Διάσταση: 28×28 εκ. Σελίδες: 444 Βιβλιοδεσία: Καλλιτεχνικό χαρτόδετο Εκτύπωση: Διτονική και τετράχρωμη Χαρτί: Tatami White 135 γρ.

Επιμέλεια έκδοσης Βαγγέλης Νικόπουλος Ψηφιοποίηση και επεξεργασία εικόνων Κωστής Αντωνιάδης Επεξεργασία διτονικών Σωτήρης Γιαννακόπουλος Φιλολογική επιμέλεια Νίκος Σιώκης Διορθώσεις κειμένων Μαρία Τζούλη, Βασιλική Παραστατίδου Υπομνηματισμοί εικόνων Βαγγέλης Νικόπουλος Καλλιτεχνική επιμέλεια Red Creative Σχεδιασμός Νικολέττα Αντωνοπούλου Παραγωγή και εκτύπωση Γιώργος Σκορδόπουλος Βιβλιοδεσία Ιωακείμ Τρικαλιάρης

ISBN: 978-618-00-0244-7

ΧΟΡΗΓΟΣ

ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΤΕΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ

ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΩΝ

Οι ιστορικές φωτογραφικές εκδόσεις, που εστιάζουν σε διάφορες περιοχές, περιόδους ή θέματα, με τη διαφωτιστική τους ματιά καταφέρνουν να γίνουν το παράθυρο του ιστορικού ερευνητή στη διαδικασία αποσαφήνισης του παρελθόντος. Συγχρόνως, υπογραμμίζουν την ανάγκη να διατηρηθεί η μνήμη που πλέον εξασθενεί μέσα στην κλιμακούμενη πλημμύρα δεδομένων, με την οποία όλα μοιάζουν να ξεδιπλώνονται σ’ έναν πυκνό ενεστώτα διαρκείας. Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, που ο κόσμος συγκλονίστηκε από μεγάλες αλλαγές σε όλα τα επίπεδα της ζωής των ανθρώπων, η φωτογραφία κατάφερε να κατακτήσει τα μεσαία κοινωνικά στρώματα και ήταν ίσως  η πρώτη φορά που πέτυχε να καταγράψει με επάρκεια τον ιδιωτικό φωτογραφικό χώρο. Η παρούσα έκδοση αφορά τη χρονική περίοδο 1912-1940 και εστιάζει στην πορεία και στις διαδικασίες μέσα από τις οποίες διαμορφώθηκε η πόλη των Γρεβενών, που απελευθερώθηκε από τον Ελληνικό Στρατό τον Οκτώβριο του 1912. Το λεύκωμα ξεκινά με ένα σπάνιο πανόραμα από το τέλος της οθωμανικής περιόδου, που αναδεικνύει την τοπογραφία των Γρεβενών. Οι τοπιογραφικές απόψεις, βέβαια, δεν ήταν κανόνας εκείνη την εποχή στη φωτογραφία, καθώς, παρά τη σταδιακή διείσδυση του θέματος μέσα από τη σταδιακή άνοδο της καρτ-ποστάλ, το τοπίο δεν είχε ακόμη αποκτήσει ερείσματα στην ελληνική ενδοχώρα˙ ήταν ακόμη κατά μια έννοια «αθέατο» στον φακό. Στη συνέχεια, η ατμόσφαιρα του πολεμικού τοπίου των ημερών της απελευθέρωσης της πόλης καταγράφεται από τον φακό του επιχώριου φωτογράφου Γεωργίου Χρυσοχόου Μαργαρίτη στο ομαδικό πορτραίτο των στρατιωτών, όπου οι άντρες μοιάζουν να ξαπλώνουν στη γη σχεδόν θριαμβικά, ασκώντας το κτητικό δικαίωμα του νικητή. Η πλατεία Αγοράς, μετέπειτα Αιμιλιανού Γρεβενών, προβάλλει στο λεύκωμα ως κύρια εστία αναμνηστικής φωτογραφίας ή καταγραφής γεγονότων και συγκεντρώσεων, όπως φανερώνουν οι μαθητές και οι ευζωνοπρόσκοποι, τα παιδικά πρόσωπα των οποίων αγωνίζονται να χωρέσουν στο κάδρο με την προτομή του μάρτυρα Μητροπολίτη. Πρόκειται για τα εντυπωσιακά εκείνα ομαδικά πορτραίτα, στα οποία όλοι αναζητούν θέση στο μητρώο της χάρτινης αιωνιότητας, με  τίμημα για όσους είναι ζωηροί ένα κουνημένο είδωλο. Σε αρκετά από αυτά διακρίνονται μικρές, ουσιώδεις λεπτομέρειες στα βλέμματα, στις χειρονομίες, στην ανεμελιά με την οποία οι άνθρωποι αγγίζονται και την αθέατη αρχιτεκτονική στο ομαδικό στήσιμο. Σε μια ομαδική γαμήλια φωτογραφία του 1930 οι άνθρωποι τανύζονται και σκαρφαλώνουν για να βρεθούν εντός φωτογραφικού πεδίου, να αφήσουν ένα λίγο ή πολύ ευδιάκριτο ίχνος. Σε άλλη αλληλουχία εικόνων προβάλλει το φόρτωμα της προίκας, η ορχήστρα χάλκινων, η κορύφωση του γλεντιού που χαλαρώνει πρόσκαιρα τα αυστηρά κοινωνικά όρια. Αλλού, σε μια αφήγηση που είναι γενικά αλλά όχι απόλυτα χρονολογημένη, το αστυνομικό απόσπασμα γειτνιάζει με τον πρώην Μακεδονομάχο και λήσταρχο, που έχοντας συντροφιά το όπλο, τη γκλίτσα και το κομπολόι, αφήνει το βλέμμα να χαθεί μακριά, σε έναν ασαφή αναστοχασμό, ίσως για την απόσταση που χωρίζει τον σκοπό από την πρακτική. Στην επόμενη φωτογραφία, αναζητώντας σχεδόν δημόσια επιβράβευση, μέλη άλλου αποσπάσματος ποζάρουν με το κομμένο κεφάλι κάποιου λήσταρχου. Ήταν η εποχή που ο νόμος για να παγιώσει την ισχύ του εικόνιζε με αυθάδεια την ωμή βία, χωρίς αστερίσκους και υποσημειώσεις. Τα φυσεκλίκια και οι ξιφολόγχες γειτνιάζουν στις σελίδες του λευκώματος  με την ωμή διείσδυση των αστικών τρόπων, αναγορεύοντας τη φωτογραφία σε ληξίαρχο της κοινωνικής και ιστορικής μεταβολής, της τοπικής ιδιαιτερότητας. Και φυσικά στο λεύκωμα ανευρίσκονται πορτραίτα ομαδικών συνεστιάσεων με παρέες και οικογένειες γύρω από κάποιο εορταστικό τραπέζι, στο οποίο κάποιοι υψώνουν ευδιάθετα προς το άδηλο μέλλον τα μουσικά όργανα ή τα ποτήρια. Το λεύκωμα, λοιπόν, μοιάζει ‒έστω ακούσια‒ να αφηγείται το πώς η παραδοσιακή συνθήκη πέρασε μέσα από τις συμπληγάδες της ιστορίας για να συναντήσει το πεπρωμένο του μοντερνισμού, που εξαπλωνόταν όχι ως καταλύτης συναίρεσης, αλλά ως μοχλός κατάργησης και ολικής ανατροπής. Αν αυτό ευσταθεί, τότε η ιστορική φωτογραφία μοιάζει με ένα τεράστιο, διακεκομμένο αρχείο, που εμπλουτίζεται διαρκώς με νέες εγγραφές, σαν ένα παζλ με τα κομμάτια του οποίου μπορούν να γίνουν απεριόριστοι δυνητικά συσχετισμοί, αλλά ποτέ να μην σχηματίσουν μια πλήρη εικόνα, καθώς πάντα θα λείπουν κομμάτια, πάντα η πραγματικότητα θα αποδίδεται ατελώς, ελλειπτικά. Σ’ αυτό το παζλ θα μπορούσε κανείς να διακρίνει δύο βασικές πηγές υλικού: την επίσημη και την ανεπίσημη φωτογραφία. Η επίσημη, αναπαριστώντας σημαντικά γεγονότα και προσωπικότητες της δημόσιας ζωής καθώς και επετειακές σκηνές, συνθέτει το ανάγλυφο αποτύπωμα μιας εποχής, σκιαγραφεί τους πρωταγωνιστές της, συστήνει έναν αδρό χάρτη του τρόπου με τον οποίο εξελίχθηκε μια κοινωνία. Η ανεπίσημη, αντίθετα, αφορά συνήθως την ιδιωτική απεικόνιση απλών ανθρώπων, διατηρώντας συχνά απτή σχέση με τις άπειρες αποχρώσεις της καθημερινότητας. Τα ιστο

ρικά λευκώματα (με τοπικό, εθνικό ή υπερεθνικό θέμα) εμπλέκουν πλέον τακτικά και γόνιμα φωτογραφίες και των δυο κατηγοριών, γλιστρώντας επιδέξια από την εγκεκριμένη συλλογική αφήγηση στην ανώνυμη ιστορία από τα χαμηλά, επιτρέποντας να αναδυθεί ένα σώμα υλικού πλούσιο, περίπλοκο, ενίοτε αντιφατικό. Στις «ζυμωμένες» φωτογραφίες του πονήματος, έγινε μια απόπειρα να συνυφανθούν διακριτικά αλλά ισχυρά, το επίσημο με το ανεπίσημο και το ιδιωτικό με το δημόσιο, καταφέρνοντας να τινάξουν από πάνω τους τη σκόνη του χρόνου, διεκδικώντας εκ νέου προσοχή, οδηγώντας τον αναγνώστη στην αποδελτίωση των γεγονότων μέσα από τις σκηνές της μικροϊστορίας και μακροϊστορίας της πόλης των Γρεβενών κατά την παραπάνω χρονική περίοδο.

Διάρκεια έκθεσης φωτογραφίας και εικαστικών και διαδραστικών εγκαταστάσεων 20–29 Αυγούστου 2018 Ώρες λειτουργίας 10.30π.μ.–1.30μ.μ. και 6.00μ.μ.–9.00μ.μ.