Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΕΚ ΤΣΟΥΡΧΛΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Νέα στοιχεία προκύπτουν για τον ένα από τους δυο γηγενείς Αγίους των Γρεβενών , τον νεομάρτυρα Γεώργιο τον εκ Τσουρχλίου και μας υποχρεώνουν να κοινοποιήσουμε.κείμενο του 1912 που εκδόθηκε από τα τυπογραφεία Ανατολή του 1912 λευκώματος με τίτλο: «Η Ήπειρος» το οποίο εμπεριέχει κείμενο του τότεπολύ γνωστού συγγραφέα και δημοσιογράφου της Ηπείρου Χρήστου Χρηστοβασίλη.
Συγκεκριμένα ο Χριστοβασίλης γεννήθηκε στοΜικρό Σουλόπουλο Ιωαννίνων στις12 Μαρτίου1861και απεβίωσε στα Ιωάννινα στις 26 Αυγούστου1937.Υπήρξε συγγραφέας και δημοσιογράφος, εκπρόσωπος της ηρωικής και βουκολικής λογοτεχνίας και σημαντική μορφή της λογοτεχνίας της Ηπείρου κατά τα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα.
Ως έφηβος έφυγε από το σχολείο για να συμμετάσχει στην Ηπειρώτικη Επανάσταση του 1878 και εντάχθηκε σε αντάρτικα σώματα στην περιοχή των Αγίων Σαράντα. Οι οθωμανικές αρχές τον συνέλαβαν δύο φορές και τον καταδίκασαν σε θάνατο, όμως κατάφερε και δραπέτευσε προς την απελευθερωμένη Ελλάδα. Το 1885 βρίσκεται στην Αθήνα, όπου και σπούδασε, συνέλεξε υλικό και εξέδωσε μεγάλο αριθμό έργων σχετικά με την ελληνική ιστορία. Τον Δεκέμβριο του 1889 κέρδισε το λογοτεχνικό βραβείο της εφημερίδας Ακρόπολις για το έργο του Διηγήματα της Στάνης. Με το πέρας των Βαλκανικών Πολέμων το μεγαλύτερο μέρος της Ηπείρου εντάχθηκε στην Ελλάδα, δραστηριοποιήθηκε στα Ιωάννινα όπου και εξέδιδε την εφημερίδα Ελευθερία, ενώ το 1936 το πολιτισμικό περιοδικό Ηπειρωτικά Φύλλα.
Ο Χρηστοβασίλης εκλέχθηκε δύο φορές βουλευτής Ιωαννίνων στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.
Το έργο του Χρήστου Χρηστοβασίλη εμπνέονταν από την καθημερινότητα των παραδοσιακών και αγροτικών πληθυσμών της Ηπείρου,ενώ υπήρξε κύριος εκπρόσωπος της βουκολικής λογοτεχνίας εκείνης της εποχής. Έγραφε μόνο σε δημοτική γλώσσα, την οποία αποκαλούσε “Κοινή του μέλλοντος”. Ολόκληρη η εργογραφία του Χρηστοβασίλη διακατέχονταν από πατριωτικό αίσθημα ενάντια στον οθωμανικό ζυγό. Κύρια έργα του ήταν:
*Διηγήματα της Στάνης
*Διηγήματα της ξενιτειάς
*Διηγήματα του μικρού σκολειού – Απομνημονεύματα μιας ζωής
*Η αγάπη – Τριλογία
*Η όμορφη νύφη
*Οι θερίστρες
*Ο ερωτόληπτος υποδηματοποιός
*Αγώνες του Σουλίου – Για την πατρίδα
*Η Ήπειρος γεωγραφικώς και εθνολογικώς από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερον
*Ηπειρωτικά παραμύθια[i]
Ο Χριστοβασίλης στο κείμενο που ακολουθεί μας λέει κάποια καινούρια στοιχεία που αναφέρονται στον Άγιο Γεώργιο:
Το πρώτο ότι φεύγει από το Τσούρχλι, αφού υπερέβη τα 15 έτη της ηλικίας του δηλαδή τα μισά χρόνια της ζωής του τα πέρασε στο χωριό του στο Τσούρχλι κοντά στα μεγαλύτερά του αδέρφια που τον φρόντιζαν στο διάστημα που έμεινε ορφανός.Κατέβηκε στα 16 έτη στα Γιάννενα για να βρει πόρους για να επιβιώσει.Εδώ συμφωνεί με το κείμενο αγιοποίησής του που υπογράφει ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος και δέκα επίσκοποι το Σεπτέμβριο του 1839 και το οποίο λέει ότι: «Ότι Γεώργιος τις τούνομα ,εκ τινος χωρίου της επαρχίας Γρεβενών ,Τζούρφλη ονομαζόμενον,υιός Κωνσταντίνου και μητρός Βασίλως, προ ετών πεντεκέδαικα (δεκαπέντε) εκείθεν αναχωρήσας,διατελέσας υπομίσθιος ιπποκόμος εν διαφόροις τόποις και εν Ιωαννίνοις,ανήρ άπειρος γραμμάτων…[ii]».
Επομένως ο Γεώργιος από το 1808 μέχρι και το 1824 διαμένει στο Τσούρχλι (1839-15=1824) και στη συνέχεια βρίσκεται στη δούλεψη μπέηδων και του Χατζή Αμπτουλάχ διοικητού στα Γρεβενά[iii].
Στο Βιλαέτι Ιωαννίνωνυπάγονταν διοικητικά η περιοχή των Γρεβενών τότε και όχι στη Μακεδονία (στη Μακεδονία υπάγεται η περιοχή Γρεβενών μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας το 1881).
Το δεύτερο στοιχείο το οποίο αναφέρει ο Χριστοβασίλης είναι αυτό στο οποίο μας λέει ότι εκτός από ιπποκόμος εκτελούσε ο Άγιος και υπηρεσία χωροφύλακα, σύμφωνα με τα τότε κρατούντα της εποχής εκείνης.
Το τρίτο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι το παιδί του Αη-Γιώργη ο Ιωάννης εκπαιδεύτηκε με δαπάνη που διέθεσεη πρώτη Βασίλισσας της Ελλάδος, η Αμαλία σύζυγος του Βασιλιά Όθωνα.
Το τέταρτο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι απόγονοι του Αγίου μέχρι το 1912 τουλάχιστονέμονταν τις προσόδους της εκκλησίας του πάππου τους Αγίου στα Γιάννενα.
Το πέμπτο στοιχείο αφορά τις διαφοροποιήσεις που παρατηρούμε σχετικά με το Συναξάριο και το Τροπάριο το οποίο αναφέρεται στον Άγιο σε σχέση με αυτά που ακούγονται ελαφρώς διαφοροποιημένα σήμερα στην εκκλησία.
Το έκτο και τελευταίο στοιχείο προκύπτει παρατηρώντας την τότε οικία του Αγίου.Διαπιστώνουμε ότι η οικεία η οποία μας παρουσιάζεται σήμερα στα Γιάννενα ως σπίτι του Αγίου, κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι το ίδιο σπίτι το οποίο βλέπουμε στη φωτογραφία του 1912,αλλά διαφορετικό. Το κανονικό του σπίτι προφανώς κατεδαφίστηκε άγνωστο πότε και από ποιους. Συγκρίνοντάς το με αυτό που παρουσιάζεται ως σπίτι του Αγίου σήμερα στα Γιάννενα θα διαπιστώσουμε ότι το σημερινό σπίτι στο αριστερό όπως βλέπουμε μέρος έχει δυο σειρές παραθύρων ενώ σ’ αυτό του 1912 υπάρχει μια σειρά από πέντε παράθυρα αριστερά του σπιτιού.
Ένα λάθος επισημάναμε και οφείλουμε να το αναφέρουμε στο κείμενο του Χριστοβασίλη το οποίο αναφέρεται στην ημερομηνία γέννησης του Αγίου .Ο Χριστοβασίλης αναφέρει ως έτος γέννησης το 1815 αντί του ορθού έτους που είναι επιβεβαιωμένο και από πολλές άλλες πηγές και είναι το έτος 1808.
Παραθέτουμε αυτούσιο το κείμενο του ΧρήστουΧρηστοβασίλη ο οποίος στο κείμενό του με τίτλο: «Ο Άγιος Γεώργιος των Ιωαννίνων» το 1912 γράφει:
Ο γενειοφόρος νεομάρτυρας Γεώργιος δια χειρός Μπακόλα εκ Τσουρχλίου στη μονή Ταξιαρχών Γρεβενών εν έτη 1848.
|
Ο Άγιος Γεώργιος των Ιωαννίνων, ο την 17 Ιανουαρίου του έτους 1838 λαβών τον στέφανον του μαρτυρίου εντη πρωτευούση τηςΗπείρου και ένεκα τούτου Νεομάρτυρας επικληθείς, εγεννήθη κατ’ ακριβή οπωσδήποτε συμπερασμόν τω 1815εν τω χωρίω Τσούρχλιτης επαρχίας Γρεβενών εκ γονέων ορθοδόξων χριστιανών, Κωνσταντίνου και Βασίλως. αφανώνκαι αγνώστου επώνυμου. Νέοςπολύαπωρφανίσθη και έζη υπό την κηδεμονίαν των αδελφών του, μείθ’ο, υπερβάς το 15ον έτος της ηλικίας του, εγκατέλειψε το χωρίον του καιτην πατρικήν του οικίαν και κατήλθεν εις Ιωάννινα προς εύρεσιν πόρου ζωής, ένθα, μετά πολλάς άσημους υπηρεσίας, προσελήφθη τέλος ως ιπποκόμος ισχυρού τινός μωαμεθανού μπέη, υπηρετούντοςεντη διοικήσει της πρωτευούσης της Ηπείρου, όστις, αγαπήσας αυτόν, ως ίδιον τέκνον, ένεκα της φυσικής του προσήνειαςκαι τηςευγενούς του συμπεριφοράς, τον εκάλει διά του μωαμεθανικού ονόματος Χασάν, ίνα μη σκανδαλίζη τους συναδέλφους του, ως διατηρών χριστιανόν υπηρέτην, όστις, κατά τα τότε κρατούντα, εξετέλει και υπηρεσίαν χωροφύλακος. Ιπποκόμος λοιπόν του Μπέη τούτου διετέλει τω 1836, ότε κατηγορήθη δια πρώτην φοράν ότι, καίτοι δήθεν εξομώσας, εσύχναζεν εις την εκκλησίαν και διήγαγεν ως χριστιανός, αλλ’ ο προϊστάμενός του κατόρθωσενατον απαλλάξη της κατηγορίας.
ΤονΙανουάριοντου 1837 ό Γεώργιος, υπερβάς ήδη το 20ον έτος της ηλικίας του και προσελκύσας την εκτίμησιν και την αγάπηνχριστιανού τινός, γείτονος τουπροϊσταμένου του Μπέη, έλαβεν εις γάμον την θυγατέρα του Ελένην. Μετ’ ολίγον, του προϊσταμένου του διορισθέντος μουσελίμη (διοικητού) της επαρχίας Φιλιατών, συναπήλθε και αυτός μετ’ αυτούεις Φιλιάτας, μίαν ημέραν και πλέον μακράν των Ιωαννίνων, εγκαταλείψας την νεαράν σύζυγόν του εντη πατρική της οικία καιεις την προστασίαν των γονέων της.
Κατά τα Χριστούγεννα του ίδιου έτους ο μουσελίμης των Φιλιατών μετέβη εις Ιωάννινα διά λόγους υπηρεσίας, συνεπώς ηκολούθησεν αυτόν καιο Γεώργιος. Την10ην Ιανουάριου ο Μουσελίμης, αποπερατώσας τας παρά τη Διοικήσει εργασίας της υπηρεσίας του, ανέχωρησε δια Φιλιάτας, επιτρέψαςεις αυτόν να παραμείνη παρά τη λεχοί σύζυγώ του, τεκούση άρρεν κατ’ εκείνας τας ημέρας, καιναεπιστρέψη παρ’ αυτώ μετά την βάπτισιν του αρτιγενούς υιούτων.
Μετά δυο ημέρας εκατηγορήθη και πάλιν επί επιστροφή εις τον Χριστιανισμόν, ότε καιεφυλακίσθη υπό τουαρχιαστυνόμου των Ιωαννίνων, παραπεμφθείςεις δίκην, την δε μεσημβρίαν της 17ης ’Ιανουάριου 1838, ημέραν Δευτέραν της εβδομάδος, μετά πολλάς διατυπώσεις, συναφείς εις τοιούτου είδους κατηγορίας, και μάλιστα ειςτην εποχήν εκείνην, υπέστη, δυνάμει αποφάσεως του Ιεροδικαστού των Ιωαννίνων, τον δι’ αγχόνης θάνατον, εντη αγορά, παρά τον χάνδακα του μεγάλου φρουρίου της πόλεως. Το πτώμα τουμαρτυρήσαντος υπέρ της πίστεως των πατέρων του Γεωργίου έμεινενεπί τριήμερον κρεμασμένον υπό την αγχόνην, τηνδε τρίτην από του μαρτυρίου ημέραν, Τετάρτην της εβδομάδος, εδόθη υπό του Γενικού Διοικητού Μουσταφά πασιά εις τον τότε Μητροπολίτην Ιωακείμ, μετακομισθέν δε εις τον μητροπολικόν Ναόν της πόλεως ετάφη, μετά πάνδημον και μεγαλοπρεπή κηδείαν, εκτός της εκκλησίας, αριστερά του ιερού βήματος. Οχριστιανικός λαός της πόλεως των Ιωαννίνωνανακήρυξε τον μαρτυρήσαντα Γεώργιον άγιον, ηδε Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, προσεπικυρούσα την λαϊκήν, ούτως ειπείν,θέλησιν, τον ανεγνώρισεν ως τοιούτον και τω απέδωσε τον τίτλον του Νεομάρτυρος, και κατ’ εγκρισίν της συνετάγη η σχετική ακολουθία, αναγινωσκομένη καθ’ εκάστην επέτειον του μαρτυρίου του καθ’ άπασαν τηνΉπειρονκαιόπου δήποτε υπάρχουσιν Ηπειρώται, τιμώντες την μνήμην του, προ πάντων δε εν Ιωαννίνοις, όπου και ίδιος εκτίσθη ναός παρά την οικίαν του.
Συναξάριον
« Tη ιζ’τουΙανουάριου μνήμην επιτελούμεν της αθλήσεως του άγιου ενδόξου μάρτυρος Γεωργίου τουεξ Ιωαννίνων.
-Γεώργιος, γην αροτριάσας ξένως,
– Ξένον στάχυν ήμησεν άφθιτον κλέους,
-εν δεκάθ’ εβδομάτη τε Γεώργιος έλιπε γαίαν».
Τροπάριον
«Τον πανεύφημον μάρτυν Χριστού Γεώργιον, Ιωαννίνων το
κλέος και πολιούχονστερρόνάσμασιν εγκωμίων ανευφημήσωμεν
ότι ενήθλησε λαμπρώς τους κομψούς των ασεβών του πνεύματος
τη δυνάμει και νυναπαύστως πρεσβεύει υπέρ των ψυχών ημών»
Η μνήμη του Νεομάρτυρος Γεωργίου γεραίρεται καθ’ άπασαν την Ήπειρον.Ο τάφος του είναι το προσκύνημα πάντων των χριστιανών Ηπειρωτών, οδε φερώνυμος ναός βρίθει ευλαβών προσκυνητών, εξαιτουμένων θεραπείαν ψυχής τε και σώματος.Η προς το μαρτυριόν του και την καθαγίασίν του ευσέβεια του χριστιανικού λαού της ’Ηπείρου και μάλιστα του των Ιωαννίνων εστέφθη και υπό πολλών θαυμάτων σωματικής θεραπείας, ηνδενηδυνήθη να επιτελέση τότε η φιλάνθρωπος τουΑσκληπιού επιστήμη. Ο Νεομάρτυς Γεώργιος ζωγραφίζεται φορών φουστανέλλαν, κόκκινον φέσιον επί της κεφαλής και κόκκινα πέδιλα (τσαρούχια)εις τους πόδας, και φέρων διά της δεξιάς χειρός τον Σταυρόν, σύμβολον του μαρτυρίου του, δυνάμεθα δε να είπωμεν ότι είναι ο μόνος Έλλην άγιος, όστις φορεί την γνησίαν ελληνικήν στολήν, και ουχί τήν συνήθη ελληνορωμαϊκήν, δι’ ης περιβάλλονται όλαι αι λεγεώνες των αγίων της χριστιανικής θρησκείας.
Πιθανόν να υπάρχουν και άλλοι άγιοι, εγκαταλιπόντες συγγενείς, αλλ’ ό Νεομάρτυς Γεώργιος των Ιωαννίνων είναι ο μόνος άγιος, όσης εγκατέλειψε καιαπ’ ευθείας απογόνους εκ τού μονογενούς αυτούυιού Ιωάννου, του κοινώς ενΙωαννίνοις αποκληθέντος «Ο Γιαννάκης τ’ “Αη-Γεώργη», ή «το Παιδί τ’Αη- Γεώργη», όστις υπήρξε το χάρμα τής πόλεως τούτης, εκπαιδευθείς δαπάνη τής πρώτης Βασιλίσσης της Ελλάδος, της αοιδίμου Αμαλίας. Επιζώσι πολλοί εγγονοίκαι δυσέγγονοι του Νεομάρτυρος εκ τε αρρενογονίας καιθυλεογονίας, εξ ων οι δύο εξ αρρενογονίας εγγονοί, ο πρωτότοκος Γεώργιος, ο προ τεσσάρων ετών αξιομέμπτως εγκαταλείιψας το ιερατικόν σχήμα εν Αθήναις, καιο δευτερότοκος, ούτινος αγνοούμεν το όνομα, νέμονται τας προσόδους της εν Ιωαννίνοις εκκλησίας του πάππου των[v].
Στις δύσκολες μέρες που διανύουμε ευχόμαστε η ευλογία και η βοήθεια του Αγίου μας να γίνει αρωγός να ξεπεράσουμε όλοι οι Έλληνες τη λαίλαπα του κορονοϊού που έχει ξεσπάσει και να μπορούμε να τιμούμε τον Άγιό μας όπως πραγματικά του αξίζει.
Άγιος Γεώργιος Γρεβενών 15/1/2021
Γάγαλης Ηλίας
Δάσκαλος
[i]https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CE%AE%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%82_%CE%A7%CF%81%CE%B7%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%B7%CF%82#%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B1%CE%B9%CF%84%CE%AD%CF%81%CF%89_%CE%BC%CE%B5%CE%BB%CE%AD%CF%84%CE%B7
[ii]ΟΝεομάρτυρας Άγιος Γεώργιος Ιωαννίνων, Σαλαμάγκα (1954)σ.120Αθήνα.
[iii]Ο Γεώργιος Κωνσταντίνου εγκαταλείπει το Τσούρχλι(2012)Γάγαλης,greveniotis.gr.
[iv]Η φωτογραφία του σπιτιού του Αγίου είναι από τη βιβλιοθήκη του Α.Π.Θ. όπου υπάρχει το βιβλίο «Η Ήπειρος» της Ελπινίκης Μαυρογορδάτου.
[v]Η Ήπειρος Μαυρογορδάτου(1912)Λεύκωμα εικονοραφημένον σ.σ.186-190,εκδόσεις Ανατολή,εν Κωνσταντινουπόλει.