Το άγνωστο και η αβεβαιότητα που προκάλει η λέξη υπογονιμότητα, είναι η αιτία που τα περισσότερα ζευγάρια προσέρχονται για πρώτη φορά μαζί στον γυναικολόγο. Μέχρι τότε η φίλη ή συγγενείς συνόδευαν την γυναίκα στο γιατρό της για τον ετήσιο έλεγχο και το “όλα καλά” ήταν το σύνηθες αποτέλεσμα .
Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια, ο χρόνος επαγγελματικής αποκατάστασης ( που σε αυτή την περιπτώση δεν είναι ιατρός) απομακρύνουν πολλά ζευγάρια απο την απόκτηση ενός παιδιού.

Τι σημαίνει υπογονιμότητα όμως και γιατί αντικατέστησε την στειρότητα που εσφαλμένα χρησιμοποιούνταν παλιά.
Διεθνώς, το 15% των ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας (υπολογίζονται σε 50-80 εκατομμύρια ανθρώπους) αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας. Παρ’όλα αυτά σε ένα 30% των υπογόνιμων ζευγαρίων δεν βρισκεται ποτέ το ακριβές αίτιο.
Ως υπογονιμότητα, κατά τήν Ευρωπαική (ESHRE) και Αμερικανική (ASRM) εταιρία αναπαrαγωγής ορίζεται η αδύναμία σύλληψης μετά απο 12 μήνες συγχρονισμένων επαφών εκτός αν υπάρχουν άλλοι λόγοι που επιβάλλον την παρέμβαση του γυναικολόγου νωρίτερα..

Ας το κάνουμε ακόμα πιο απλο…Αδυναμία σύλληψης σημαίνει απλά οτι η γυναίκα δεν μπορεί να μείνει έγκυος Οποιαδήποτε σύλληψη που δεν έχει οδηγήσει στην αποκτήση παιδιού συμπεριλαμβάνεται στο κομμάτι των καθ’έξιν αποβολών που θα αναλυθεί σε δεύτερο χρόνο.

Γιατι, ειναι το επόμενο ερώτημα. Προσερχόμενο στον εξειδικευμένο γυναικολόγο το ζευγάρι αντιμετωπίζεται σαν δύο ξεχωριστές μονάδες με αποτελέσμα να μιλάμε για αντρικό και γυναικείο παράγοντα υπογονιμότητας. Η σωστή διάγνωση είναι αυτή η οποία κάνει πάντα την διαφορά μεταξύ της θεραπείας και της ταλαιπωρίας (ας μου επιτραπεί ο όρος.).

Τα αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας (ολιγο-ασθενο-τερατό-σπερμία, αζωοσπερμία )είναι πολλά. Πρώτα απο όλες είναι οι ορμονικές αιτίες απο διαταραχές στην υπόφυση και τον υποθάλαμο που μπορεί να είναι συγγενείς ( εκ γενετής), ή επίκτητες όπως ορισμένες κακοήθειες ή ακτινοβολία κ.λ.π.Ορχικές αιτίες συγγενείς π.χ. κρυψορχία δηλ. ατελής κάθοδος του όρχη ή των όρχεων στο όσχεο και επίκτητες όπως είναι οι φλεγμονές( ορχίτις, επιδιδυμίτις κ.α.), τραυματικές κακώσεις, συστηματικές παθήσεις , διάφορα φάρμακα που επιδρούν στην σπερματογένεση και η κιρσοκήλη. Όσον αφορά την τελευταία μία ιδιαίτερη μνεία αξίζει, γιατί η συναντάται στο 20% περίπου όλων των ανδρών και είναι αιτία για το 40% των υπογόνιμων ανδρών. Παρόλα αυτά χειρουργήται μόνο όταν αποτελεί το μοναδικό αίτιο.Διάφοροι μικροβιακοί παράγοντες χλαμύδια και μυκόπλασμα προκαλούν χρόνιες και αδιάγνωστες φρεγμονές στον προστατη με τραγικά αποτέλεσματα στον αριθμό την κινητικότητα και την μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Χρόνια χρήση τοξικών ουσιών (κάπνισμα, αλκοόλ, ναρκωτικές ουσίες) φαίνεται οτι προκαλούν σοβαρότατες βλάβες στο αξόνημα (τμήμα που φέρει τις γεννητικές πληροφορίες ) του σπερματοζωαρίου.Στην πλειονότητα των περιπτώσεων με την κατάλληλη παρέμβαση η βελτίωση στην εικόνα του σπερμοδιαγράμματος είναι εντυπωσιακή.
Απο την άλλα μεριά εξετάζοντας τον γυναικείο παράγοντα υπογονιμότητας, πιο κοινή αιτία είναι η διαταραχές της ωορρηξίας. Οι διαταραχές ωορρηξίας, ενέχονται για το 25% της υπογονιμότητας στα ζευγάρια. Αυτές μπορεί να οφείλονται σε προβλήματα στη ρύθμιση των αναπαραγωγικών ορμονών από τον υποθάλαμο την υπόφυση η το θυρεοειδή αδένα είτε από γεννετικά προβλήματα στην ίδια την ωοθήκη (σύνδρομο Turner). Η κύρια ένδειξη για το πρόβλημα αυτό είναι ακανόνιστη ή απούσα περίοδος. Λιγότερο συχνά, συγκεκριμένες ασθένειες της υπόφυσης συνήθως συνδέονται με ελλείψεις άλλων ορμονών και μπορεί να είναι η αιτία διαταραχών της ωορρηξίας.

Άλλα αίτια της γυναικείας υπογονιμότητας μπορεί να είναι η απόφραξη των σαλπίγγων, που προκύπτουν όταν μια γυναίκα έχει ή είχε κάποια φλεγμονώδη νόσο της πυέλου ή ενδομητρίωση (μία ενίοτε οδυνηρή κατάσταση που προκαλεί συμφύσεις και κύστεις) ή διακοπές κυήσεων. Επίσης κάποιες συγγενείς ανωμαλίες που αφορούν τη δομή της μήτρας (Rokitanski -Kusterhauser) ινομυώματα της μήτρας
διαφράγματα είναι αίτια καθέξιν αποβολών.

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι μια ομάδα συμπτωμάτων με διάφορες διαβαθμίσεις στην εκδήλωσή τους που σχετίζονται με ωοθηκική δυσλειτουργία. Αυτό δημιουργεί την πολυπλοκότητα και την δυσκολία τόσο στην αιτιολογική όσο και στην θεραπευτική του προσέγγιση. Εφ’ όσον είναι σύνδρομο υπάρχουν πολλά και διαφορετικά συμπτώματα που παρουσιάζουν οι ασθενείς και τα αίτια μπορεί να είναι πολλαπλά. Πάλι το κλειδί είναι η έγκυρη διάγνωση και η ορθή αντιμετώπιση του συνδρόμου ώστε να αποκατασταθεί ο αριθμός των κύκλων ώορρηξίας.
Η αντιμετώπιση της υπογονιμότητας αποτελεί απο μόνη της ένα τεράστιο κεφάλαιο. Συνεργασία με συναφείς ειδικότητες όπως ουρολόγοι-ανδρολόγοι και ενδοκρινολόγοι αναπαραγωγής κρίνεται πολλές φορές απαραίτητη. Το κύριο φόρτο της διάγνωσης, της καθοδήγησης του ζευγαριού και της αντιμετώπισης του γυναικείου παράγοντα με ότι αυτό συνεπάγεται είται συντηρητικά είτε μικροεπεμβατικά (υστεροσκόπιση λαπαροσκόπιση) είτε με την χρήση τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (ενδομήτριος σπερματέγχυση, εξωσωματική γονιμοποίηση ) το φέρει ο εξειδικευμέμος γυναικολόγος.
Κλείνοντας είναι πολύ σημάντικό να ξεκαθαριστεί ότι ο όρος υπογονιμότητα δεν συνεπάγεται υποχρεωτικά και εξωσωματική γονιμοποίηση, Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσει το ζευγάρι οτι η εξωσωματική σε όλες τις μορφές της ( IVF ICSI κλπ) αποτελεί την κορυφή των τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής με συγκεκριμένες όμως ενδείξεις. Τεχνικές όπως η ενδομητριος σπερματέγχυση έχουν πολλά πλεονεκτηματα και δίνουν τη λύση με το ελάχιστο της ψυχικής σωματικής και οικονομικής επιβάρυνσης.

 

Σταύρος Χρ. Καραγκούνης MD
Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος