ΜΗΝΙΑΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑ – Συνοπτική Ιστορία του τόπου

Σημαντικά γεγονότα στα Γρεβενά τον μήνα ΑΠΡΙΛΙΟ

Επιμέλεια : Αλέξανδρος ΤΖΙΟΛΑΣ

Παρακάτω δημοσιεύονται σημαντικά ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν στην πόλη και στην περιοχή Γρεβενών και τα οποία είναι καταγεγραμμένα ότι συνέβησαν τον εν λόγω μήνα*. Παρατίθενται ιστορικά, διαχρονικά, ανά έτος, ξεκινώντας από το απώτερο παρελθόν μέχρι σήμερα.

1825, 30 Απριλίου : Ο Γιαννούλας Ζιάκας εισέβαλε στον Στολοβό των Ζαγορίων και συνέλαβε τους πιο ευκατάστατους όμηρους και ζήτησε λύτρα. Αργότερα τούς απελευθέρωσε αφού πήρε 50.000 γρόσια.

1831, Απρίλιος : Ο  Ζιάκας μπαίνει στα Γρεβενά. Ο Π. Αραβαντινός αναφερόμενος στο γεγονός γράφει σχετικά: «Κατά τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1831 μετά χιλίων ὀπαδῶν του διά μέσης ἡμέρας εἰσήλασεν εἰς τήν πολίχνην τῶν Γρεβενῶν καί ἐλαφυραγώγησεν Τούρκους καί χριστιανούς ἀνεξαιρέτως, πυρπολήσας τά δύο τρίτα τῶν οἰκιῶν, καί διέμενεν ἀκαταπάλαιστος καταπιεστής καί καταστροφεύς τῆς ἐπαρχίας Γρεββενῶν καί τῶν γειτνιαζόντων χωρίων τοῦ Ζαγορίου μέχρι τό 1835, ὅτε εἰσῆλθεν ἀσφαλής εἰς τήν Ἑλλάδα». 

Ήταν ήδη πολύ πρόσφατη η δολοφονία του αδελφού του  το 1826 στο Μαυρονόρος από τον Μεχμέτ Άγο, με την συνέργεια της οικογένειας Μακραίων.

Εξετάζοντας  την κίνηση αυτή του Ζιάκα μάλλον θα οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι δεν έγινε μόνο για προφανείς λόγους εκδίκησης ενάντια στους Τούρκους για την «μπαμπέσικη» δολοφονία του  αδελφού του Γιανούλα αλλά και γιατί θεωρούσε, από στοιχεία που οπωσδήποτε συνέλεξε ο ίδιος μεταξύ των ελλήνων της πόλης και της περιοχής ότι και άλλοι πατριώτες του στην πόλη, υπόγεια, ενήργησαν κατά της οικογενείας του και ότι δεν ήταν μόνο η οικογένεια των Μακραίων, πράγμα που υπονοεί και ο ανεψιός του Γούλας σε μετέπειτα έγγραφο του.

1854,  11  Απριλίου : ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ στη ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ. Ο Θεοδ. Ζιάκας μπαίνοντας στην περιοχή των Γρεβενών περνάει από την Δεσκάτη. Καταγραφή στη Δεσκάτη αναφέρει σχετικά : «1854 κανο θημηση τον καιρον της επαναστάσεως εις τον καιρόν τοῦ Ζιάκα. ήτον 1854 Ἀπριλίου 11. τήν ἡμέρα τοῦ Πάσχα ήλθεν ὁ Ζιάκας εἰς χωρίον δισκάτα». Μεταξύ των ανδρών του Ζιάκα αναφέρονται οι Καραμήτσιος από τά Γρεβενά, γαμβρός του Ζιάκα, Αλέξης Γκούντας, από το Σπήλαιο, Σταμούλης Τσιουκαντάνας και Ζήσης Βράκας από το Περιβόλι.   

1881, τον Απρίλιο :  300 περίπου πρόκριτοι Σαμαρίνας, Σμίξης, Ἀβδέλλας καί Περιβολίου συνέταξαν δήλωση, στην οποία υπογρ άμμιζαν την ελληνικότητα τους, επεσήμαναν ότι χρησιμοποιούσαν την ελληνική γλώσσα στην εκκλησία, στο σχολείο και στις εμπορικές συναλλαγές και τόνιζαν ότι δεν επιθυμούσαν να έχουν καμμιά σχέση με τη ρουμανική γλώσσα, τούς ρουμανοδασκάλους και τον Απ. Μαργαρίτη.

 

1906,  29 Απριλίου. Η ΜΑΧΗ στον Ορλιακα.  Στη θέση «Καραστέργιος»  έστησε την ενέδρα ο οπλαρχηγός Διαμάντης Μάνος (καπ. «Κόκκινος») με 22 άνδρες, (μεταξύ των οποίων ήταν και οι Δ. Ράμμος, Ν. Γκαλντερίμης, Α. Λύρας, Χρ. Κάραντος , Γ. Βήττος, Κ. Βερβέρας, Ι. Γκαντέμης ,  Περιστέρης , Β. Ζαρκάδας ενώ είχε σπεύσει  επίσης και  Γ. Τσουκαντάνας από το Περιβόλι ) για να συλλάβουν 15 οικογένειες  ρουμανίζοντες από την Αβδέλα και το Περιβόλι οποίοι ανέβαιναν από την Θεσσαλία συνοδευόμενες από τουρκικό απόσπασμα 40 στρατιωτών και  ~ 24 αγωγιάτες. Τους οπλαρχηγούς είχε ήδη ενημερώσει ο αρχιερατικός επίτροπος Γρεβενών. Αν και έγινε από τους έλληνες καπεταναίους πρόταση να τους παραδοθούν μόνο οι Βλάχοι ρουμανίζοντες την οποία απέρριψαν οι Τούρκοι έγινε σκληρή μάχη με 13 τούρκους νεκρούς,  3 ρουμανίζοντες με 3-4 παιδιά. Από τους έλληνες νεκροί ήταν ο Περιστέρης και ο Ι. Γκαντέμης από το Ζιάκα.  Μετά τη μάχη του Όρλιακα συγκροτήθηκε στα Γρεβενά επιτροπή από οκτώ μέλη, πέντε μουσουλμάνους και τρεις ρουμανίζοντες, προκειμένου να συντονίσουν τις ενέργειες τους κατά του ελληνικού στοιχείου.

1908, 21  Απριλίου  :  Απαγχονίζεται στο Μοναστήρι ο Διαμάντης Κόκκινος μαζί με τον οπλαρχηγό Γεώ. Καμηλάκη. Είχε συλληφθεί τον Φλεβάρη από τούρκικο απόσπασμα στο Μοχαχίτι μετά από προδοσία του ρουμανίζοντα από την Κρανιά Δημ. Τσακαμά.

1908, Απρίλιος : Ο κρητικός οπλαρχηγός του μακεδονικού αγώνα Δικώνυμος Μακρής μπαίνει στην περιοχή Γρεβενών και περνάει από τα χωριά Λιμπίνοβο, Γκριντάδες και Σνίχοβο. Οι κάτοικοι των χωριών του κάνουν παράπονα ότι ο συμπολεμιστής και οπλαρχηγός Ζάκας τούς καταπίεζε με χρηματικό φόρο και έπαιρνε τα ζώα τους. Γράφει σχετικά ο Μακρής: «Αὐτός ὁ Ζάκας ἦταν πρώην χωροφύλακας, συνη-θισμένος ἀπό κότα κι ἀπό πίττα καί τώρα εἶχε γίνει καπετάνιος».  Ιστορικοί αναφέρουν ότι ίσως και οι κατηγορίες αυτές να είναι υπερβολικές.  Ο Μακρής διηγείται και μία προδοσία, γράφει χαρακτηριστικά «Στό πέρασμα τοῦ ποταμοῦ μᾶς βοήθησε κι ἕνας Βλάχος ἀπό τά Γρεβενά…. Ἐμεῖς χωρίς ὑποψία βαδίσαμε στό χωριό Μαῦρον Ὄρος. …Ἦταν χαράματα καί σέ λίγο εἴδαμε νά καταφθάνη ὁ στρατός. ….. Πάλι μᾶς εἶχαν προδώσει.».

1915, 1 Απριλίου.  Με το Β.Δ. επι κυβερνήσεως Δημητρίου Γούναρη, η επαρχία Γρεβενών μεγάλωσε σε έκταση και πληθυσμό. Υπήχθησαν σ’ αυτή η επαρχία Ανασελίτσας (Βοΐου) και τα τέως υπαγόμενα στην επαρχία Ελασσόνας χωριά Δεσκάτη, Άγιος Γεώργιος, Διασελλάκι, Παρασκευή, Γήλοφος, Λουτρός, Κρανιά Δεσκάτης, Δασοχώρι και Άκρη (Μπεσιριτσιά).

1915,  29 Απριλίου : Ιδρύεται ο Εμπορικός Σύλλογος Γρεβενών. Πρώτος πρόεδρος ο έμπορος Δημ. Μπούσιος μετέπειτα βουλευτής με το Λαϊκό Κόμμα στις εκλογές της  9/6/1935.

1916 ,  27 Απριλίου : Δημιουργείται το πρώτο ρυμοτομικό ΣΧΕΔΙΟ της πόλης Γρεβενών και περιλαμβάνει βασικά την αρχική ρυμοτομία του κέντρου της πόλης. Το 2^ο ρυμοτομικό σχέδιο τελείωσε με την έγκριση του το 1949. Το 1968 θεσπίζεται ο αναγκαστικός νόμος 395/68 που αυξάνει τον συντελεστή δόμησης κατά 25-30%. Τα Γρεβενά χάνουν τον παραδοσιακό μακεδονικό χαρακτήρα τους οριστικά και οι πολυώροφες πολυκατοικίες που δεν αρμόζουν στο παρελθόν της πόλης κυριαρχούν.  (σχετ : ΟΡΟΣΗΜΑ εκδ. 2007 , σελ. 396).  (φωτ. Το προτεινόμενο σχέδιο πόλης των Γρεβενών το 1916 ©).

 

1923, ΦΤΑΝΟΥΝ ΤΑ ΑΔΕΛΦΙΑ ΜΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ : Τον Απρίλιο του 1923 στο σύνολο του νομού Κοζάνης είχαν εγκατασταθεί 8.353 πρόσφυγες, ενώ η εικόνα θα αλλάξει ξανά το 1925, όταν η ανταλλαγή θα έχει ολοκληρωθεί, και οι πρόσφυγες που βρίσκονταν εγκατεστημένοι στον νομό Κοζάνης θα φτάσουν τα 55.225 άτομα!

1924, 10 Απριλίου : Γίνεται η ληστεία της αμαξοστοιχίας Θεσσαλονίκης-Αθήνας. Οι Μπλαντέμης, Κατσέλης, Ψαλλίδας και Τσιντάρης (αλλά και άλλοι της περιοχής Γρεβενών) συμμετείχαν στην ληστεία της αμαξοστοιχίας Αθηνών-Θεσσαλονίκης τα μεσάνυχτα της 10^ης Απριλίου 1924. Επρόκειτο να γίνει το δημοψήφισμα για το πολίτευμα στις 13 Απριλίου ενώ  την 24 Μαρτίου σχηματίστηκε ήδη η κυβέρνηση Αλεξ. Παπαναστασίου. Ποτέ δεν ξακαθαρίστηκε αν οι ληστές είχαν κίνητρα και ελατήρια πολιτικά ή αν σκοπός τους ήταν να συλλάβουν τον Πρωθυπουργό Αλέξανδρο Παπαναστασίου που επέστρεφε από τον Βόλο μέσω Λάρισας στην Αθήνα και καθυστέρησε την αναχώρηση από Βόλο λόγω των συνεννοήσεων για την λύση της καπνεργατικής απεργίας ή το στρατηγό Πάγκαλο, υπουργό της Εννόμου Τάξεως τότε, που επρόκειτο να ταξιδέψει με την ληστευμένη αμαξοστοιχία για τη Θεσσαλονίκη αλλά τελευταία στιγμή ανέβαλε το ταξίδι του. Μάλλον επρόκειτο για το δεύτερο αφού οι ληστές μπήκαν στο τρένο με την φωνάζοντας «εμείς τον έναν θέλουμε!» εννοώντας προφανώς τον υπουργό Θ. Πάγκαλο. Δημοσίευμα της επόμενης μέρας ανέφερε «…Απέναντι των επιβατών της ξένης υπηκοότητος επέδειξαν εξαιρετικήν συμπεριφοράν αφήσαντες τούτους ανενοχλήτους…ούτοι εζήτουν ωρισμένον επίσημον πρόσωπον… το έργο των ληστών περιωρίσθη εις τον δευτερεύοντα όλως σκοπόν…  ούτε τους σπεύδοντας προς το χρηματικό κέρδος χαρακτηρίζει ούτε τους παλαιούς ληστάς». Προφορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι επιστρέφοντες κλοπιμαία οι ληστές έκαναν και της εξής σύσταση: «Κοιτάχτε να ψηφίσετε δημοκρατία για να μας δώσουν αμνηστία!». Η λεία της ληστείας υπολογίζεται σε 400.000 δραχμές, ενώ μεταξύ των θυμάτων περιλαμβάνονταν ο Σερραίος Υπουργός Υγείας, Δημήτριος Πάζης και ο γενικός διοικητής Μακεδονίας, Ιωάννης Βαλαλάς. Οι αρχές πίστευαν ότι πίσω από τη ληστεία ήταν ο λήσταρχος Γιαγκούλας και τα αδέρφια Παπαγεωργίου, που συμμετείχαν στη συμμορία του. Μετά το δημοψήφισμα η αστυνομία συνέλαβε τέσσερις από τους ληστές που καταδικάστηκαν σε θάνατο. Οι επιβάτες του τρένου αποζημιώθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση όχι όμως εξίσου: οι ξένοι επιβάτες αποζημιώθηκαν πλήρως ενώ οι Έλληνες κατά το ήμισυ!

1924, 13 Απριλίου : Τα Γρεβενά συμμετείχαν κανονικά στο Δημοψήφισμα για την Βασιλεία. Σε όλη την Μακεδονία το αποτέλεσμα ήταν : 84% κατά της Βασιλείας και 16% υπέρ της Βασιλείας. Η μετακίνηση των προσφύγων, η μετακίνηση του στρατεύματος και η έλλειψη καταλόγων, είναι μία εύλογη ερμηνεία του αποτελέσματος στη Μακεδονία (δεν ευρέθησαν αναλυτικότερα αποτελέσματα για τα Γρεβενά που πρέπει μάλλον να απηχούν αυτή την γενική εικόνα).

1925, 17 Απριλίου : Σκοτώνεται ο ληστοσυμμορίτης Μπόλιας που δρούσε στην περιοχή Λάρισας και με τον οποίο συνεργάζονταν ο επικηρυγμένος ληστής Ανδρέας Καρακίνος από τα Γρεβενά.

1930, 12 Απριλίου : Κλείνει το Ρουμάνικο Σχολείο στην πόλη των Γρεβενών.

1941, 5 Απριλίου. Σκοτώνεται ο Λοχίας Αχιλλέας Αθ. Γκούμας (1917-1941). Οι ημερήσιες καταγραφές του εκδόθηκαν στο βιβλίο «Το ματωμένο ημερολόγιο» (1988).

1941, 16 Απριλίου : Οι Γερμανοί μπαίνουν στα Γρεβενά, αρχίζει η κατοχή.

1941,  14 Απριλίου  : Καταστρέφεται με βομβαρδισμό το γεφύρι του Πασά στον Αλιάκμονα που χτίστηκε το 1690 από τον Μαχμούτ Πασά. Δίπλα στο γεφύρι υπήρχε Χάνι με υδρόμυλο που φιλοξενούσε μέχρι 100 άτομα, με τα άλογά τους.

1950,  14 Απριλίου : Ο μητροπολίτης Θεόκλητος επανεγκαινιάζει τον Ι.Ν. Αγ. Γεωργίου στο Βαρόσι που είχε καεί από πυρκαγιά από λάθος του νεωκόρου το 1937.

1951, 15 Απριλίου. Στις πρώτες ελεύθερες δημοτικές

και κοινοτικές εκλογές που διεξήχθησαν στη χώρα έπειτα  από 17 ολόκληρα χρόνια, καθώς οι προηγούμενες είχαν πραγματοποιηθεί το 1934,  Δήμαρχος Γρεβενών εκλέγεται ο γιατρός Ηλίας Ηλίας (1900-1989).

(φωτ. Ο Ηλίας Ηλία σε φωτογραφία του 1965, εκδ. ΟΡΟΣΗΜΑ σελ. 413).

1967, 21 Απριλίου : ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ.  Η Δ/νση Ασφάλειας Γρεβενών συλλαμβάνει νωρίς το πρωί 28 πολίτες στα σπίτια τους. Αρχικά οδηγούνται στα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα και στις 26 Απριλίου συγκεντρώθηκαν όλοι στις φυλακές Γρεβενών. Το βράδυ της 27ης Απριλίου, οι όμηροι της χούντας επιβιβάστηκαν σε καμιόνια και το πρωί της επομένης φτάνουν στο Βόλο, για να μεταφερθούν στη Γιούρα.

1998, 12 Απριλίου : Διοργανώνεται στα Γρεβενά από τον σύλλογο «Όμιλος Παρέμβασης» μεγάλη εκδήλωση/ ημερίδα με ομιλητές δημότες και καθηγητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με τίτλο «Διάλογος για τον Γρεβενίτη και την πόλη»,

 

με σκοπό να υπάρξει ενημέρωση των κατοίκων και να υποβληθούν προτάσεις για την αξιοποίηση του ποταμού, ενάντια στην απόφαση για την επικάλυψή του και την δημιουργία επίγειου Parking, με ταυτόχρονη υπόγεια παροχέτευση του ποταμού.  Τελικά ο Δήμος Γρεβενών ανακαλεί την απόφαση του αυτή.

2004,  29 Απριλίου : Το ΤΡΕΝΟ ΚΟΖΑΝΗ_ΓΡΕΒΕΝΑ_ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ : Με την απόφαση 884/29-4-2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου Υπουργών της Ε.Ε. εγκρίνεται η χρηματοδότηση του σχεδίου της Ελληνικής Κυβέρνησης για την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Ηγουμενίτσα-Ιωάννινα-Καλαμπάκα-Γρεβενά-Κοζάνη 106 χλμ. με την ένταξή του έργου στα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Μεταφορών.

Ο χρόνος διαδρομής θα ήταν 50 λεπτά και η γραμμή είχε καθορισθεί με βάση την μελέτη που συνέταξε ο ΟΣΕ το 2003. Η Κυβέρνηση Σημίτη με έγγραφο στις 29/09/2003 προς τον Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όρισε δεσμευτικά την κατασκευή του έργου του Δυτικού Σιδηροδρομικού Άξονα σύμφωνα με ακόλουθο χρονοδιάγραμμα:  για το Τμήμα 1 (που μας ενδιαφέρει) : Ηγουμενίτσα – Ιωάννινα – Καλαμπάκα – Κοζάνη: έναρξη 2006 και παράδοση το 2011. Ο ΟΣΕ είχε ήδη προκηρύξει μελέτες τον Δεκέμβριο του 2003 συνολικού προϋπολογισμού 62,5 εκατ. €, που εντάχθηκαν στο επενδυτικό πρόγραμμα του ΟΣΕ το 2004. Η μελέτη της γραμμής Καλαμπάκα-Γρεβενά-Κοζάνη που ανατέθηκε σε μελετητικό γραφείο, επρόκειτο να παραδοθεί την 28/1/2005. Όλα διεκόπησαν με την αλλαγή της κυβέρνησης και κυρίως μετά το 2005.

  

 *Δεν αναφέρονται γεγονότα που συνέβησαν γενικά σε κάποιο έτος αλλά δεν γνωρίζουμε προς το παρόν τον Μήνα που συνέβησαν, παρ’ όλο που αυτά είναι και πάρα πολλά και πολύ