Καμία έκπληξη δεν μας επιφύλαξε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι ανακοινώνοντας το νέο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ αφού όλα όσα είπε δεν διέφεραν σε τίποτα από τις διαρροές των προηγούμενων ημερών.

Όντως λοιπόν η ΕΚΤ εγκαταλείπει το προηγούμενο περιορισμένο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων και ξεκινά….

ένα νέο, με κύριο άξονα τις απεριόριστες αγορές βραχυπρόθεσμων ομολόγων διάρκειας έως τρία χρόνια και με σαφή στόχο τη μείωση του κόστους δανεισμού της Ισπανίας και της Ιταλίας, ώστε οι δύο αυτές μεγάλες οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου να μην αποκλειστούν από τις αγορές. Ποια είναι τα βασικά σημεία του προγράμματος;

Πρώτον, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στο πλαίσιο του νέου της προγράμματος που βαφτίστηκε Ευθείες Νομισματικές Πράξεις θα προχωρήσει σε απεριόριστες αγορές ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά τα οποία θα έχουν διάρκεια λήξης μεταξύ 1 και 3 ετών δίχως όμως να εισαγάγει επισήμως ή να δηλώσει ρητά ένα ανώτατο πλαφόν στο σπρεντ των ομολόγων που αγοράζει έναντι του γερμανικού Bund.

Δεύτερον, η βασική προϋπόθεση για να ξεκινήσουν οι αγορές ομολόγων της ΕΚΤ είναι το κράτος που θα αγοράζει τα ομόλογα του να έχει δεσμευτεί και να εφαρμόζει ένα πρόγραμμα της Ευρωζώνης.

Τρίτον, η ΕΚΤ δεν θα διεκδικήσει προτεραιότητα για τα ομόλογα που θα αγοράσει στο πλαίσιο του νέου προγράμματος σε περίπτωση αναδιάρθρωσης χρέους. Δεν είναι καθόλου σαφές επί του παρόντος αν αυτός ο όρος υπάρχει περίπτωση να επεκταθεί σε ομόλογα – μεταξύ αυτών τα ελληνικά – που έχουν αγοραστεί στο πλαίσιο του προηγούμενου προγράμματος της ΕΚΤ ώστε να ανοίξει ο δρόμος για να κουρευτεί το ελληνικό χρέος που κατέχει η κεντρική τράπεζα και το Ευρωσύστημα των κεντρικών τραπεζών προκειμένου το ελληνικό χρέος να γίνει βιώσιμο.

Τέταρτον, η ΕΚΤ περιλαμβάνει στο σχεδιασμό της το ΔΝΤ και κατά τις ανακοινώσεις του Μάριο Ντράγκι, καλωσορίζει τη συμμετοχή του ‘στο σχεδιασμό των όρων των νέων προγραμμάτων’.

Πέμπτον, η κεντρική τράπεζα θα συνεχίσει να ‘αποστειρώνει’ τις αγορές ομολόγων που κάνει, να αποσύρει δηλαδή ποσά αντίστοιχα αυτών που δαπανά για αγορές ομολόγων από την κυκλοφορία του χρήματος – προκειμένου να ικανοποιήσει τη Γερμανία. Ο Μάριο Ντράγκι δεν διευκρίνισε με ποιον τρόπο θα γίνεται η ‘αποστείρωση’, αλλά το πιθανότερο είναι να γίνει όπως γινόταν μέχρι στιγμής:, δηλαδή η ΕΚΤ να αποσύρει την υπερβάλλουσα ρευστότητα δεχόμενη καταθέσεις της μιας νύχτας από τις τράπεζες του ευρώ  ίσου ποσού με τις αγορές των ομολόγων που κάνει. Με τη διαδικασία αυτή δεν θα πέφτει νέο χρήμα στην αγορά και θα διατηρείται η νομισματική βάση περίπου σταθερή. 

Έκτον, η ΕΚΤ θα χαλαρώσει τους κανόνες για τα ενέχυρα που δέχεται για την παροχή ρευστότητας και συγκεκριμένα θα δέχεται όλα τα ομόλογα που εκδίδουν ή εγγυώνται τα κράτη της Ευρωζώνης ανεξαρτήτως της πιστοληπτικής αξιολόγησης με μοναδικό όρο να  συμμορφώνονται με τους όρους των ευρωπαϊκών προγραμμάτων τους. Η κίνηση αυτή θα επιτρέψει στην ΕΚΤ να συνεχίσει απρόσκοπτα τη χρηματοδότηση των πορτογαλικών και ιρλανδικών τραπεζών παρά την υποβάθμιση του πλαισίου χώρας χτες από τη Moody’s, αλλά και να ξαναρχίσει να χρηματοδοτεί τις ελληνικές τράπεζες εφόσον βεβαίως είναι θετική η έκθεση της τρόικας  για την πρόοδο του ελληνικού προγράμματος που αναμένεται περί τα τέλη Σεπτεμβρίου.

Μιλώντας στους δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια της τακτικής συνέντευξης Τύπου της ΕΚΤ, ο Μάριο Ντράγκι δήλωσε ότι τα μέτρα αυτά θα αποτελέσουν μια ‘πλήρως αποτελεσματική στήριξη’ ενάντια στη μεταβλητότητα των αγορών. ‘Πρέπει να καταφέρουμε να διαφυλάξουμε τους μηχανισμούς μετάδοσης της νομισματικής μας πολιτικής σε όλα τα κράτη της Ευρωζώνης’ είπε, επαναλαμβάνοντας ότι τα μέτρα αυτά συμφωνούν με τη βασική εντολή της ΕΚΤ για τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών.

Η ανταπόκριση των αγορών στις ανακοινώσεις Ντράγκι ήταν θετική. Είναι ενδιαφέρον ότι αν και οι λεπτομέρειες του προγράμματος είχαν διαρρεύσει τις προηγούμενες μέρες στηρίζοντας εν μέρει τις αποδόσεις των ιταλικών και ισπανικών ομολόγων, μετά τη συνέντευξη Τύπου του προέδρου της ΕΚΤ τα ισπανικά και ιταλικά ομόλογα ενίσχυσαν περαιτέρω την αξία τους ενώ και οι ευρωπαϊκές τραπεζικές μετοχές πήραν την ανηφόρα. Οι αποδόσεις του ισπανικού 10ετούς βρέθηκαν σε χαμηλό τριών μηνών στο 6.04% καταγράφοντας πτώση κατά 38 μονάδες βάσης σε μια μέρα, ενώ το 2ετές ισπανικό πέρασε από το 2.94% στο 2.87%. Αντίστοιχη ήταν η ενίσχυση και των ιταλικών ομολόγων, με τις αποδόσεις του 10ετούς να πέφτουν κατά 27 μονάδες βάσης στο 5.32% και του 2ετούς να φτάνουν στο 2.32%. Αντίθετα, οι αποδόσεις του γερμανικού 10ετούς ενισχύθηκαν κατά 8 μονάδες βάσης στο 1.50%.

Όπως ανακοίνωσε ο Μάριο Ντράγκι, το νέο πρόγραμμα της ΕΚΤ υπερψηφίστηκε από το σύνολο των μελών του διοικητικού συμβουλίου της με την εξαίρεση ενός μέλους που διαφώνησε. Ήταν προφανώς ο Γιενς Βάιντμαν, διοικητής της γερμανικής Bundesbank, που από τις αρχές Αυγούστου είχε εκφράσει την αντίθεσή του στο νέο σχέδιο της ΕΚΤ. Αν και ο Ντράγκι δεν ανέφερε ονομαστικά τον Βάιντμαν, η Bundesbank εξέδωσε αργότερα   ανακοίνωση επιβεβαιώνοντας τη διαφωνία του Βάιντμαν με τα γνωστά επιχειρήματα: ότι οι αγορές ομολόγων ισοδυναμούν με χρηματοδότηση κυβερνήσεων μέσω εκτύπωσης χρήματος, ότι έτσι οι χώρες του Νότου θα αποφύγουν τις μεταρρυθμίσεις αλλά και ότι οι παρεμβάσεις της ΕΚΤ ενδέχεται να αναδιανείμουν τους κινδύνους μεταξύ των φορολογουμένων των διάφορων κρατών χωρίς να υπάρχει δημοκρατική εντολή για κάτι τέτοιο.

Σαφής έγινε κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου η ενόχληση και η δυσαρέσκεια του Μάριο Ντράγκι για τα γερμανικά παράπονα θα το λέγαμε κομψά – κάποιες γερμανικές εφημερίδες έγραφαν τις τελευταίες μέρες για τους κινδύνους ‘λιρετο-ποίησης του ευρώ’ και διαμαρτύρονταν για την ‘προδοσία της κληρονομιάς του γερμανικού μάρκου’, όπως έλεγαν, στη βάση της σταθερότητας του οποίου σχεδιάστηκε το ευρώ. ‘Δεν ταυτίζομαι με αυτήν την καρικατούρα του Ιταλού’, είπε με νόημα ο πρόεδρος της ΕΚΤ, απορρίπτοντας τους υπαινιγμούς του γερμανικού Τύπου ότι τα μέτρα που λαμβάνει οδηγούν σε ένα μαλακό ευρώ και τονίζοντας πως ήταν  ολόκληρο το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ με σχεδόν ομόφωνη απόφασή του –πλην Βάιντμαν – που έλαβε αυτά τα μέτρα. Ο Μάριο Ντράγκι πρόσθεσε ότι τα μέτρα είναι απαραίτητα για να αποτραπεί η κατάρρευση της Ευρωζώνης υπό τις πιέσεις των χρηματοπιστωτικών αγορών οι οποίες αντανακλούν ‘απαράδεκτα’ – όπως τα χαρακτήρισε – στοιχήματα για τη διάρρηξη της Ευρωζώνης. Τα στοιχήματα αυτά, συνέχισε ο πρόεδρος της ΕΚΤ, μπορεί να οδηγήσουν σε ‘αυτο-εκπληρούμενες καταστάσεις’.

Όταν ρωτήθηκε αν το νέο πρόγραμμα θα έχει τεθεί σε εφαρμογή ως τον Οκτώβριο προκειμένου να βοηθήσει την Ισπανία να αναχρηματοδοτήσει εκδόσεις ομολόγων που λήγουν αυτό το μήνα, απάντησε ότι αυτό επαφίεται στην κυβέρνηση της Ισπανίας και τις κυβερνήσεις της Ευρωζώνης.

Η ισπανική κυβέρνηση είχε αποφύγει μέχρι στιγμής να ζητήσει βοήθεια για τις χρηματοδοτικές της ανάγκες και είχε υποστηρίξει ότι θα περίμενε τις λεπτομέρειες των ανακοινώσεων του προέδρου της ΕΚΤ. Μιλώντας σε κοινή συνέντευξη τύπου με την Γερμανίδα καγκελάριο Αγγέλα Μέρκελ που επισκέφτηκε χτες τη Μαδρίτη, ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι αρνήθηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων για το τι πρόκειται να κάνει τώρα λέγοντας ότι δεν έχει διαβάσει τη συνέντευξη του Μάριο Ντράγκι και κατά συνέπεια δεν έχει ανακοινώσεις να κάνει.