ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΚΟΣΜΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Χριστούγεννα, το χωριό μας γεμάτο κόσμο, ετοιμάζεται για την μεγάλη γιορτή. Μία βδομάδα πριν τη γιορτή, όλοι τους είναι έτοιμοι να σφάξουν το γουρούνι. Το κυνηγούνε τρεις αλλά και τέσσερα άτομα πολλές φορές μέχρι να το πιάσουν. Ο σφάχτης μετά έχει το λόγο, που η πληρωμή του είναι σε κρέας, όχι τώρα, γιατί νηστεύει. Την ώρα που κόβουν το χοίρο, η νοικοκυρά το «θυμιατίζει» με λεβάντα. Ίσως για να έχει ωραία μυρωδιά, ίσως να ξορκίσει τα κακά πνεύματα! Τεμαχίζουν το κρέας, κρατάνε για τις μέρες αυτές και το άλλο το αποθηκεύουν με αλάτι στη κάδη για να έχουν να τρώνε, σχεδόν μέχρι το Πάσχα. Κάνουνε και τα λουκάνικα, τα κρεμάνε στη γρεντιά για να στεγνώσουν και όλα είναι έτοιμα να υποδεχθούν τα Χριστούγεννα. Παραμονή των Χριστουγέννων, μόλις έρχεται η 24η Δεκεμβρίου, στις 12 τα μεσάνυχτα, συγκεντρώνονται οι νέοι και τα παιδιά στην πλατεία, ανάβουν μια μεγάλη φωτιά και φωνάζουν «κόλιντα-κόλιντα», χτυπώντας συνέχεια την καμπάνα της εκκλησίας. Έχουν εφοδιαστεί από πριν με τις «τσιουμπανίκες», μικρές και χοντρές γκλίτσες, που μπροστά έχουν ένα εξόγκωμα σαν γροθιά, για να χτυπούν μ’ αυτές τις πόρτες των σπιτιών, ξεκινούν τα κάλαντα.
Αρχίζουν από το σπίτι του παπά και συνεχίζουν σε όλο το χωριό. Οι νοικοκυρές τους ρίχνουν στους τρουβάδες που κρέμονται από τους ώμους τους, κάστανα βραστά, στραγάλια, σταφίδες και καρύδια. Μερικές φορές αρπάζουν και κανένα λουκάνικο.
«Κάτστι, κάτσι πιδιά, κάτστι να κάτσουν κι’ οι κλωσαριές»
Καθίστε, τους λένε οι σπιτονοικοκυρέοι, θεωρώντας το καλό να κάτσουν, γιατί έτσι θα καθίσουν και οι κλώσες. Έτσι ήταν η ζωή τους, αφού σε όλα πίστευαν,
σε όλα ήλπιζαν και όλα τα εξέταζαν.
Σ’ όλες τις γιορτές, ακούγοντας τα τραγούδια που λένε, παρατηρούμε πως, υπάρχουν τα ιδιαίτερα τραγούδια για κάθε περίπτωση, για κάθε γιορτή,
και για κάθε κατάσταση, ακόμη και σκωπτικά τραγούδια:
«Αφέντη μου στην κάπα σου, σαράντα τσιουβάλια ψείρες»
Αν πάλι δούνε κάποια όμορφη κοπέλα του σπιτιού, τραγουδάνε:
«Μέσα σε τούτο το σπίτι, σ’ αυτό τ’ αρχοντικό, είναι μια κόρη όμορφη και μια γλυκοφρυδούσα»
Δεν λείπουν βέβαια και τα καλά λόγια για τον σπιτονοικοκύρη:
«Σ’ αυτό το σπίτι τ’ αψηλό, πέτρα να μη ραγίσει κι’ ο νοικοκύρης του σπιτιού, χίλια χρόνια να ζήσει»
Ξημέρωμα, κατά τις 4 το πρωί των Χριστουγέννων, χτυπά η καμπάνα για να αναγγείλει το χαρμόσυνο μήνυμα. Όλοι φορώντας τα καλά του και κρατώντας στο χέρι τα φανάρια (εκείνα με το καθαρό πετρέλαιο) και τις τζιουμπανίκες ή τις κλούτσες, πηγαίνουν στην εκκλησία. Μετά τη Θεία Λειτουργία και τα «χρόνια πολλά», επιστρέφουν στο σπίτι, να κοιμηθούν λίγο, γιατί το πρωί πρέπει να σηκωθούν νωρίς, να ετοιμάσουν το μεσημεριανό Χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Οι νοικοκυρές πρέπει να ετοιμάσουν την πυτιρόπιτα (η πίτα με τα πολλά φύλλα, βρεγμένη και τα κομμάτια το τυρί), οι άνδρες πρέπει να ετοιμάσουν και να ψήσουν τη σουγλιμάδα.
Σήμερα άλλοι το λένε κεμπάπ, άλλοι κοντοσούβλι, εμείς σουγλιμάδα και γίνεται ως εξής: Κόβουμε σε μικρά κομμάτια το χοιρινό ψαχνό κρέας, το αλατίζουμε, το βάζουμε ρίγανη, πιπέρι και το περνάμε σε σούβλα, σιδερένια αλλά και πολλές φορές ξύλινη. Απλώνουμε τα κάρβουνα στη συνέχεια στο τζάκι, βάζουμε τη σούβλα μετά από για να ψηθεί, στηριγμένη στα τουμπούλια (πήλινες βάσεις από κοκκινόχωμα με το αυλάκι επάνω τους για να σταματούν και να γυρίζουν οι σούβλες. Το ντόπιο κρασί και το τραγούδι, συνοδεύει το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι, με αποτέλεσμα το κέφι και η διασκέδαση να φθάνει στα ύψη, μιας και τις μέρες αυτές του Χειμώνα δεν έχει κάποια δουλειά να κάνουν. Διασκεδάζουν και χαίρονται που είναι όλη η οικογένεια αντάμα.
Χριστούγεννα Πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του κόσμου.
Χριστός γεννάται σήμερα εν Βηθλεέμµ τη πόλη.
Γεννιέται και ανατρέφεται στο μέλι και στο γάλα
το μέλι τρών’ οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες.