Του Αχιλλέα Οικονόμου

Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί μία από τις συχνότερες και πιο απαιτητικές στη διαχείρισή τους χρόνιες ασθένειες της εποχής μας. Η αυξανόμενη επίπτωσή του αποδίδεται συχνά στον σύγχρονο, αστικό τρόπο ζωής, ενώ οι διαγνώσεις συνεχίζουν να αυξάνονται με σταθερό ρυθμό σε παγκόσμιο επίπεδο. Παράλληλα με τις μεταβολικές επιπλοκές, η επιστημονική έρευνα στρέφει όλο και περισσότερο την προσοχή της σε μια λιγότερο ορατή αλλά εξίσου σημαντική διάσταση: την ψυχική υγεία των ανθρώπων που ζουν με διαβήτη.Η πρόσφατη διεθνής βιβλιογραφία καταδεικνύει ότι η σχέση ανάμεσα στον σακχαρώδη διαβήτη και τις ψυχικές διαταραχές είναι στενή, πολυεπίπεδη και αμφίδρομη. Με απλά λόγια, ο διαβήτης επηρεάζει την ψυχική κατάσταση του ατόμου και η ψυχική υγεία επηρεάζει με τη σειρά της την πορεία της νόσου.

Τα επιστημονικά δεδομένα είναι σαφή και ανησυχητικά: Άτομα με διαβήτη έχουν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, σύμφωνα με πρόσφατες δημοσιεύσεις στο NatureMolecularPsychiatry. Παρόμοια εικόνα καταγράφεται και για το άγχος, ενώ ιδιαίτερα συχνό είναι το λεγόμενο διαβητικό στρες, το χρόνιο, επίμονο στρες που γεννά η καθημερινή διαχείριση της νόσου.Αυτές οι ψυχολογικές επιβαρύνσεις δεν είναι απλώς συναισθηματικές· επηρεάζουν άμεσα τη μεταβολική ρύθμιση. Πλήθος μελετών δείχνει πως η παρουσία καταθλιπτικών συμπτωμάτων σχετίζεται με υψηλότερες τιμές HbA1c, γεγονός που δυσχεραίνει τον συνολικό έλεγχο του διαβήτη.

Η σχέση ανάμεσα στη γλυκαιμική ρύθμιση και την ψυχική υγεία δεν είναι μονόδρομη. Από τη μία πλευρά, ο συνεχής αυτοέλεγχος, οι φόβοι για υπογλυκαιμίες ή επιπλοκές και η απαιτητική ρουτίνα της καθημερινότητας μπορούν να οδηγήσουν σε άγχος ή καταθλιπτική συμπτωματολογία.Από την άλλη, η παρουσία άγχους και ιδίως της κατάθλιψης μειώνει την πειθαρχία, το κίνητρο και την ικανότητα αυτοφροντίδας, οδηγώντας σε λιγότερες μετρήσεις σακχάρου, πλημμελή λήψη φαρμάκων και ανθυγιεινές διατροφικές επιλογές. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, στον οποίο η επιδείνωση της ψυχικής υγείας οδηγεί σε επιδείνωση του διαβήτη και το αντίστροφο.

Πέρα από τις ψυχοκοινωνικές διαστάσεις, υπάρχουν και βιολογικοί μηχανισμοί που συνδέουν τον διαβήτη με την κατάθλιψη. Σύγχρονες μελέτες υποστηρίζουν ότι οι δύο καταστάσεις μοιράζονται κοινές βιολογικές διαδρομές, όπως, χρόνια φλεγμονή,οξειδωτικό στρες, διαταραχές σε νευροδιαβιβαστές και μεταβολικές δυσλειτουργίες.Αυτοί οι παράγοντες συμβάλλουν στην ενίσχυση της αμφίδρομης σχέσης και καθιστούν την ψυχική επιβάρυνση ακόμη πιο κρίσιμη στη συνολική εικόνα του ασθενούς.

Η ψυχική υγεία των ατόμων με διαβήτη επηρεάζεται επίσης από κοινωνικούς παράγοντες. Μελέτη του 2024 (ScienceDirect) δείχνει πως άτομα με διαβήτη και περιορισμένη κοινωνική υποστήριξη εμφανίζουν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα άγχους και καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Το εύρημα αυτό αναδεικνύει ότι η ψυχική υγεία δεν είναι μόνο προσωπική υπόθεση, αλλά και ζήτημα κοινωνικών συνθηκών και περιβάλλοντος.

Η σύγχρονη αντιμετώπιση του διαβήτη και της ψυχικής επιβάρυνσης δεν μπορεί να βασιστεί σε αποσπασματικές παρεμβάσεις. Αντίθετα, απαιτείται μια ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση, στην οποία ενδοκρινολόγοι και ειδικοί ψυχικής υγείας συνεργάζονται στενά.Τα μοντέλα «συνεργατικής φροντίδας» έχουν ήδη αποδείξει την αποτελεσματικότητά τους: σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση στο Journal of ClinicalMedicine, οι παρεμβάσεις αυτές βελτιώνουν σημαντικά τα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης και παράλληλα οδηγούν σε μείωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης(HbA1c) κατά 0.3–0.5%.

Η αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στη γλυκαιμική ρύθμιση. Η συναισθηματική επιβάρυνση που συνοδεύει τη νόσο είναι καθοριστική και επηρεάζει άμεσα την πορεία της. Η ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας στη θεραπευτική διαδικασία δεν αποτελεί πολυτέλεια· είναι αναγκαίο και θεμελιώδες στοιχείο ποιοτικής φροντίδας με τελικό σκοπό την βελτίωση της καθημερινότητας και της ποιότητας ζωής των ανθρώπων που ζουν με διαβήτη.

Ο Αχιλλέας Οικονόμου είναι ψυχίατρος στα Γρεβενά

Εμμανουήλ Παππά και Λυκούργου

Τηλ: 2462024170