως για να πούμε στους φίλους μας ότι «κάπου πήγαμε». Ας θυμηθούμε ότι αυτός που στην παρέα έβαζε κάποιο πολιτιστικό, πολιτικό ή οποιοδήποτε μη τετριμμένο θέμα για συζήτηση ήταν ή γραφικός ή σπασίκλας. Η τεράστια ανεργία που πλήττει νέους ανθρώπους, απέδειξε ότι το ιερό δισκοπότηρο της νεοελληνικής ερμηνείας της παιδείας, δηλαδή η απόκτηση κάποιου «χαρτιού», οποιουδήποτε, οπουδήποτε και με οποιονδήποτε τρόπο ήταν πουκάμισο αδειανό.

Τελικά δεν ξέρω ποιος προφήτεψε πιο πετυχημένα τα μελλούμενα ο Μπρεχτ (σε ελληνική απόδοση Φώντα  Λάδη) που έγραψε:

« Ο φασισμός δεν έρχεται απ’ το μέλλον

καινούργιο τάχα κάτι να μας φέρει

τι κρύβει μες τα δόντια του το ξέρω

καθώς μου δίνει γελαστός το χέρι»

ή ο Μάνος Ελευθερίου που είπε: «πως τό’φεραν οι μοίρες και τα χρόνια να μην ακούσεις έναν ποιητή…». Πάντως, όσο το ερώτημα του Ελευθερίου (από το ίδιο τραγούδι)

«Του κόσμου ποιος το λύνει το κουβάρι

ποιος είναι καπετάνιος στα βουνά…

Μαλαματένια λόγια στο χορτάρι

ποιος βρίσκει για την άλλη τη γενιά»

θα παραμένει αναπάντητο, η ιστορία απλώς θα επιβεβαιώνει τη σπειροειδή της (στη χώρα μας ίσως και κυκλική) πορεία.

 

Ο Αχιλλέας Οικονόμου είναι Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής

Διεύθυνση: Εμμανουήλ Παππά και Λυκούργου

Τηλέφωνο: 24620 24170

www.psyxiatriki.gr