Ορθοδοντικός Δώρα Μπαρτζιώκα

Euromedica

euromedica ygeia

Η πόλη και τα χωριά του Νομού Γρεβενών

γρεβεναΗ ιστορία της περιοχής είναι ελάχιστα γνωστή. Μερικά ευρήματα από τις θέσεις Σπήλαιο και Καστρί μαρτυρούν την ύπαρξη προϊστορικών εγκαταστάσεων.

Η περιοχή όπου οριοθετείται σήμερα ο νομός Γρεβενών, στα αρχαία χρόνια, ήταν μοιρασμένη, με το πεδινό τμήμα της να ανήκει στο δυτικό μέρος της μακεδονικής Ελίμειας (οι ιστορικές πληροφορίες βεβαιώνουν ότι η περιοχή αποτελούσε τμήμα του βασιλείου των Ελιμειωτών), που πέρασε …

την εποχή του Φιλίππου του Β’ στα χέρια των Αργεαδών της Κάτω Μακεδονίας και το ορεινό στις βορειο-ανατολικές επικράτειες της Τυμφαίας χώρας, η οποία απλωνόταν κυρίως μέσα στην Ήπειρο.

Στην περιοχή αυτή από αρχαιοτάτων χρόνων κατοικούσαν Έλληνες και αυτό αποδεικνύεται και από τα μέχρι τώρα αρχαιολογικά ευρήματα..Το άγαλμα κόρης από λευκό μάρμαρο φυσικού ύψους που βρέθηκε το 1918 στο χωριό Καλαμίτσι φέρει επιγραφή στην Ελληνική γλώσσα. Σ’ αυτό διακρίνονται καθαρά οι λέξεις με κεφαλαία γράμματα του Ελληνικού αλφαβήτου «… ΑΡΡΑΒΑΙΟΥ ΘΥΓΑΤΕΡΑ ΜΕ…» και χρονολογείται κατά ταΜακεδονικά χρόνια. Το δεύτερο και σπουδαιότερο είναι η επιτύμβιος ενεπίγραφος πλάκα του Σειρηνίου. Την βρήκαμε μέσα στον ναΐσκο του Αγίου Δημητρίου παλαιό μικρομονάστηρο – πάνω στην Αγία Τράπεζα. Έχει διαστάσεις 1,20 μ. Χ 0,70 μ. Είναι πλάκα κατωτέρου μαρμάρου. Γύρω-γύρω έχει χαραγμένο πλαίσιο και έχει πάχος 0,05μ.

Έτσι ακολούθησε στη συνέχεια την τύχη του Μακεδονικού Βασιλείου. Από τον 17 ο αιώνα και μετά αναπτύσσεται σε σημαντικότατο κόμβο διακίνησης εμπορίου.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, τα Γρεβενά υπήρξαν ορμητήριο Αρματολών και Κλεφτών. Αλλά και στα χρόνια του Μακεδονικού αγώνα η περιοχή υπήρξε σημαντικό κέντρο Μακεδονομάχων. Τα Γρεβενά απελευθερώθηκαν στις 13 Οκτωβρίου του 1912.

Στη διάρκεια της Κατοχής κάηκαν από τους Γερμανούς, όπως και πολλά χωριά του νομού. Στα Γρεβενά, στα χρόνια της γερμανοϊταλικής κατοχής  εγκαταστάθηκε το Πριγκιπάτο της Πίνδου, κατασκεύασμα των Ιταλών, που ήθελαν να δώσουν υπόσταση στο κράτος των Βλάχων, το οποίο διαλύθηκε με την απελευθέρωση.
Το πριγκηπάτο αυτό, οραματισμός, των Ιταλών ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα ουδέποτε συνεστήθη. Κατά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο επιχειρήθηκε για πρώτη φορά η άσκηση επιρροής εκ μέρους των Ιταλών προς τους Βλάχους της περιοχής, με την ελπίδα ότι αυτοί θα ενδώσουν στην προπαγάνδα τους, όπως στο παρελθόν και στη ρουμανική. Οι πρόκριτοι των βλαχοφώνων κοινοτήτων της περιοχής αντέδρασαν τότε έντονα στα ιταλικά σχέδια.

Οι Ιταλοί επανήλθαν, ως κατακτητές πλέον της περιοχής κατά την τριπλή κατοχή. Στο πρόσωπο του Αριστοτέλη Διαμάντη από τη Σαμαρίνα βρήκαν τον επίδοξο “πρίγκηπα”, “πριγκηπάτο” όμως δεν συνεστήθη ποτέ, υπό την έννοια ότι ουδέποτε παρεδόθη η εξουσία επί της περιοχής Γρεβενών από τους Ιταλούς κατακτητές σε κάποιους εγκαθέτους τους. Άλλωστε τον Μάρτιο του 1943 οι Ιταλοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή μετά τις θριαμβευτικές για τους αντάρτες μάχες της Βίγλας και του Φαρδυκάμπου.


Ένας από τους 13 νομούς της Μακεδονίας. Ο νομός Γρεβενών καταλαμβάνει το ΝΔ τμήμα της Δυτικής Μακεδονίας και συνορεύει βόρεια με το νομό Κοζάνης, ανατολικά με το νομό Κοζάνης και το νομό Λάρισας, ΝΔ και Δ με το νομό Ιωαννίνων και ΒΔ με το νομό Καστοριάς.

Το έδαφος του νομού είναι στο σύνολό του ορεινό και ημιορεινό (85%περίπου). Το ανάγλυφό του διαμορφώνεται από πολλές κορυφές του Βούρινου, των Καμβουνίων, των Χασίων και της Βόρειας Πίνδου όπου και βρίσκονται οι ψηλότερες κορυφές του νομού. Οι κορυφές Βασιλίτσα (2.249 μ.), Βούζιο (2.239 μ.), Αφτιά (2.005 μ.), Φλέγκα (2.158 μ.), Μαυροβούνι (2.050 μ.) και Μηλέα (2.160 μ.) υψώνονται στα όρια του νομού με το νομό Ιωαννίνων, ενώ οι κορυφές Κίρκουρη (1.860 μ.), Σκούρτζα (1. 799 μ.), ‘Ορλιακας (1.433 μ.), Αυγό (2.177 μ.), Πυροστιά (1.860 μ.) κ.ά. βρίσκονται ολοκληρωτικά στο έδαφος του νομού. Τα Χάσια, βουνά χαμηλά, με ομαλές από τη διάβρωση κορυφές, χωρίζουν το νομό Γρεβενών από το νομό Τρικάλων. Τα Καμβούνια κατέχουν το ΒΑ τμήμα του νομού, με ψηλότερες κορυφές τις Βουνάσα (1.615 μ.), Μαυρολίθαρα (1.363 μ.), Προφήτης Ηλίας Λουτρού (1.055 μ.) Β της Δεσκάτης, Τρέτιμος (1.093 μ.) και Τσιότινα (933 μ.), νότια της Δεσκάτης. Στο ΝΔ άκρο του νομού στα όρια με το νομό Τρικάλων υψώνεται το βουνό Μετερίζια (1.381 μ.).

Η έκτασή του είναι 2.291 τ.χλμ.
Κάτοικοι νομού: 31.757(απογραφή 2011)
Πυκνότητα πληθυσμού: 16,6 κάτοικοι/km²

Ο νομός Γρεβενών είναι από τους νεότερους της Ελλάδας διοικητικά. Συγκροτήθηκε το 1964 με την απόσπαση της επαρχίας Γρεβενών από το νομό Κοζάνης, καθώς και του δήμου Δεσκάτης και των κοινοτήτων Δασοχωρίου και Παρασκευής από το νομό Λάρισας. Σήμερα περιλαμβάνει την ομώνυμη επαρχία Γρεβενών. Σ’ αυτή εγγράφονται 8 δήμοι, και 7 κοινότητες. Είναι ένας από τους πιο αραιοκατοικημένους νομούς στην Ελλάδα. Στην πόλη των Γρεβενών κατοικεί το 26% του πληθυσμού και η περιοχή θεωρείται ημιαστική. Ο αγροτικός πληθυσμός φτάνει το 61,2%. Ο συνολικός πληθυσμός του νομού παρουσιάζει αύξηση της τάξης του 6, 15% στη δεκαετία 1971-91.

Πλούσιος σε φυσικές ομορφιές χαρακτηρίζεται ο νομός των Γρεβενών, ιδανικός τόπος επίσκεψης για τους φυσιολάτρες, οίκο-περιηγητές και αυτούς που αγαπούν την εξερεύνηση και την περιπέτεια. Στο νομό υπάρχουν 17 πέτρινα γεφύρια, τα οποία διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση, ενώ στα σπουδαιότερα περιλαμβάνονται αυτά του Αζίζ Αγά στο Τρίκωμο που είναι ο γεφύρι με το μεγαλύτερο τόξο στη Μακεδονία, της Πορτίτσας και του Κατσογιάννη στο Σπήλαιο, του Σπανού στο Κηπουργιό, καθώς και του Ζιάκα στο ομώνυμο χωριό.

Παράλληλα παμπάλαιες εκκλησίες, μοναστήρια και κτίρια είναι σπαρμένα στα διάφορα χωριά της περιοχής, όπως για παράδειγμα στο Σπήλαιο, όπου βρίσκονται το πέτρινο σχολείο (1931), το αρχοντικό του Κώστα Βαρβίτσα (1900), η Ι.Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου (15 ος αιώνας), καθώς και η εκκλησία του πολιούχου Αγίου Αθανασίου (1804).


ΓΡΕΒΕΝΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ 1857-1938

1. 1857 Πηγή :Παναγιώτης Αραβαντινός ‘’Χρονογραφία της Ηπείρου Β’ ‘’
Γρεβενά: 173 οικογένειες ελληνικές 53 τουρκικές γλώσσα ελληνική,

2. 1886 Πηγή: Νικόλαος Σχοινάς Ταγματάρχης του Μηχανικού
Γρεβενά: Οικουμένην υπο 2.000 χιλιάδων χριστιανών και 500 οθωμανών ,και έχουσα 7 εκκλησίας , δύο τεμένη 6 σχολεία ων τα δύο οθωμανικά 8 χάνια χωρητικότητας 300 ίππων και 400 ανδρών , και 15 κλιβάνους.Διαχωρίζεται εις δύο συνοικίας, υπο του διαρρέοντος ταύτην ομωνύμου ποταμού η Δόξα,συγκοινωνούσας διά λιθίνης γέφυρας και η μεν προς βορράν συνοικία καλείται Κασαμπάς , η δε προς μεσημβρίαν εν η η Μητρόπολις και είκοσι οικίες Βαρόσι.Εις το άκρο της πεδιάδοςκαι μεταξύ των δύο τμημάτων επι λόφου ωκοδομήθη στρατών
Τα Γρεβενά είναι πρωτεύουσα του ομωνύμου διαμερίσματος υπό 16.800 κατοίκων κατοικουμένου διαιρουμένου εις τέσσερα Κόλια.α)το Βλάχ, κείμενον προς δυσμάς και έχον 21 χωρία,β) το Χάος, προς νότον και έχον 24 χωρία γ)το Βέντζι προς ανατολάς 22 χωρία και δ) το Τσούρχλι, εις ο ανήκουσιν και τα Γρεβενά, έχον 23 χωρία.Τα Γρεβενά
Τα Γρεβενά έχουσι στρατηγικήν αξίαν,διότι δι’αυτών τελείται η συγκοινωνία της μεσημβρινής Μακεδονίας μετα του ΒΔ μέρους της Θεσσαλίας και της Ηπείρου, καθόσον εκ Μακεδονίας διέρχονται αι από Κοζάνης,Σιατίστης και Βεροίας εις Μέτσοβον και Ιωάννινα άγουσαι.

3. 1900 Πηγή : KTHYOE Βούλγαρος εθνογράφος
Γρεβενά: Κάτοικοι 500 Μουσουλμάνοι Τούρκοι,600 Χριστιανοί Έλληνες,200 Μουσουλμάνοι Έλληνες,150 Βλάχοι Χριστιανοί,100 Τσιγγάνοι. Καζάς Γρεβενών

4. 1905 Πηγή: Προξενείο της Ελλάδος εν Σερβίοις εδρεύων εν Ελλασώνι
Γρεβενά: Κάτοικοι 850 Ελληνόφωνοι Χριστιανοί,485Βλαχοφωνοι Χριστιανοί,260 Ελληνόφωνοι Μουσουλμάνοι,260 Βλάχοι Ρουμουνίζοντες. Καζάς Γρεβενών
Γρεβενά Κοινότης: Αστική σχολή. Διδάσκαλοι Π.Δαραβέγκας,Εμ Τζιόβας, Αν Τόλογλου, και Στ. Γκριζιώτης. Τάξις ΣΤ’ μαθηταί 8, Τάξις Ε’ μαθηταί 10, Τάξις Δ’ μαθηταί 10, Τάξις Γ’ μαθηταί 14, Τάξις Β’ μαθηταί 17, Τάξις Α’ μαθηταί 19, Τάξις προκαταρτική μαθηταί 23, Μαθηταί το όλον 103.
Παρθεναγωγείο.Διδασκάλισσες Αθηνά και Ελένη Χαλικοπούλου .Τάξεις τέσσερες μαθήτριαι το όλον 70
Δημοτικό σχολείο.Διδάσκαλοι 5 διδασκάλισσα 1.Μαθηταί 35 μαθήτριες 15 μαθηταί το όλον 50

5. 1910 Πηγή:Εθνολογική Στατιστική Βιαλαετίων Θεσσαλονικης-Μοναστηρίου
Γρεβενά: Κάτοικοι 850 Ορθόδοξοι Έλληνες 260 Έλληνες. Καζάς Γρεβενών

6. 1913 Πηγή: Βασίλειον της Ελλάδος Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας-Διεύθυνση Στατιστικής. Σεπτέμβριος 1913
Γρεβενά: Κάτοικοι 1.723 Νομός Κοζάνης, Επαρχία Γρεβενών

7. 1920 Πηγή: Βασίλειον της Ελλάδος Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας-Διεύθυνση Στατιστικής.
Γρεβενά: Κάτοικοι 3.108 Νομός Κοζάνης, Επαρχία Γρεβενών

8. 1928 Πηγή: Βασίλειον της Ελλάδος Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας-Διεύθυνση Στατιστικής. 15-16 Μαιου 1928
Γρεβενά: Γρεβενά Κάτοικοι Άνδρες 1.735 Γυναίκες 2.012 Σύνολο 3.747, Δοξαράς Κάτοικοι Άνδρες 75 Γυναίκες 79 Σύνολο 154, Καλαμίτσι Άνδρες 61 Γυναίκες 85 Σύνολο 146, Μερσίνα Άνδρες 179 Γυναίκες 181 Σύνολο 360 Σύνολο Κοινότητας Άνδρες 2.331 Γυναίκες 2.076 Σύνολο 4.407 Νομός Κοζάνης, Επαρχία Γρεβενών

9. 1938 Πηγή:Βασίλειον της Ελλάδος Υπουργείο Εσωτερικών ‘’Γεωγραφικό λεξικό της Ελλάδος’’
Γρεβενά. Κοινότητα της επαρχίας Γρεβενών του Νομού Κοζάνης με έδρα την ομώνυμο κωμόπολη.Έχει κάτοικους της κοινότητας 4.047,τηςκωμοπόλεως3.747,έχειδημοτικοσχολείο,γυμνάσιο,ειρηνοδικίο,πρωτοδικίο,εφορία,ταμείο,τηλεφωνείο,τηλεγραφείο,εμπορικό σύλλογο και υποκατάστημα Αγροτικής Τραπέζης.Εις την Κοινότητα υπάγονται και τα χωριά Δοξαράς και Καλαμήτσι

ΓΡΕΒΕΝΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ 1940-1991

1. 1940 Πηγή : Βασίλειον της Ελλάδος Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας-ΔιεύθυνσηΣτατιστικής16-10-1940 Κοινότητα Γρεβενών: Γρεβενά Πραγματικός πληθυσμός άνδρες 2.077 γυναίκες 1.900 σύνολο 3.977, Δοξαράς Πραγματικός πληθυσμός άνδρες 92 γυναίκες 99 σύνολο 191 , Καλαμίτσιον Πραγματικός πληθυσμός άνδρες 110 γυναίκες 114 σύνολο 224 Γενικό σύνολο Πραγματικός πληθυσμός άνδρες 2.279 γυναίκες 2.113 σύνολο 4.392
ΚοινότηταΓρεβενών:ΝόμιμοςπληθυσμόςΓρεβενών(εγγεγραμένοι) 3.828, Μόνιμοι κοινότητας 4.289 Νομός Κοζάνης Επαρχία Γρεβενών 

2. 1951 Πηγή: Βασίλειον της Ελλάδος Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας-ΔιεύθυνσηΣτατιστικής7-4-1951
Δήμος Γρεβενών: Γρεβενά Πραγματικός πληθυσμός4.789, Δοξαράς Πραγματικός πληθυσμός221, Καλαμίτσιον Πραγματικός πληθυσμός181, Γενικό σύνολο Πραγματικός πληθυσμός5.191
Δήμος Γρεβενών: Νόμιμος πληθυσμός(εγγεγραμένοι) 4.903 Νομός Κοζάνης Επαρχία Γρεβενών

 

3. 1961 Πηγή : Βασίλειον της Ελλάδος Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας-ΔιεύθυνσηΣτατιστικής 19-3-1961
Δήμος Γρεβενών: Γρεβενά Πραγματικός πληθυσμός6.892, Δοξαράς Πραγματικός πληθυσμός267, Καλαμίτσιον Πραγματικός πληθυσμός188, Γενικό σύνολο Πραγματικός πληθυσμός7.347
Δήμος Γρεβενών: Νόμιμος πληθυσμός(εγγεγραμένοι) 4.903 Νομός Κοζάνης Επαρχία Γρεβενών

 

4. 1971 Πηγή : Βασίλειον της Ελλάδος Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας-ΔιεύθυνσηΣτατιστικής 14-3-1971
Δήμος Γρεβενών: Γρεβενά Πραγματικός πληθυσμός8.016, Δοξαράς Πραγματικός πληθυσμός244, Καλαμίτσιον Πραγματικός πληθυσμός123, Γενικό σύνολο Πραγματικός πληθυσμός8.383
Δήμος Γρεβενών: Νόμιμος πληθυσμός(εγγεγραμένοι) 5.933 Νομός Γρεβενών

 

5. 1981Ελληνική Δημοκρατία Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας-ΔιεύθυνσηΣτατιστικής 5-4-1981
Δήμος Γρεβενών: Γρεβενά Πραγματικός πληθυσμός7.433, Δοξαράς Πραγματικός πληθυσμός 215, Καλαμίτσιον Πραγματικός πληθυσμός91, Γενικό σύνολο Πραγματικός πληθυσμός7.739
Δήμος Γρεβενών: Νόμιμος πληθυσμός(εγγεγραμένοι) Νομός Γρεβενών 6.103

 

6. 1991Ελληνική Δημοκρατία Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας-ΔιεύθυνσηΣτατιστικής 17-3-1991
Δήμος Γρεβενών: Γρεβενά Πραγματικός πληθυσμός9.345, Δοξαράς Πραγματικός πληθυσμός 207, Καλαμίτσιον Πραγματικός πληθυσμός67, Γενικό σύνολο Πραγματικός πληθυσμός9.619
Δήμος Γρεβενών: Νόμιμος πληθυσμός(εγγεγραμένοι) Νομός Γρεβενών 8.021

 

ΠΕΤΡΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ


default

ΓΡΕΒΕΝΑ

Κάτοικοι  13.137 (απογραφή 2011) 

Πρωτεύουσα του νομού, χτισμένη σε υψόμετρο 534 μ. στη θέση της αρχαίας Ελιμιώτιδος ή Ελιμείας, σε μια κατάφυτη περιοχή όπου κυλάει ο Γρεβενίτης, παραπόταμος του Αλιάκμονα. Τα Γρεβενά βρίσκονται στο κέντρο σχεδόν του νομού και έχουν ακτινωτούς οδικούς άξονες επικοινωνίας με Κοζάνη, Λάρισα, Τρίκαλα και Γιάννενα.

Aπέχουν 417 χλμ. από την Αθήνα και 163 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη και οι κάτοικοί τους ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Στα βυζαντινά χρόνια ήταν εμπορικό κέντρο, ενώ επί τουρκοκρατίας και κατά τη γερμανική κατοχή κέντρο αντίστασης, οπότε καταστράφηκε από τους Γερμανούς. Έτσι τα κτίρια δεν παρουσιάζουν δείγματα παλιάς αρχιτεκτονικής, όπως των γύρω πόλεων της Δυτικής Μακεδονίας.
Στην κεντρική πλατεία της πόλης βρίσκονται οι προτομές του Μητροπολίτη Αιμιλιανού και του ήρωα της Επανάστασης Θεόδωρου Ζιάκα, καθώς και τα κανόνια της Επανάστασης του 1854.

Αξίζει να επισκεφθείτε τη Συλλογή Αρχαίων Ευρημάτων, στο γυμνάσιο της πόλης και την Μητρόπολη, στην οποία λειτουργεί ένα μικρό μουσείο εκκλησιαστικών κειμηλίων. Στο αρχαίο τύπου θέατρο της πόλης, στην περιοχή Καστράκι, δίνονται συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις από το θέατρο Βόρειας Ελλάδας και εμφανίζονται ελληνικά και ξένα φολκλορικά συγκροτήματα στο πλαίσιο των πολιτιστικών εκδηλώσεων, που διαρκούν όλο το καλοκαίρι.
Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται δύο εμπορικά πανηγύρια, το ένα το πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου και το άλλο τον Οκτώβριο, ενώ οι Απόκριες γιορτάζονται με ιδιαίτερο τρόπο και πολύ κέφι.


ΑΒΔΕΛΛΑ

Η Αβδέ(λ)λα είναι ορεινό βλαχοχώρι του νομού Γρεβενών. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.300 μέτρων στις πλαγιές της Βόρειας Πίνδου και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας.

Η Αβδέλλα αποτελεί έδρα κοινότητας και ο πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2021 είναι 288 κάτοικοι. Βρίσκεται στα όρια του εθνικού δρυμού της Πίνδου (Βάλια Κάλντα) και απέχει 44 χιλιόμετρα από τα Γρεβενά.

Πριν το 1800, το χωριό βρισκόταν στη θέση «Φαντίνες», αλλά οι κάτοικοι, κυρίως μεγάλες οικογένειες Βλάχων κτηνοτρόφων μετακινήθηκαν στη σημερινή θέση λόγω καλύτερου κλίματος.

Με την υποταγή του χωριού στους Οθωμανούς, δόθηκε αυτονομία και άλλα προνόμια, τα οποία χάθηκαν κατά την εποχή του Αλή Πασά.

Το 1867, στο χωριό ιδρύεται ρουμανικό σχολείο από τον Αποστόλη Μαργαρίτη. Το 1905, μια ομάδα εθνικιστικών (φιλο-ρουμανικών) οικογενειών υπέστη επίθεση στο δρόμο από ελληνικά αποσπάσματα. Την ίδια χρονιά, Έλληνες αντάρτες έκαναν επιδρομή στο χωριό, σκότωσαν κάποιους από τους εθνικιστές αρχηγούς και έκαψαν σπίτια. Το χωριό κάηκε άλλη μια φορά στις 14 Ιουλίου 1944, κατά την Κατοχή, από τους Γερμανούς.

Χωριό με πλούσια ιστορική και πολιτιστική παράδοση με παραδοσιακά αρχοντικά, επιβλητικές Εκκλησίες, πέτρινες βρύσες ανέγγιχτες στο χρόνο και ένα κρυφό σχολείο από την εποχή της Τουρκοκρατίας κοσμούν το πολιτιστικό παζλ του.

Ο επισκέπτης μπορεί να ανακαλύψει πολιτιστικούς και πολιτισμικούς θησαυρούς που κρύβονται στις τέσσερις Εκκλησίες του χωριού που αποτελούν σπάνια θρησκευτικά μνημεία διασώζοντας αγιογραφίες και εικόνες ιστορικής σημασίας που χρονολογούνται πριν από 400 χρόνια περίπου.

Πλούσιο φυσικό περιβάλλον με απίθανες εναλλαγές τοπίου, καταπράσινα βουνά, καταρράκτες, βαθιές χαράδρες, ρυάκια, ποτάμια, απέραντοι βοσκότοποι και καλλιεργήσιμη γη συνθέτουν ένα τοπίο απαράμιλλης και άγριας ομορφιάς με δυνατότητες ορεινών εξερευνήσεων.

Το χωριό της Αβδέλλας συνορεύει με τα άλλα τρία πίνδεια βλαχοχώρια το Περιβόλι, την Σμίξη, τη Σαμαρίνα και δίνει τη δυνατότητα διάχυσης των επισκεπτών της σε αυτά μέσα από διαδρομές που στολίζονται με πλούσια βλάστηση, σπάνια πανίδα και επιβλητικά τοπία που δίνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και κάλος και αποτελούν οικοτουριστικούς προορισμούς.

Η Αβδέλλα είναι η ιδιαίτερη πατρίδα των Αδερφών Μανάκια, Μίλτου και Γιάννη, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι Έλληνες κινηματογραφιστές και προτομές τους βρίσκονται στην κεντρική πλατεία του χωριού, του βλαχόφωνου Μακεδονομάχου Βέρρου Ζήση και του ξυλογλύπτη Δημήτρη Αγοράστη


ΑΕΤΙΑ

Η Αετιά είναι ορεινό χωριό του νομού Γρεβενών. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.100 μέτρων  και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς του νομού Γρεβενών. Η παλαιά ονομασία του χωριού μέχρι το 1927 ήταν Τσούργιακας, η οποία αργότερα χρησιμοποιήθηκε για το γειτονικό φαράγγι.

Η Αετιά ανήκει στην κοινότητα Φιλιππαίων και ο πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 34 κάτοικοι.

Πολύ κοντά στην Αετιά υπήρχε ένα από τα πιο γνωστά χάνια της περιοχής, το Χάνι του Λόλα, ενώ στη θέση Καστρί ανακαλύφθηκαν από αρχαιολογικές ανασκαφές ερείπια αρχαίας ακρόπολης.


ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Ο Άγιος Γεώργιος είναι η έδρα του Δήμου και ο γενέθλιος τόπος του Νεομάρτυρα Αγίου Γεωργίου που μαρτύρησε στα Ιωάννινα. Στο Νεομάρτυρα οφείλει και το όνομα  του το χωριό. Το παλιό όνομα είναι Τσούρχλι.

Στον Άγιο Γεώργιο μπορούμε να επισκεφθούμε το Λαογραφικό Μουσείο και να προμηθευτούμε παραδοσιακά ζυμαρικά από τον «Συνεταιρισμό γυναικών Αγίου Γεωργίου». Επίσης μπορούμε να  επισκεφθούμε τον προσκυνηματικό Ναό του Νεομάρτυρα Αγίου Γεωργίου. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων που φέρει τοιχογραφίες του 18ου αιώνα. Το χωριό έχει να παρουσιάσει  ένα δραστήριο πολιτιστικό σύλλογο με πολλές εκδηλώσεις και δρώμενα.


ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ

Ο Άγιος Κοσμάς είναι ένα μικρό όμορφο χωριό που ανήκει στον ομώνυμο δήμο Αγίου Κοσμά Γρεβενών και βρίσκεται Β.Δ. του νομού Γρεβενών, σε απόσταση 22 χιλ. από την πόλη των Γρεβενών, στην κατεύθυνση Γρεβενά-Δασύλλιο-Πεντάλοφος. Είναι κτισμένο  μέσα σε ένα πανέμορφο περίγυρο, ντυμένο στο πράσινο της βελανιδιάς, σε υψόμετρο 980 μέτρων. Έχει κλίμα ξερό το χειμώνα και δροσερό το καλοκαίρι.

Τα σπίτια του, ανάμεσα σε πολλά οπωροφόρα δέντρα, άλλοτε ήταν όλα πέτρινα διώροφα  και τριώροφα, καλοχτισμένα, από τους φημισμένους μαστόρους του χωριού μας.

Σήμερα δυστυχώς, αυτά τα παραδοσιακά σπίτια, σχεδόν όλα γκρεμίστηκαν και αντικαταστάθηκαν με σύγχρονα της εποχής μας. Tα λίγα παλιά και τα νέα σπίτια, που πολλά από αυτά μένουν κλειστά για πολλούς μήνες του χρόνου, είναι καλοπεριποιημένα από τη νοικοκυροσύνη και τη φροντίδα των κατόχων τους και των λίγων κατοίκων που ζουν ακόμη εδώ, με τις αναμνήσεις τους και προσπαθούν κόντρα στο ρεύμα της φυγής των νέων, να αναβιώσουν τα ήθη και τα έθιμα, ζωντανεύοντας έτσι το χωριό.

Σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό δημιουργήθηκε από Ηπειρώτες, που έφτασαν εδώ κυνηγημένοι από Αλβανούς.

Ένα ρέμα χωρίζει τον Άγιο Κοσμά από τον οικισμό Εκκλησιές, με κεραμοσκέπαστα σπιτάκια που ξεφυτρώνουν ανάμεσα στα δέντρα. Αξίζει να επισκεφθείτε τις εκκλησίες του Αγ. Νικολάου, των Εισοδίων της Θεοτόκου και της Αγ. Τριάδας, στην άνω εκκλησία, όπου βρίσκεται και η εικόνα του Σταυρού, αφιερωμένη στο σταυρό που χάρισε στους κατοίκους του χωριού ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Πανηγύρι γίνεται στις 26 Ιουλίου, της Αγ. Παρασκευής, με μεγάλο παραδοσιακό γλέντι στην πλατεία του χωριού.


ΑΜΥΓΔΑΛΙΕΣ

Oι Αμυγδαλιές (Πικριβινίτσα το παλιό όνομα), είναι χτισμένες στις πλαγιές μιας λοφοσειράς σε υψόμετρο 850 μέτρων περίπου, 12 χιλ. βορειοδυτικά της πόλης των Γρεβενών. Πρόκειται για ένα πολύ όμορφο χωριό, χτισμένο ανάμεσα σ’ ένα δάσος από βελανιδιές, κερασιές, αμυγδαλιές και άλλα οπωροφόρα δέντρα. Μπορεί κανείς ανεβαίνοντας στον Κουτσόραχο (992 μ.), 1,5 χλμ. (ΒΔ) της κοινότητας, να θαυμάσει το τοπίο μέχρι τον Όλυμπο. Από την κορυφή του φαίνονται ακόμα το Σινιάτσικο, ο Μπούρινος, η οροσειρά της Πίνδου, τα Χάσια, το Βόϊο. Στα δάση της βελανιδιάς, που περιβάλλουν το χωριό, πιθανότατα ζούνε λύκοι, αλεπούδες, λαγοί και ίσως ζαρκάδια και αρκούδες σε μικρό αριθμό.

Στην κοινότητα ανήκει και ο οικισμός της Λόχμης, που είναι ξακουστή ως τσιφλίκι Μπέηδων, αλλά και για τη μοναδική “Κούλια” της Δυτικής Μακεδονίας, που υπάρχει εκεί, ένα τριώροφο κτίριο που έχτισαν οι Τούρκοι Μπέηδες το 1848. Σήμερα χρησιμοποιείται σαν ιδιωτική κατοικία ενώ έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο μνημείο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Αξιόλογες είναι οι εκκλησίες του χωριού, καθώς χρονολογούνται από τον 17ο έως τον 19ο αι. και διατηρούν πολλές και ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες. Στην εκκλησία του Αγ. Αθανασίου (1650) 2,5 χλμ. ανατολικά της κοινότητας σ’ ένα ύψωμα με υπέροχη θέα, σώζεται τοιχογραφία του 17ου αι. Ωραίες τοιχογραφίες υπάρχουν και στη νεόχτιστη εκκλησία (1941) του Αγ. Δημητρίου μέσα στο χωριό.

Αξίζει ακόμη να επισκεφτεί κανείς τον Άγιο Χριστόφορο 200μ (Δ) του χωριού, το Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγιά) και την Αγία Παρασκευή 1χλμ. (Ν), καθώς επίσης και τους Άγιους Ανάργυρους (Α).

Εξαιρετικό ενδιαφέρον όμως για τον επισκέπτη παρουσιάζει και η εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών στη Λόχμη (1848), με τις τοιχογραφίες της και την παράδοση για μια θαυματουργή εικόνα: Το ίδιο ισχύει και για τον Αγ. Νικόλαο (1742), ένα ναό με παλιές αγιογραφίες.


ΑΗΔΟΝΙΑ

Το παλιό Στηχάζι είναι ένας όμορφος ορεινός οικισμός σε υψόμετρο 760 μ, όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το μεγαλείο της φύσης και την εργατικότητα του ανθρώπου. Εδώ μπορεί να θαυμάσει υπέροχα πέτρινα σπίτια δείγμα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Σύμφωνα με την παράδοση το χωριό  ιδρύθηκε την εποχή του Αλή Πασά. Ήταν τσιφλίκι του Μεχμέτ Τέγου και αγοράστηκε από τους κατοίκους του το 1862. Η πλατεία με την πέτρινη βρύση και το πέτρινο σχολείο θα ‘’ξεκουράσουν ‘’ σίγουρα το βλέμμα  του κουρασμένου ταξιδιώτη. Τα Αηδόνια υπήρξαν πατρίδα σημαντικών προσωπικοτήτων όπως του Μητροπολίτη Σάρδεων, Μάξιμου και του οπλαρχηγού  Μπρούφα  (1851 -1896).

Επιστρέφοντας από τα Αηδόνια ο επισκέπτης αντί να πάρει το δρόμο του γυρισμού για τα Γρεβενά δια μέσου του Δήμου Ηρακλεωτών μπορεί να στρίψει δεξιά και να επισκεφθεί τις Αμυγδαλιές  (10 χλμ από τα Αηδόνια).


ΔΑΣΥΛΛΙΟ

Το Δασύλλιο βρίσκεται Β.Δ. των Γρεβενών, σε απόσταση 36 χλμ. και σε υψόμετρο 980 μ. Το έδαφος είναι ορεινό και το κλίμα ηπειρωτικό. Οδικά συνδέεται με τα Γρεβενά και το Τσοτύλι Βοΐου, από το οποίο απέχει 30 χλμ. Το Δασύλλιο διοικητικά ανήκε στην επαρχία Βοΐου, αλλά το 1964, επειδή η επαρχία Γρεβενών αποτέλεσε ιδιαίτερο νομό, προσαρτήστηκε διοικητικά στο νομό Γρεβενών. Εκκλησιαστικά και εκπαιδευτικά ανήκει στην επαρχία Βοΐου. Συνορεύεται με τα χωριά: Β. με το Δίλοφο και Πεντάλοφο Βοΐου, Ν. με την Καλλονή και το Τρίκορφο Γρεβενών, Α. με τη Χρυσαυγή Βοΐου και Δ. με το Δοτσικό και Μεσολούρι Γρεβενών. Το παλιό όνομα του χωριού ΜΑΕΡ-ΜΑΓΕΡΗ


ΔΕΣΚΑΤΗ

Η Δεσκάτη είναι χτισμένη στη Ν. πλευρά των Καμβουνίων σε υψ. 860 μ. και καλύπτει έκταση 126 τ. χλμ. Απέχει από τα Γρεβενά 60 χλμ. και βρίσκεται εκεί που συναντώνται οι Νομοί Κοζάνης, Γρεβενών, Τρικάλων και Λάρισας. Yπαγόταν περιοδικά κατά το παρελθόν και στους τέσσερις νομούς. Αποτελεί τη δεύτερη πόλη του Νομού Γρεβενών σε πληθυσμό, καταλαμβάνοντας τη ΝΑ. γωνία του.

Στο νομό Γρεβενών υπήχθη το έτος 1964 (Ν.Δ 4398) αφού αποσπάστηκε από το νομό Λαρίσης, για να συμπληρωθούν οι προϋποθέσεις σύστασης του νέου τότε νομού. Ο πληθυσμός της Δεσκάτης αποτελείται από 4.647 κατοίκους, μαζί με των γειτονικών κοινοτήτων είναι 5.642 κάτοικοι, των οποίων ο αριθμός κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ξεπερνά τους 6.500. Οι κάτοικοί της ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Στο κέντρο της πόλης η εκκλησία των πολιούχων Κων/νου και ελένης αποτελεί σημείο αναφοράς και καμάρι Δεσκατιωτών. Η όμορφη πεζοδρομημένη κεντρική πλατεία με τα παραδοσιακά και σύγχρονα εστιατόρια, τις ταβέρνες, τα καφενεία και καφέ, καθώς και τα διάσπαρτα ταβερνάκια στον κεντρικό δρόμο και τον πεζόδρομο και τις συνοικίες καλύπτουν τις ανάγκες για διασκέδαση όλων των ηλικιών.

Ιστορία της Δεσκάτης

Η Δεσκάτη σήμερα

Από τόπος εξορίας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και περιοχή παλιότερα, που προμήθευε με φθηνά εργατικά χέρια τον κάμπο της Βέροιας, η Δεσκάτη αποτελεί σήμερα ένα χώρο παραγωγικό με εργατικούς και φιλόξενους κατοίκους. Η επιστροφή των πρώτων μεταναστών άλλαξε την όψη της ριζικά. Εδώ ο επισκέπτης δυστυχώς δεν θα δει όμορφα, διατηρητέα και γραφικά κτίρια, γιατί αυτά δεν υπάρχουν πια. Θα συναντήσει όμως μια ζωντανή κωμόπολη, με εναλλαγή έντασης και δράσης, που φροντίζει και κρατά ζωντανά πολλά από τα “καλά” ενός χωριού, μέσα σ’ αυτά και τη διαλεκτό της. Αποτελεί ένα αυτόνομο, κοινωνικό, διοικητικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο. Κύρια ασχολία των κατοίκων ήταν και είναι η γεωργία (καπνός) και η κτηνοτροφία (μονάδες βοοειδών και αιγοπροβάτων). Ένα άλλο προσοδοφόρο επάγγελμα της περιοχής είναι η βιοτεχνία ειδών για το στρατό και την εκκλησία, ενώ υπάρχει και Συνεταιρισμός σιδήρου και μετάλλου.

Στη Δεσκάτη τηρείται το τοπικό έθιμο του “Ξεπροβοδίσματος της Πασχαλιάς” την Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής μετά το Πάσχα, με το μοναδικό στην Ελλάδα τρίπατο χορό και την περίφημη “Αvδρουμάνα”, ενώ στις 21/5 πανηγυρίζει ο ναός των πολιούχων Αγ. Κων/νου και Ελένης, με τη διοργάνωση διαφόρων εκδηλώσεων. Παράδοση αποτελεί και η “βόλτα” στον κεντρικό δρόμο, που υπήρξε κάποτέ το κύριο χαρακτηριστικό της πόλης, σε οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Επίσης 1-5/6 πραγματοποιείται η ετήσια εμποροπανήγυρη. Πολιτιστικές εκδηλώσεις (θέατρο, μουσική, χορός) γίνονται κυρίως κατά τους θερινούς μήνες.

Λειτουργούν Σχολή Βυζαντινής Μουσικής, Δημοτικό Ωδείο, Τμήμα Παραδοσιακών χορών, Πολυμελής Ορχήστρα και Χορωδία γηγενούς μουσικής παράδοσης. Συχνά οργανώνονται ημερίδες με ιατρικά και λαογραφικά θέματα. Ο Πολιτιστικός Φορέας Δεσκάτης εκδίδει εφημερίδα και τυπώνει βιβλία. Έντονη είναι και η παρουσία του Γυμναστικού Συλλόγου στο στίβο και το βόλεϋ, όπως και της ποδοσφαιρικής ομάδας στην κατηγορία της. Αξίζει κανείς να δοκιμάσει στη Δεσκάτη σπιτικές πίτες, κεμπάπ και γαρδούμπα σε μία πληθώρα ταβερνών και εστιατορίων, να ακούσει παραδοσιακούς ήχους από ντόπιους οργανοπαίχτες με μεράκι ή να διασκεδάσει σε πολλά μπαρ.


ΔΟΤΣΙΚΟ

Το Δοτσικό  είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.060 μέτρων . Το Δοτσικό αποτελεί ξεχωριστή κοινότητα και ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 187 κάτοικοι. Χαρακτηριστικό κτίσμα του Δοτσικού είναι το τοξωτό πέτρινο γεφύρι που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού.


ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ – ΠΕΤΡΙΝΟ ΧΩΡΙΟ

Με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού Εκκλησιές Γρεβενών ξεκίνησε μια φιλόδοξη προσπάθεια για τη δημιουργία ενός πρότυπου πέτρινου οικισμού, καμάρι για όλους τους Εκκλησιώτες (Βιβιστινούς), κόσμημα για όλους τους Γρεβενιώτες, πόλος ανάπτυξης για την ευρύτερη περιοχή, καταφύγιο από το καθημερινό άγχος και σημείο άμεσης επαφής με τη φύση και την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Η δημιουργία του Πέτρινου Χωριού βασίζεται στη φιλοσοφία και στους στόχους που προωθεί το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με την ανάπτυξη Δασικών Χωριών σε επιλεγμένες δασικές περιοχές της χώρας μας, διευκολύνοντας την ολιγοήμερη διαμονή κοντά στο δάσος και συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Σε κάθε Δασικό Χωριό κατασκευάζονται 20 οικήματα που μπορούν να φιλοξενήσουν έως 80 άτομα, προσαρμοσμένα στο φυσικό περιβάλλον και εφοδιασμένα με τα απαραίτητα μέσα για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών.

Με σεβασμό στην πολιτιστική μας κληρονομιά αλλά και τη φύση, προωθούμε μια νέα αντίληψη προβολής και ανάδειξης της περιοχής. Επιδιώκουμε οι Κάτω Εκκλησιές, το εγκαταλελειμμένο παλιό χωριό, που παραδόθηκαν στη φθορά του χρόνου και την ερήμωση, να ξαναζωντανέψουν. Τα πέτρινα κτίσματα, δημιουργήματα ντόπιων μαστόρων συγχωριανών μας, δείγματα μιας άλλης αισθητικής και τεχνοτροπίας, πρέπει να διασωθούν και να αξιοποιηθούν.

Με την ενεργοποίηση του Δήμου Αγίου Κοσμά, της Νομαρχίας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, των Υπουργείων Μακεδονίας – Θράκης, Πολιτισμού, ΠΕΧΩΔΕ, κλπ., αλλά και με τη συνδρομή Πολιτιστικών Χορηγών (ΦΕΚ 16/26-1-2007) που δραστηριοποιούνται στην προστασία, αξιοποίηση και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς (ν. 3028/2002. ΦΕΚ 153 Α΄/28-6-2002), καθώς και τη στήριξη των πρωτοβουλιών μας μέσα από την Πολιτική Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και τα Προγράμματα Χορηγιών που ασκούν ιδιωτικά Κοινωφελή Ιδρύματα και μεγάλες τράπεζες και εταιρείες, που προωθούν τον εθελοντισμό και την ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών, αισιοδοξούμε ότι θα τα καταφέρουμε.

Πρώτος μας στόχος είναι η κατασκευή ενός μικρού πέτρινου ξενώνα, πλήρως εξοπλισμένου και αυτάρκη, που θα μπορεί να φιλοξενήσει μια ομάδα νέων, ενταγμένων σε προγράμματα εθελοντικής εργασίας, που θα συμμετέχουν σε δραστηριότητες διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς, εργασίες αποκατάστασης των παραδοσιακών κτηρίων, συντήρηση και αποκατάσταση καλντεριμιών, συντήρηση και σηματοδότηση μονοπατιών κ.ά.

Αυτός ο μικρός ξενώνας πλήρης φιλοξενίας, δίπλα στην πλατεία, την εκκλησία και το σχολείο, στο χώρο όπου παλιά βρισκόταν το καφενείο και σήμερα υπάρχουν ερείπια, θ’ αποτελέσει επίσης και τον πυρήνα φιλοξενίας ανθρώπων που επιθυμούν να διαμείνουν για μικρό διάστημα κοντά στη φύση, εδώ όπου ο χρόνος έχει σταματήσει, σε ένα τόπο ηρεμίας, απομόνωσης, αισθητικής απόλαυσης του τοπίου και γνωριμίας με το φυσικό περιβάλλον από το οποίο έχουν αποκοπεί.

Για να βελτιώσουμε τη ζωή μας δίνουμε προτεραιότητα στο ‘’όμορφο’’, στεκόμαστε κοντά στον πολιτισμό και την αρχιτεκτονική μας παράδοση. Σε αυτή μας την προσπάθεια σας θέλουμε όλους δίπλα μας, συμμέτοχους και αρωγούς και να είστε σίγουροι ότι το παλιό μας χωριό θα ξαναζωντανέψει.


ΖΙΑΚΑΣ

Η κοινότητα του Ζιάκα (Τίστα) είναι χτισμένη σε 900 υψόμετρο. Βρίσκεται 19 χλμ. νοτιοδυτικά των Γρεβενών και σ’ αυτήν ανήκουν οι δύο οικισμοί Κρύα Βρύση ή Τίστα και Περιβολάκι ή Πιπινίτσα. Είναι πατρίδα του ήρωα Θεόδωρου Ζιάκα, από όπου πήρε και το όνομά της, όπως και το περίφημο πέτρινο γεφύρι του Ζιάκα που χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας. Κάτω από το γεφύρι περνάει ο Βενέτικος, που πηγάζει από τις περιοχές Δοτσικού, Προσβόρου και Αλατόπετρας. Λίγο βορειότερα από το Περιβολάκι, περνάει το «Ποταμούλι», που πηγάζει με τη σειρά του από την περιοχή Λάβδας Πολυνερίου.

Το πιο ενδιαφέρον και σπουδαιότερο αξιοθέατο του Ζιάκα είναι βέβαια ο Ορλιακας: αν ανεβείτε αρκετά ψηλά θα «αμειφθείτε» με μια εξαίρετη θέα προς Σπήλαιο, Ζιάκα, Λάβδα και όλη την πεδιάδα.

Στην περιοχή Μόργιαννη, 3 – 4 χλμ. νότια του Ορλιακα, υπάρχουν δύο μεγάλες σπηλιές, στις οποίες όπως λέγεται κρύβονταν οι Ζιακώτες για να ξεφύγουν από τους Γερμανούς. Μία ακόμη σπηλιά βρίσκεται κοντά στην Κρύα Βρύση, την οποία χρησιμοποιούσαν οι αντάρτες.

Στους πρόποδες του Ορλιακα εκτείνεται το κοινοτικό δάσος του Ζιάκα, πλούσιο σε χλωρίδα και πανίδα. Εκεί συναντά κανείς τις πηγές «Γκούβα» και «Σταυράκη Μπαΐρι». Στο δρόμο για Ζιάκα βρίσκεται η πηγή «Φτέρη» και ανάμεσα στο Περιβολάκι και στο Ζιάκα, στη θέση «Μόργιαννη», όπου παλιά οι Ζιακώτες είχαν κήπους, υπάρχουν 3 – 4 πηγές. Η σημαντικότερη απ’ όλες είναι η «πηγή της Καλογριάς», 1 χλμ. νότια του Ζιάκα μέσω δασόδρομου. Κάποιος θρύλος λέει πως από εδώ έπαιρνε νερό μια καλόγρια, η οποία ζούσε σε μια σπηλιά κοντά στην πηγή, που σήμερα ονομάζεται «κελί της καλογριάς». Η είσοδος της σπηλιάς έχει δύο τρύπες και μέσα σ’ αυτήν υπάρχουν τρεις μικροί χώροι, με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Σ’ ένα πηγάδι εκεί έπεσε και πνίγηκε η καλόγρια. Σε κάθε περίπτωση, στις μέρες μας το κελί της καλογριάς χρησιμοποιείται από μιαν αρκούδα και ενθέρμως σας συνιστώ να την αποφύγετε!

Ομορφο είναι το πέτρινο σχολείο (χτισμένο πριν από το 1900) στην κοινότητα Ζιάκα, το οποίο συντηρείται. Σε καλή κατάσταση διατηρούνται παλιές εικόνες και άλλα αντικείμενα στη βυζαντινή εκκλησία των Ταξιαρχών, που κάηκε από τους Γερμανούς και ξαναχτίστηκε το 1968.


ΚΑΛΛΙΘΕΑ

Η Καλλιθέα είναι  χτισμένη σε υψόμετρο 1.010 . Η Καλλιθέα ανήκει στον δήμο Γόργιανης και ο πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 169 κάτοικοι.

Το χωριό είχε μέχρι το 1927 την ονομασία Μπάλτινο και μέχρι το 1971 λεγόταν Καταφύγι.

Ιδρύθηκε περίπου το 1770 από οικογένειες βλάχικης καταγωγής.

Το χωριό συμμετείχε κατά την Τουρκοκρατία στον αγώνα κατά των Τούρκων και στην Επανάσταση του 1821 και μετά, καθώς βρισκόταν κοντά στα σύνορα του ελληνικού κράτους από το 1881, χρονιά προσάρτησης της Θεσσαλίας, μέχρι το 1912, όταν και η Μακεδονία ενώθηκε με την Ελλάδα.

Κοντά στο χωριό και στη γύρω περιοχή υπάρχουν ερείπια που χρονολογούνται από την εποχή του Σιδήρου, την ελληνιστική περίοδο, τη ρωμαϊκή εποχή και τα βυζαντινή περίοδο.


Καλλονή – το πιο γραφικό χωριό του νομού Γρεβενών

Η Καλλονή Γρεβενών είναι ορεινός παραδοσιακός οικισμός[1] του νομού Γρεβενών, κτισμένος σε υψόμετρο 1080 μέτρων και σε απόσταση 29 χιλιομέτρων από τα Γρεβενά. Παλαιότερα υπήρξε έδρα Χωροφυλακής και Αγροδιοίκησης, ενώ αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Κοσμά του Αιτωλού.
Ο οικισμός πρωτοδημιουργήθηκε στα 1690, ενώ επισήμως αναφέρεται στα αρχεία της Ιεράς Μονής Ζάβορδα στα 1797. Θεωρούνταν κεφαλοχώρι, ενώ εκεί, το 1908, ιδρύθηκε ένας από τους παλαιότερους συλλόγους γυναικών. Απελευθερώθηκε με τους Βαλκανικούς πολέμους το 1912, ενώ το 1926 .μετονομάστηκε σε Καλλονή, από το παλαιότερο όνομα Λούντζι.Η Καλλονή ή Λούντζι είναι ίσως το πιο γραφικό και από τα ομορφότερα ορεινά χωριά του Δήμου και του Νομού Γρεβενών γενικότερα.

Χτισμένη σε υψόμετρο 1080 μ., στην κορυφή του βουνού Ογλάς, βρίσκεται 29 χλμ βορειοδυτικά των Γρεβενών. Το μεγαλύτερο μέρος της κοινότητας είναι πνιγμένο στο πράσινο.

Η εξειδίκευση των μαστόρων (κουδαρίτες) στην πέτρα δίνει στο χωριό ένα χαρακτηριστικό αρχιτεκτονικό «χρώμα». Τα σπίτια είναι όλα παραδοσιακά και πέτρινα, ενώ οι δρόμοι του χωριού είναι πλακόστρωτοι.
Μέσα στο χωριό ξεχωρίζει η εκπληκτικής ομορφιάς πετρόχτιστη βρύση και η κεντρική πλατεία. Ο οικισμός πρωτοδημιουργήθηκε στα 1690, ενώ επισήμως αναφέρεται στα αρχεία της Ιεράς Μονής Ζάρδοβα στα 1797. Θεωρούνταν κεφαλοχώρι, ενώ εκεί, το 1908, ιδρύθηκε ένας από τους παλαιότερους συλλόγους γυναικών. Την παραμονή της γιορτής του Προφήτη Ηλία (19/7) και ανήμερα (20/7) γίνεται γλέντι στην πλατεία του χωριού με παραδοσιακό τρόπο (ορχήστρα με χάλκινα όργανα).
Το πρωί μετά τον εκκλησιασμό στο εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, ακολουθεί γεύμα προσφορά της εκκλησίας και χορός στο προαύλιο.

Απελευθερώθηκε το 1912-13 από τους Τούρκους και μετονομάστηκε σε Καλλονή το 1926.

Στην πηγή «Αγιονέρι» του ναού της Παναγιάς πιστεύεται ότι το νερό είναι αγιασμένο και θαυματουργό.
Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1864) έχει όμορφες εικόνες και τοιχογραφίες, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού. Στις αρχές Αυγούστου οι γυναίκες του χωριού μαγειρεύουν παραδοσιακά φαγητά, τα οποία σερβίρουν στην πλατεία.

Κατόπιν στήνεται χορός όπου συμμετέχει το γυναικείο συγκρότημα του χωριού υπό τη συνοδεία παραδοσιακής ορχήστρας.


ΚΑΛΗΡΑΧΗ

Η Καληράχη βρίσκεται 12χλμ δυτικά των Γρεβενών στο δρόμο που οδηγεί στο Μέγαρο – Μεσολούρι – Βασιλίτσα. Ανήκει στο δήμο «Αγίου Κοσμά» με άλλα 10 χωριά. Είναι χτισμένη σε κορυφογραμμή και σε υψόμετρο 811 μέτρων με καταπληκτική θέα προς όλες τις κατευθύνσεις του ορίζοντα. Η ψηλότερη κορυφή η «ψηλή ράχη» (1.113 μ), 2 χλμ δυτικά του χωριού έχει θέα μέχρι και τη λίμνη της Καστοριάς. Το χωριό συνορεύει με Έλατο, Μαυρονόρος, Αναβρυτά, Αλατόπετρα, Μέγαρο και Κάστρο. Το «Τουσιώτικο Ρέμα», η «Ποταμιά», το «Μπουρί», η «Στανιά» είναι μερικά από τα ρέματα του χωριού και «Κρασομηλιά, Τσιντζιλόν, Νικούλα, Κάτω Αμπέλια, Χουν, Αρμύρες, Κορτέσι, Τσάρτσαρος, Μπνάρι» είναι κάποιες από τις λίγες πηγές.

Στην Καληράχη βρίσκονται οι εκκλησίες: του Αγίου Δημητρίου (1907) όπου υπάρχει το παλαιό νεκροταφείο, του Αγίου Αθανασίου που σώζονται μόνο τα θεμέλια και της Αγίας Παρασκευής όπου βρίσκεται το νέο νεκροταφείο και οστεοφυλάκιο.
Στο πιο ψηλό σημείο του χωριού δεσπόζει η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (1955) χτισμένη στη θέση της παλιάς που έκαψαν οι Γερμανοί όπως και όλο το χωριό το 1944. Γιορτάζει στις 29 Ιουνίου και μαζί της όλο το χωριό με τριήμερο πανηγύρι (28-29-30 Ιουνίου). Μετά το πέρας της λειτουργίας ακολουθεί Γειάκλιση όπου προσφέρεται -στους χωριανούς που καταφθάνουν από όλα τα μέρη της Ελλάδας με πλήθος άλλου κόσμου- βραστή γίδα με κριθαράκι. Ακολουθεί γλέντι στον αύλιο χώρο της εκκλησίας με όργανα που συνεχίζεται στην πλατεία μέχρι αργά το βράδυ.

Την 25 Δεκεμβρίου γίνεται η καθιερωμένη «γουρνοχαρά» με τσιγαρίδες, κρασί, πράσο, μπουμπούκες και πολύ κέφι.

Την Κυριακή των Απόκρεω ανάβει μεγάλος «φανός» με πάρα πολλά κέδρα και ο χορός γύρω από τη φωτιά κρατάει για πολλές ώρες αφού καταναλώνονται πάλι πολλά ψημένα κρέατα και πολύ κρασί.

Όλες οι παραπάνω εκδηλώσεις διοργανώνονται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Καληράχης με πολύ μεράκι και κέφι.

<!–[if !vml]–><!–[endif]–>Η Καληράχη είναι γεωργικό χωριό (σιτάρι, κριθάρι, τριφύλλι, αμπέλια) και κτηνοτροφικό (γίδια, πρόβατα) και τους καλοκαιρινούς συνήθως μήνες καθαρά παραθεριστικό. Το χόμπι των κατοίκων είναι το κυνήγι και οι σκυλοσυζητήσεις δίνουν και παίρνουν καθημερινά στο κοινοτικό κατάστημα που στεγάζεται στην πλατεία του χωριού. Οι μόνιμοι κάτοικοι είναι 120 ενώ το καλοκαίρι, τις γιορτές και τις εκλογές τριπλασιάζονται.

Το χωριό είναι χτισμένο το 1400 περίπου. Τον Σεπτέμβριο του 1946 φέρεται να προσκύνησαν στο Μοναστήρι της Ζάβορδας (μαρτυρία από τον γνωστό Κώδικα) 38 Καληραχιώτες. Το 1914 οι μόνιμοι κάτοικοι ήταν 700 και το 1926 από Βραβόνιστα (πολλά μυρμήγκια) πήρε τη σημερινή της ονομασία.

Στην επικράτεια του χωριού υπήρχαν οι οικισμοί «Φονιάδες», «Πρασιάνη», «Μεράτ», «Σπίτια», «Νιντρούζι» που με τον καιρό χάθηκαν.

Η Καληράχη αυτή τη στιγμή διαθέτει το καλύτερο γήπεδο ποδοσφαίρου στο νομό Γρεβενών με καταπληκτικό χορτοτάπητα, με πολυτελέστατα αποδυτήρια και κερκίδες με πλαστικά καθίσματα, όπου εκτός από την ομάδα του χωριού “Κτηνοτροφικός Αστέρας Καληράχης” , που αγωνίζεται στη Α΄ κατηγορία του τοπικού πρωταθλήματος με μεγάλη επιτυχία, γίνονται πολλά τουρνουά το καλοκαίρι με πολλές γνωστές ομάδες (ΠΑΟΚ, ΑΡΗΣ, ΗΡΑΚΛΗΣ, ΚΑΒΑΛΑ κλπ).

Διαθέτει επίσης πίστα για αγώνες 4×4, την μοναδική στο νομό, όπως και πίστα για ποδήλατα ανωμάλου δρόμου επίσης τη μοναδική στο νομό.

Στο χωριό υπάρχουν πολλά κιόσκια και σιντριβάνια, παιδική χαρά και μια πανέμορφη πλατεία με το τεράστιο πλάτανο στη μέση ο οποίος είναι σημείο αναφοράς του χωριού. Σε όλο το μήκος του κεντρικού δρόμου που έχει πεζοδρομηθεί και φωταγωγηθεί, υπάρχουν φλαμουριές, σφενδάνια, πεύκα, αριζόνες, ιτιές, ακακίες και ψευδοκαστανιές που δίνουν διαφορετικό χρώμα ειδικά την Άνοιξη.

Το χωριό μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1995 ξαναχτίστηκε και αυτή τη στιγμή ελάχιστα σπίτια είναι αυτά που μας θυμίζουν το παρελθόν.


KAΡΠΕΡΟ
“Το Καρπερό είναι η έδρα του Δήμου Χασίων του νομού Γρεβενών, αναφέρεται σε στρατιωτικούς χάρτες του 1915 με τη ονομασία Δημηνίστα, Βρίσκεται μέσα σε κάμπο σε υψόμετρο 477μ και έχει πληθυσμό 749 κατοίκους από τους οποίους 387 είναι οι άντρες και 362 γυναίκες”.

Το Καρπερό βρίσκεται στο μέσο ενός ξέφωτου καρποφόρου κάμπου, έχοντας βόρεια την τοξοειδή κοίτη του Αλιάκμονα, νότια το μεγάλο ρέμα της Σιούτσας που με τα παρακλάδια του χύνεται στον ποταμό Αλιάκμονα αφού διαγράφει πρώτα ένα μεγάλο χαλικόστρωτο τόξο ανάμεσα σε αραιά δέντρα βελανιδιάς και λίγα πλατάνια. Σε κοντινή απόσταση από τον κάμπο του Καρπερού ανατολικά βρίσκεται η κορυφή Βουνάσα που με τα 615 μέτρα της είναι η ψηλότερη του συγκροτήματος των Καμβουνίων ορέων.

Το Καρπερό απέχει 35 χιλιόμετρα από τα Γρεβενά, 23 από τη Δεσκάτη και 40 από την Καλαμπάκα.

Ο ποταμός Αλιάκμωνας περνά 1 χλμ. Βόρεια του Καρπερού, ενώ 2 χλμ. πιο πάνω υπάρχει τεχνητή λίμνη που σχηματίστηκε εξαιτίας του φράγματος που φτιάχτηκε εκεί για αρδευτικούς λόγους. Βόρεια του Καρπερού προς το Φελλί εκτείνεται δάσος βελανιδιάς, ενώ δίπλα στη Δήμητρα υπάρχει πάρκο αναψυχής (30 στρ.) διαμορφωμένο από τον Πολιτιστικό Σύλλογο του οικισμού σε συνεργασία με το Δασαρχείο Γρεβενών. Επίσης, εξωραϊσμένος από το Δασαρχείο χώρος υπάρχει 2 χλμ. Νότια της Δήμητρας, όπου οι κάτοικοι της περιοχής γιορτάζουν την Πρωτομαγιά. Αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο αποτελεί η εκκλησία του Αγ. Αθανασίου, Παμμεγιστών Ταξιαρχών, Αγ. Τριάδας. Κάθε χρόνο στις 16-19/8 επίσης στο Καρπερό διεξάγεται εμποροπανήγυρη, όπου στήνονται παράγκες από μικροπωλητές και καταστηματάρχες.

Παλαιότερα το χωριό Καρπερό ονομαζόταν Δημηνίτσα. Σύμφωνα με μία εκδοχή, Δημηνίτσα σημαίνει “δεμένο χωριό”. Τα πρώτα χρόνια τα σπίτια ήταν χτισμένα μακριά το ένα από το άλλο, οι χωριανοί όμως αποφάσισαν για λόγους ασφαλείας να χτίσουν τα σπίτια τους το ένα κοντά στο άλλο. Αυτό αποτέλεσε την αρχική μορφή του σημερινού χωριού. Για την σημερινή ονομασία του χωριού υπάρχουν δύο εκδοχές με την πρώτη να αναφέρεται σε ένα Δεσπότη από τα Γρεβενά, ο οποίος στην προσπάθειά του να γνωρίσει τις γύρω περιοχές, μετονόμασε τα χωριά από τα οποία πέρασε. Έτσι όταν πέρασε από το Καρπερό του έδωσε αυτό το όνομα επειδή η γη ήταν πολύ Καρπερή. Η δεύτερη εκδοχή της ιστορίας του ονόματος του Καρπερού αναφέρει ότι το χωριό μετονομάστηκε από Δημηνίτσα σε Καρπερό το 1927. Αυτό συνέβη διότι η κυβερνητική πολιτική είχε ενταχθεί εναντίον της ξενομανίας έτσι ώστε να τονωθεί η εθνική συνείδηση των Ελλήνων, η οποία οδηγούσε σε εθνική αποκατάσταση. Έτσι, επειδή Διμινίκος στα Τούρκικα σημαίνει καρπός, αποφάσισαν να μεταφέρουν στα Ελληνικά το όνομα του χωριού οπότε ονομάστηκε Καρπερό.

Η ιστορία της ευρύτερης περιοχής του Καρπερού ξεκινάει αρκετές χιλιάδες χρονια π.χ. Στον Aη-Λιά εντοπίστηκαν ερείπια οικίων, κεραμίδες και προϊστορικά λίθινα εργαλεία. Στα σύνορα Καρπερού-Δήμητρας βρέθηκαν όστρακα γραπτών αγγείων, θραύσματα από προϊστορικούς λίθινους πέλεκεις ενώ μέσα στο σημερινό χωριό βρέθηκαν τάφοι με αρκετά κτερίσματα, χάλκινες πόρπες, περικάρπια, κυαθους, νομίσματα κ.α. Τα ευρήματα αυτά χρονολογούνται περί το 4000π.χ. Απομεινάρια αρχαίων τειχών δεν έχουν βρεθεί καθώς το πυκνό δάσος της περιοχής παρείχε φυσική προστασία.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, σύμφωνα με πληροφορίες της περιοχής, το Καρπερό διετέλεσε κεφαλοχώρι. Παρόλο που στην περιοχή δεν ήταν εγκατεστημένες τουρκικές οικογένειες και παρόλο που δεν είχε παρατηρηθεί το φαινόμενο του εξισλαμισμού, άρχοντας ήταν ο “μπέης” ο οποίος επέβαλε και εισέπραττε έναν φόρο, το χαράτσι.Οι κάτοικοι όμως αντιδρούσαν και συχνά επαναστατούσαν ενάντια στο τουρκικό ζυγό. Μία από τις γνωστότερες οικογένειες που έδρασε στην περιοχή ήταν η οικογένεια Ζιάκα από το ομώνυμο χωριό των Γρεβενών, η οποία πρωτοστάτησε και στήριξε την ελληνική επανάσταση. Το 1853 μετά το Ρωσοτουρκικό πόλεμο πραγματοποιήθηκε επανάσταση από τις υπόδουλες περιοχές της Ηπείρου και της Δ. Μακεδονίας, επειδή πίστεψαν ότι είχε φτάσει η στιγμή της απελευθέρωσης και της λύτρωσης. Την εποχή εκείνη επανήλθε από τη Λαμία στα Γρεβενά ο Θεόδωρος Ζιάκας με εξοπλισμένο ασκέρι (αντάρτικη ένοπλη μονάδα) ξεσηκώνοντας τον πληθυσμό ενάντια στους Τούρκους. Έτσι στις 10 Μαΐου του 1854 οι Βλάχοι που ήταν ανάμεσα στα χωριά Δημηνίτσα, Αράπι, Σίντσα, Κατάκαλη, κοντά στο μοναστήρι της Μπουνάσσας, 2000 τον αριθμό, άνδρες και γυναικόπαιδα σήκωσαν τη σημαία της Επανάστασης και δέχθηκαν άγρια επίθεση Τούρκων, Κούρκηδων, Τουρκομάνων και Αλβανών 300 εκ των οποίων ήταν ιππείς. Ακολούθησε άγρια σφαγή των Βλάχων. ‘Οταν ο Ζιάκας πληροφορήθηκε τη σφαγή και την αρπαγή όλου του Βλάχικου καταυλισμού από τους Τούρκους, καθώς και την αρπαγή πολλών γυναικόπαιδων και γιδοπροβάτων, πήρε τους αντάρτες του και πρόφθασε τους Τούρκους στη Δημηνίτσα, στη θέση «Φιλουριά», περιοχή ανάμεσα στο Καρπερό και τη Δήμητρα, όπου έγινε και η ομώνυμη μάχη με τον Θεόδωρο Ζιάκα να αποδεκατίζει τους Τουρκαλβανούς (Γιουρούκους Τούρκους. Στη μάχη που οι Τούρκοι αιφνιδιάστηκαν και τράπηκαν σε φυγή. Από τους 350 Τούρκους μόνο 100 σώθηκαν, ενώ ο Ζιάκας έχασε μόνο 5 άντρες και 15 άλλοι τραυματίστηκαν οι οποίοι “νοσηλεύτηκαν” στο μοναστήρι Ζη μνιάτσι. Με το πέρας της μάχης ο Θεόδωρος Ζιάκας με την αντάρτικη ομάα του κατέφυγε στο Σπήλαιο όπου έγινε και η ιστορική μάχη του Σπηλαίου.

Σημαντική ήταν και η βοήθεια των κατοίκων και ειδικά των ανταρτών στον Μακεδονικό Αγώνα (1904-1908). Το Καρπερό ήταν από τα πρώτα χωριά που συνάντησε ο Παύλος Μελάς κατά την άνοδό του στη Μακεδονία και όπου βρήκε μεγάλη υποστήριξη. Χαρακτηριστικές ήταν οι λέξεις που χρησιμοποίησε σε μία επιστολή του στη γυναίκα του για να της περιγράψει το μέγεθος της βοήθειας που δέχθηκε από τους κατοίκους που συνάντησε στο πέρασμά του. Ειδικότερα αναφέρθηκε στον Αθανάσιο Τζελίνη, “ο ολίγον καμπούρης” από τη Δημηνίτσα, ο οποίος ήταν οδηγός στο τάγμα του. Στις 11 Οκτωβρίου του 1912, το Καρπερό απελευθερώθηκε και οι κάτοικοι άρχισαν να ανασυγκροτούν τις οικογένειές τους και τα σπίτια τους. Πολλοί ήταν αυτοί που έλαβαν μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους και κυρίως στη Μικρασιατική εκστρατεία.

Μετά την τραγωδία της Μικράς Ασίας, με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης το 1924, πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή των πληθυσμών και το χωριό κατοικήθηκε από 100 περίπου προσφυγικές οικογένειες που ήρθαν από τον [Πόντος|Πόντο]] και συγκεκριμένα από το χωριό Çatma της Τουρκίας (300 χιλιόμετρα ανατολικά της Άγκυρας). Οι περισσότεροι ασχολήθηκαν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Στα γύρω βουνά άκμαζαν και δρούσαν γνωστές ληστοσυμμορίες, όπως του Γιαγκούλα, του Νταβέλη, του Περικλή, του Μπομπάνη, του Ζιώγα, του Γκαντάρα και πολλών άλλων. Στα χρόνια ανάμεσα στο 1928 έως το 1930, το κράτος έκανε πολλές προσπάθειες ανασυγκρότησης και οργάνωσής του για την εξαφάνιση αυτών των συμμοριών.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 το Καρπερό απέκτησε σιδηροδρομικό σταθμό, επί της γραμμής Καλαμπάκας – Κοζάνης – Βέροιας, που όμως δε λειτούργησε ποτέ, λόγω της μη ολοκλήρωσης των έργων της σιδηροδρομικής γραμμής. Μέχρι και σήμερα σώζονται δύο κτήρια του σταθμού (το κτήριο επιβατών και το οίκημα του προσωπικού), ενώ εντός των ορίων του δήμου Χασίων σώζονται και άλλοι δύο σιδηροδρομικοί σταθμοί: ο σταθμός Καρβούνη και ο σταθμός Μικρού.

Την περίοδο του ελληνοϊταλικού πολέμου και της κατοχής στο Καρπερό δοκιμάστηκε σκληρά. Οι κάτοικοί του, όσοι από αυτούς ήταν στρατεύσιμοι, έδωσαν παρόν, πολεμώντας στο ελληνοαλβανικό μέτωπο. Με την πτώση του μετώπου αρχίζουν και τα δεινά για το χωριό: εμπρησμός του οικισμού, βασανιστήρια, μαστιγώσεις των κατοίκων και φυλακίσεις τους. Η Πρώτη επιδρομή ιταλικών στρατευμάτων σημειώθηκε στις 3 Αυγούστου του 1941. Ένας ιταλικός λόχος φασιστών καραμπινιέρων ανάγκασε όλους τους άντρες του χωριού άνω των 18, μαζί με τον παπά και τον πρόεδρο της κοινότητας να συγκεντρωθούν στο προαύλιο της εκκλησίας. Τους ζητήθηκε να παραδώσουν τα όπλα που φύλαγαν στα σπίτια τους. Οι Ιταλοί αντιμετωπίζοντας όμως την άρνηση των κατοίκων, τους βασάνισαν, σκότωσαν μερικούς και τους υπόλοιπους τους έκλεισαν φυλακή. Η δεύτερη επιδρομή λαμβάνει χώρα στις 23 Φεβρουαρίου του 1943, όπου έφιππα ιταλικά στρατεύματα εισήλθαν στο Καρπερό προκαλώντας εμπρησμό και λεηλασία. Κάηκαν όλα τα σπίτια, περί τα 150 με 160. Για 4 ημέρες πυκνός καπνός υψωνόταν δηλώνοντας την ανυπολόγιστη καταστροφή. Έκτοτε, οι κάτοικοι του χωριού κατέφυγαν για ασφάλεια στα πυκνά δάση της περιοχής όποτε υπήρχε φόβος για γερμανοϊταλικές επιδρομές. Η τελευταία επιδρομή εκδηλώθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 1944, αυτή τη φορά από τα κατοχικά γερμανικά στρατεύματα τα οποία ερχόμενα από Κοζάνη και καταλαμβάνοντας τη Δήμητρα, προχωρούν και καταλαμβάνουν το Καρπερό. Στο χωριό όμως υπήρξε ομάδα οργανωμένη στο Εφεδρικό Ελλάς η οποία παρατάχθηκε στο δυτικό μέρος του χωριού, και έβαλε κατά των Γερμανών. Η μάχη κράτησε μία ώρα. Λόγω της γερμανικής στρατιωτικής υπεροχής, το αντάρτικο σώμα υποχώρησε ενώ οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό για δεύτερη φορά. Στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου που ακολουθούν αρκετοί κάτοικοι αναζητώντας ασφάλεια εγκαταλείπουν το χωριό και καταφεύγουν σε γειτονικές πόλεις όπως Γρεβενά, Αγιόφυλλο, Δεσκάτη, Καλαμπάκα, Τρίκαλα και Βόλο. Δεν είναι λίγοι και αυτοί που ξεριζώνονται και αναζητούν καταφύγιο στις ανατολικές σοσιαλιστικές χώρες της Ευρώπης. Στα χρόνια που ακολουθούν οι κάτοικοι αγωνίζονται να επουλώσουν τις πληγές του πολέμου, να βγουν από την ανέχεια βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής τους.


KATAKAΛH
Η Κατάκαλη είναι στο νότιο μέρος του νομού Γρεβενών, στα όρια με το νομό Τρικάλων. Χτισμένη σε 540μ. υψόμετρο, στους πρόποδες των Χασίων περικυκλωμένη από ένα πανέμορφο δάσος βελανιδιάς. Στα όρια της υπάρχουν 3 ποτάμια, η Σιουτσα με το μεγαλύτερο πλατανόδασος της Ελλάδας, η Ποτάμια και η Καραβίδα με την πανέμορφη τεχνητή λίμνη. Η ιστορία του χωριού χάνεται στα βάθη των αιώνων, έχει την παλιότερη Εκκλησία του νομού Γρεβενών, τον Άγιο Γεώργιο 1100μ.χ. περίπου, με πανέμορφες τοιχογραφίες να στολίζουν το εσωτερικό του Ναού. Σημαντικά επίσης Εξωκλήσια είναι ο Προφήτης Ηλίας , χτισμένος σε ένα λόφο με πανοραμική θέα ολόκληρης της περιοχής Φιλουριας και η Αγια Παρασκευή .

Οι μόνιμοι κάτοικοι είναι 250 άτομα περίπου την περίοδο του χειμώνα, αλλά με πολλούς μετανάστες διασκορπισμένους σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, αλλά και πολλούς στο εξωτερικό. Κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι κυρίως η γεωργία και σε μικρότερο βαθμό η κτηνοτροφία, με λίγες μονάδες βοοειδών και αιγοπροβάτων. Τα πυκνά δάση του χωριού σφύζουν από άγρια ζώα, λύκους, αγριογούρουνα, αλεπούδες, αγριόγατους, κουνάβια, λαγούς και τελευταία έχουν κατέβει και αρκούδες από τα ορεινά χωριά του νομού, εκμεταλλευόμενες την πλούσια και πυκνή βλάστηση, καθώς επίσης και την άφθονη τροφή που προσφέρουν τα δάση της περιοχής. Η πιο σημαντική εκδήλωση πραγματοποιείτε τον Δεκαπενταύγουστο με την πιο μεγάλη χοροεσπερίδα της περιοχής.
Αισθητή είναι και η παρουσία της νεολαίας του χωριού, με πολύ έντονη και δραστήρια παρουσία σε όλα τα ζητήματα, αλλά και σε όλες τις εκδηλώσεις που γίνονται, ενωμένοι σε ένα δραστήριο εκπολιτιστικό σύλλογο.

 Βιβλιογραφία

  • Δήμος Χασίων Νομού Γρεβενών, 4 χρόνια δουλειάς!
  • Χρήστος Μπούζμπας, 50 Χρόνια Α.Σ. Χασίων Κασπερού – Η ιστορία μας

ΚΗΠΟΥΡΕΙΟ

Γραφικό χωριό με πλούσια βλάστηση, πηγές και παλιές πέτρινες βρύσες, 22 χλμ. νοτιοδυτικά των Γρεβενών.

Πήρε το όνομά του από τους κήπους (Κηπόδιο) που υπήρχαν στην περιοχή. Η θέση που είναι χτισμένο σε υψόμετρο 820 μ.,  επιτρέπει στον επισκέπτη να ατενίσει προς πολλά σημεία των Γρεβενών”. Αξίζει να επισκεφθείτε την πέτρινη γέφυρα του Σπανού –που κατασκευάστηκε το 1864 στον ποταμό Βενέτικο και βρίσκεται πάνω σε παλιό, λιθόστρωτο δρόμο που συνέδεε τη Μακεδονία με την Ήπειρο- και το μοναστήρι της Παναγιάς της Γόργιανης. Της Αγ. Παρασκευής γίνεται στο χωριό πανηγύρι και τριήμερο γλέντι (25-27 Ιουλίου), με ψητά αρνιά και παραδοσιακή μουσική.


ΚΙΒΩΤΟΣ
Συνεχίζουμε προς την Κιβωτό, παλαιό Κρίφτσι. Οι κάτοικοι του χωριού είναι πρόσφυγες από την Μ. Ασία. 4χλμ. Βόρεια από το χωριό Κιβωτός αναβλύζουν τα νερά της πηγής, που οι ντόπιοι την ονομάζουν « Πάρουτλι » ή « Λούτσα».Η πηγή χρησιμοποιήθηκε από τους κατοίκους της περιοχής για θεραπεία, κάτι που μαρτυρούν και τα παλιά κτίσματα που βρίσκονται κοντά.Η Κιβωτός κατοικείται από 700 κατοίκους, κυρίως γεωργοκτηνοτρόφους, που κατάγονται από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία.          Η Πλούσια πολιτιστική κληρονομιά των « Χαμένων πατρίδων », αναβιώνει με κάθε ευκαιρία σε έθιμα και εκδηλώσεις που διατηρούνται μέχρι σήμερα.

Ξεχωριστή θέση κατέχει η αντάμωση των απανταχού Κιβωτιανών το πρώτο δεκαήμερο του  Αυγούστου, με πολλές και αξιόλογες εκδηλώσεις.

Επίσης στην Κιβωτό έχουν βρεθεί κατακόμβες. Ο επισκέπτης μπορεί να βρει φαγητό  στην Κιβωτό.

Οι φυσικές ομορφιές, το εξαιρετικό κλίμα και το ψάρεμα στα ποτάμια της περιοχής, συμπληρώνουν και ενισχύουν ένα πυρήνα χαρακτηριστικών, ιδιαίτερα ελκυστικό για τους επισκέπτες.


ΚΛΗΜΑΤΑΚΙ

Πηγαίνοντας βόρεια και σε μικρή απόσταση από τον Άγιο Γεώργιο (3χλμ)βρίσκεται η διασταύρωση για το Δ.Δ. Κληματακίου. Το Κληματάκι (παλιό όνομα Δοβρούνιτσα) και ο οικισμός Κριθαράκια ,ο οποίος ανήκει στο χωριό, σύμφωνα με την παράδοση βρίσκονταν στην ίδια θέση και επί τουρκοκρατίας, όταν ήταν τσιφλίκια των μπέηδων.

Φανταστικό μέρος για να επισκεφθεί κανείς στο Κληματάκι είναι το πέτρινο γεφύρι επί του παραπόταμου του Αλιάκμονα, Πραμόριτσα. Επίσης ενδιαφέρουσα είναι και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (1860).


ΚΟΚΚΙΝΙΑ

Η Κοκκινιά, παλιό Σούμπινο, είναι χτισμένη σε υψόμετρο 690 μ. και βρισκόταν πριν διακόσια περίπου χρόνια πάνω στο δρόμο Γρεβενών-Κοζάνης. Μεταφέρθηκε στην σημερινή της τοποθεσία για να προφυλαχθεί από τις επιδρομές των τούρκων. Ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού διοργανώνει κάθε καλοκαίρι πολιτιστικές εκδηλώσεις στο γεφύρι του Πασά.


ΚΡΑΝΙΑ (Τούργια)

Ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 960 μ. Βρίσκεται 34 χλμ. νοτιοδυτικά των Γρεβενών, κοντά στον εθνικό δρυμό της Πίνδου. Η φυσική ομορφιά της περιοχής και το πολύ καλό κλίμα ελκύει κάθε καλοκαίρι μεγάλο αριθμό επισκεπτών στην Κρανιά. Αξίζει να επισκεφθείτε τις παλιές εκκλησιές των Αγ. Πάντων και της Αγ. Παρασκευής. Στην Κρανέα γίνεται παραδοσιακό πανηγύρι στις 15 Αυγούστου, της Παναγίας. Την πρώτη Κυριακή μετά το Δεκαπενταύγουστο γίνεται γλέντι, που διοργανώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος, με φαγητό και μουσική.


ΚΝΙΔΗ

Σε 690 μ. υψόμετρο στα Βέντζια, και σε απόσταση 17χλμ. Α των Γρεβενών, βρίσκεται το χωριό Κνίδη που αποτελεί την έδρα του Δήμου. 800 άτομα ζούνε στην Κνίδη και στους οικισμούς, γεωργοί και κτηνοτρόφοι στην πλειοψηφία τους.
Ο ποταμός Αλιάκμονας περνά πολύ κοντά σε όλους τους οικισμούς του Δημοτικού Διαμερίσματος Κνίδης.

Το τοπίο στις όχθες του ποταμού είναι πανέμορφο και πολλοί είναι εκείνοι που καταφθάνουν σ’ αυτό για να ψαρέψουν και να κολυμπήσουν. Το δάσος βελανιδιάς που καλύπτει μεγάλο μέρος του Δημοτικού Διαμερίσματος κάνει το τοπίο ακόμα πιο ενδιαφέρον και μοναδικό.

Το χωριό πλαισιώνουν οι οικισμοί Ιτέα, Μικροκλεισούρα, Λαγκαδάκι, Πόρος και Πιστικό, που σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, συμπεριλαμβανόμενης και της Κνίδης, ουδέποτε μετακινήθηκαν από τη σημερινή τους θέση κατά τη διάρκεια της ιστορικής τους παρουσίας. Πιθανότατα κάποιοι κάτοικοι μόνο της Κνίδης να είχαν μεταφερθεί σ’ αυτή, από την τοποθεσία Παλιοκνίδη.

Το 1930 επίσης ήρθαν στην Κνίδη πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Υποστηρίζεται πως επί Τουρκοκρατίας το χωριό υπήρξε κεφαλοχώρι, και το ίδιο ισχυρίζονται και οι κάτοικοι της Ιτέας για τον οικισμό τους. Το Πιστικό ήταν τσιφλίκι Μπέηδων και δεν κατοικήθηκε από Μικρασιάτες πρόσφυγες σε αντίθεση με τη Μικροκλεισούρα, στην οποία εγκαταστάθηκαν αυτοί. Επί τουρκοκρατίας στον οικισμό αυτό έμειναν Τούρκοι.

Στην Κνίδη μπορεί κανείς να επισκεφθεί το ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1885) με το αξιόλογο τέμπλο, ο οποίος δυστυχώς έπαθε μεγάλες ζημιές από τον μεγάλο σεισμό του 1995, αλλά έχει όμως υποστυλωθεί. Αρχαιολογικές έρευνες και κάποιες ανασκαφές που έγιναν στη θέση «Κρεμαστός» στον οικισμό της Κνίδης έφεραν στο φως ευρήματα τα οποία χρονολογούνται στην Αρχαία Νεολιθική περίοδο στην 7η χιλιετία π.Χ.

Στην Ιτέα βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία, κηρυγμένο μνημείο από τη Αρχαιολογική Υπηρεσία, όπως επίσης είναι και ο ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Πιστικό, με πολλές τοιχογραφίες, οι οποίες διασώθηκαν παρ’ όλες τις καταστροφές που υπέστη το μνημείο από το σεισμό. Ενδιαφέρον για τον επισκέπτη παρουσιάζουν η εκκλησία του Αγ. Γεωργίου του Πιστικού καθώς και η εκκλησία του Αγ. Αθανασίου του Πόρου.

Στις 8 Σεπτεμβρίου που τιμάται το Γενέσιον της Θεοτόκου, πανηγυρίζει η Ιτέα και μετά τον εκκλησιασμό ακολουθεί γλέντι στα καφενεία. Στο Πιστικό, την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου και ανήμερα της γιορτής, διεξάγεται παραδοσιακό γλέντι με όργανα, χορούς και φαγητό, που κρατάει ως το πρωί.


europe, greece, macedonia, grevena, region, lavdas, village, mashroom, museum

ΛΑΒΔΑ

Τριάντα πέντε χιλιόμετρα νοτιοδυτικά των Γρεβενών και σε 1.050 υψόμετρο βρίσκεται η Λάβδα, ένας μικρός αλλά πανέμορφος οικισμός με ωραίους πλακόστρωτους δρόμους και πλατεία, με τον παραδοσιακό πλάτανο στη μέση. Το χωριό είναι χτισμένο σε καλή θέση και η πρόσβαση στην καταπληκτική φύση της Πίνδου είναι εύκολη.

Το δάσος της περιοχής αποτελείται από μαύρη πεύκη, οξιά, άρκενθο, σφένδαμο, δρυς και είναι καταφύγιο για λαγούς, αλεπούδες και αρκούδες. Οι δασόδρομοι που το διασχίζουν διευκολύνουν τους πεζοπόρους να απολαύσουν το τοπίο.

Στη Λάβδα ζουν 170 άτομα -35 το χειμώνα- που αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία, ενώ μερικοί εξασκούν ακόμα δύο παραδοσιακά επαγγέλματα της περιοχής: του κυρατζή (μικρέμπορος και αγωγιάτης) και του χτίστη.

Ο οικισμός διαθέτει Λαογραφική Συλλογή (λειτουργεί όλο το χρόνο), όπου μπορεί να δει κανείς εκθέματα που χρονολογούνται πριν από το 1700.


ΜΑΥΡΟΝΟΡΟΣ

Το Μαυρονόρος Γρεβενών αποτελεί διοικητικό διαμέρισμα του Δήμου Θεοδώρου Ζιάκα Γρεβενών με 136 κατοίκους και βρίσκεται δεξιά και πίσω από το χωριό Μαυραναίοι, από το οποίο απέχει 2 χλμ. περίπου. Η απόστασή του από την πόλη των Γρεβενών και από την Εγνατία Οδό είναι 13 χλμ.

Το Μαυρονόρος Γρεβενών είναι ένα ιστορικό χωριό και γενέτειρα του οπλαρχηγού Θεοδώρου Ζιάκα. Πήρε το όνομά του από το παιδομάζωμα που έκαναν οι Τούρκοι στο χωριό, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Το χωριό είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στις παρυφές ενός λόφου, απ’ την κορυφή του οποίου, ο επισκέπτης αποζημιώνεται από την εξαιρετική πανοραμική θέα της περιοχής.

Στα αξιοθέατά του ανήκουν η πέτρινη και επιβλητική εκκλησία του Αγίου Θεόδωρου του Στρατηλάτη, από τον 18ο αιώνα, καθώς και τα ξωκλήσια του Άη-Γιώργη και της Αγίας Κυριακής. Ακόμη, τα δάση της βελανιδιάς, καθώς και τα γραφικά εκκλησάκια της Αγίας Τριάδας και της Αγίας Παρασκευής.

Mεταξύ του Μαυρονόρους και των Μαυραναίων βρίσκεται η δασωμένη τοποθεσία “Περδίκα”, που οφείλει το όνομά της στον ομώνυμο στρατηγό του Φιλίππου. Οι κορυφές της περιοχής “Ταμπούρι – Γλυκομελί” (920 μ.) μεταξύ Μαυραναίων – Σταυρού, “Όμορφη Ράχη” (850 μ.) 3,5 χλμ. Ν και “Αντάν” (850 μ.) 2,5 χλμ. Ν του Μαυρονόρους, με δάσος και θέα προς όλες τις κατευθύνσεις, προσφέρονται για πεζοπορία αλλά και αναψυχή.

Τα περισσότερα σπίτια του χωριού είναι σύγχρονα και κτισμένα με πέτρα, σε αρμονία με το περιβάλλον και την παράδοση.

Οι κυριότερες ασχολίες των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία και η γεωργία.

Το Μαυρονόρος Γρεβενών είναι γενέτειρα του θρυλικού οπλαρχηγού Θεοδώρου Ζιάκα, του «Κολοκοτρώνη» της Δυτικής Μακεδονίας, που κατά το 1854 οργάνωσε και υλοποίησε την επανάσταση της Δυτικής Μακεδονίας κατά του τουρκικού ζυγού και πολέμησε με τους άνδρες του ηρωικά, για την απελευθέρωση της σκλαβωμένης Δυτικής Μακεδονίας και της Ελλάδας γενικότερα.

Το χωριό αποτέλεσε κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας σπουδαίο εμπορικό κέντρο της περιοχής και έδρα μεγάλης και πασίγνωστης τότε, εμποροπανήγυρης.

Στο Μαυρονόρος και στα σύνορά του με τα χωριά Αναβρυτά και Κάστρο, βρέθηκαν μέσα σε χωράφι χάλκινες αιχμές βελών, λέβητας, ξίφη, πόρπες και πολλά αγγεία, που παραδόθηκαν στο Μουσείο της Βέροιας

Στο Μαυρονόρος παράγονται εξαιρετικής ποιότητας γαλακτοκομικά προϊόντα. Σ’ αυτό λειτουργούν μία μονάδα παραγωγής τυροκομικών προϊόντων (Φέτα (τυρί) κλπ.), καθώς και μία μονάδα κάθετης παραγωγής φέτας .

Επίσης το χωριό ενδείκνυται για οικογενειακές διακοπές στο βουνό, λόγω της ηρεμίας του, του καλού και δροσερού του κλίματος, ακόμη και όταν αλλού επικρατούν οι ανυπόφορες υψηλές θερμοκρασίες του καύσωνα, αλλά και της εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς του. Χάρη στη μικρή του απόσταση από τα Γρεβενά (15 λεπτά), από το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας και από τα περίφημα βλαχοχώρια των Γρεβενών (35-40 λεπτά), μπορεί να αποτελέσει ιδανικό ορμητήριο για εξορμήσεις στις πανέμορφες γύρω περιοχές.


ΜΕΓΑΡΟ

Ένας από τους μεγαλύτερους και ζωντανότερους οικισμούς του νομού, που βρίσκεται 20 χλμ. βορειοδυτικά των Γρεβενών. Χτισμένο σε υψόμετρο 960 μ. προσφέρει υπέροχη θέα προς τη Βασιλίτσα και το Σμόλικα. Αξίζει να εξερευνήσετε την περιοχή, με τα δάση Μπακαρέλλα και Τζιόρκας, τις πηγές, το παλιό πέτρινο γεφύρι του Κάστρου και το ανεξερεύνητο ακόμη σπήλαιο .

Αν βρεθείτε στο Μέγαρο Πρωτοχρονιά, μη χάσετε τα Ρογκατσάρια, τοπικό έθιμο σύμφωνα με το οποίο οι νέοι του χωριού ντύνονται οι μισοί  με φουστανέλες και οι μισοί Τούρκοι και μετά από , οι Τούρκοι πιάνονται πάντα αιχμάλωτοι. Τριήμερο πανηγύρι γίνεται στη γιορτή της Παναγιάς το Δεκαπενταύγουστο.


ΜΕΣΟΛΟΥΡΙ

Το Μεσολούρι είναι ορεινός οικισμός (1020 μ), έδρα της ομώνυμης κοινότητας,  στο Νομό Γρεβενών με πληθυσμό 139 κατοίκους κατά την επίσημη απογραφή του 2001 και κατοικείται κυρίως το καλοκαίρι. Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της οροσειράς της Πίνδου σε υψόμετρο 1020μ. Συνορεύει βόρεια με την κοινότητα Δοτσικού, ανατολικά με τον Δήμο Αγίου Κοσμά, νότια με τον Δήμο Θεοδώρου Ζιάκα και δυτικά με την κοινότητα Φιλιππαίων. Η κοινότητα Μεσολουρίου όπως και οι προαναφερθέντες δήμοι και κοινότητες ανήκουν πλέον μετά την έναρξη του προγράμματος «Καλλικράτης» (2010) στο Δήμο Γρεβενών. Απέχει από την πόλη των Γρεβενών 28 χλμ βορειοδυτικά.

 


Ιστορία

Αναφέρεται ότι το χωριό χτίστηκε την περίοδο που χτίστηκε και η Εκκλησία (1778) με την ονομασία Μεσοβούνι, όπως πληροφορούμαστε από επιγραφή της εκκλησίας, και επί Τουρκοκρατίας αποτελούσε τσιφλίκι του Αλή Πασά. Το χωριό αγοράστηκε από τους κατοίκους του (52 κλήροι), την περίοδο 1909-1911, από Έλληνες τσιφλικάδες που κι αυτοί το είχαν αγοράσει από τον τούρκο τσιφλικά, όταν αυτός δεν μπορούσε λόγω αντίδρασης των κατοίκων να εισπράξει φόρους. Δυστυχώς όμως οι συμβολαιογραφικές πράξεις που βρισκόταν στα χέρια των κατοίκων κάηκαν στη διάρκεια του 2ου παγκοσμίου πολέμου ενώ τα αντίστοιχα έγγραφα που θα έπρεπε να βρίσκονται σε κάποιο υποθηκοφυλάκειο μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους βρίσκονται μάλλον στην Κωνσταντινούπολη. Από το Μεσολούρι ήταν ο Μακεδονομάχος οπλαρχηγός Κωνσταντίνος Γκούταςκαι ο επίσης οπλαρχηγός υιός του Στέργιος Γκούντας.

 

Φύση – Περιβάλλον

Το χωριό περιβάλλεται από δασώδη έκταση 18 τετ.χλμ, αποτελούμενη από πεύκα, έλατα, βελανιδιές και κέδρα. Η πανίδα της περιοχής αποτελείται από αρκούδες, λύκους, αλεπούδες, ζαρκάδια, σκίουρους. αρκετά είδη αετών, γερακιών και άλλων πουλιών. Επίσης στην τοποθεσία λίμνες βρίσκεται ένα είδος υδρόβιας χελώνας (στικτή νεροχελώνα) καθώς και σαλαμάνδρες.

Αξιοθέατα

Αξιοθέατα του χωριού αποτελούν η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου χτισμένη το 1778 (με την προστασία των οπλαρχηγών Τότσκα  και Γώγου) και η βρύση στην πλατεία. Σε απόσταση περίπου 1 χλμ ΒΔ υπάρχει ένα μικρό ποτάμι που σχηματίζει τρεις συνεχόμενους καταρράκτες ύψους 3μ, 2,5μ και 5μ. Βόρεια του χωριού βρίσκεται το ύψωμα Πέτρα (1326μ) όπου βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Σε απόσταση 2 χλμ νοτιοδυτικά του χωριού βρίσκονται η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και λίγο πιο πέρα η τοποθεσία Παλιόσπιτα όπου βρίσκονται ερείπια παλιού οικισμού και η τοποθεσία «λίμνες» με δύο μικρές λίμνες επιφάνειας 150 τ.μ. και 50τ.μ. Νότια του χωριού υπάρχουν τα ερείπια νερόμυλων που λειτουργούσαν μέχρι το 1940. Τέλος βορειοανατολικά του χωριού βρίσκονται τα ερείπια Ιταλικού κοιμητηρίου του 1940

Mesoloúri  is a  mountain village (1020 m), located the in Grevena Prefecture with a population of 139 inhabitants in the official 2001 census and lived mostly in the summer. Located on the east side of the Pindos mountain range at an altitude of 1020m. Bordered on the north by community Dotsiko, east with the municipality of Agios Kosmas south with the municipality Theodorou Ziaka and west with the community Filippei. Ikoinotita Meslouriou like the aforementioned municipalities are now following the launch of the “Kallikratis” (2010) in the Municipality of Grevena. Away from the city of Grevena 28 km northwest.

History

Mentioned that the village was built in the period and built the Church (1778) called Mesovouni, as we are informed by an inscription of the church during the Turkish occupation and was a manor of Ali Pasha. The village was bought by its residents (52 allotments) in the period 1909-1911, from Greek landlords who also had bought from the Turkish landowner when he could not due to reaction of residents to collect taxes. Unfortunately, his deeds in the hands of the people were burned during the second world war and the documents that should be in a land registry after the liberation from the Turks are probably in Istanbul. From Mesoloúrion was Makedonomachos chieftain Gountas Constantine and the equally chieftain’s son Stergios Gountas.

Nature – Environment

The village is surrounded by wooded area of 18 tet.chlm, consisting of pines, firs, oaks and cedars. The fauna consists of bears, wolves, foxes, deer, squirrels. several species of eagles, hawks and other birds. Also in lakes is a type of aquatic turtle (terrapin dotted) and salamanders.

Sights

In the village is the church of St. Demetrius was built in 1778 (the protection of warlords Totskas and Gogos) and the fountain in the square. Approximately 1 km NW there is a small river that forms three consecutive waterfalls 3m, 2.5m and 5m. North of the village is the hill Stone (1326m) which is the church of the Prophet Elijah. Located 2 km southwest of the village is the church of the Assumption and just beyond the location Paliospita where are ruins of an old settlement and the site “lakes” with two small lakes 150 sqm and 50sqm South of the village are the ruins of water mills that operated until 1940. Finally northeast of the village are the ruins of the Italian cemetery in 1940

επιμέλεια: Βασίλης Λάτσος


ΜΙΚΡΟΛΙΒΑΔΟ

Το Μικρολίβαδο (Λαβανίτσα) είναι γραφικό χωριό με ωραίες πέτρινες βρύσες, στα βορειοδυτικά του χωριού Κρανιά. Αποτελεί ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Γόργιανης του νομού Γρεβενών, με 96 κατοίκους (με βάση την απογραφή πληθυσμού του 2001).

Η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η καλλιέργεια σιτηρών, φασολιών και πατάτας, καθώς επίσης και η κτηνοτροφία. Τους θερινούς μήνες έρχονται στο χωριό περισσότεροι κάτοικοι, που φθάνουν τους 150.

Ο σημαντικότερος ναός είναι αυτός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στα ανατολικά του χωριού. Η εκκλησία αυτή κτίστηκε πρόσφατα, στη θέση ομώνυμης παλαιότερης. Παλαιότερα ζούσαν στην περιοχή αυτοί μοναχοί και οι ντόπιοι πιστεύουν ότι το μέρος εκείνο είναι καταραμένο, επειδή δε βγάζει καρπό.

Η αρχική θέση του οικισμού ήταν πιο δυτικά, στα Σβερκωτά. Στη συνέχεια οι κάτοικοι έφυγαν από εκεί και εγκαταστάθηκαν στη θέση Παλιοχώρι, 2 χλμ. δυτικά, εξαιτίας της ακαταλληλότητας του νερού. Αργότερα ήρθαν στη σημερινή θέση


ΜΗΛΙΑ

Μετά την Νέα Τραπεζούντα φτάνουμε στην Μηλέα. Στην πλατεία του χωριού μια επίσκεψη στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, σίγουρα είναι μια εμπειρία που δύσκολα θα ξαναζήσει περιηγητής στον ελληνικό τουλάχιστον χώρο. Στο Μουσείο μπορεί κανείς να θαυμάσει μεταξύ άλλων τους δύο χαυλιόδοντες του μαστόδοντα Mammut borsoni μήκους 4,5 μ. και τους δύο μεγαλύτερους παγκοσμίους χαυλιόδοντες του μαστόδοντα μήκους 5,02 μ.. Επίσης μια επίσκεψη στον παλιό οικισμό της Μηλιάς με τα πέτρινα σπίτια θα μας αποζημιώσει σίγουρα.


ΜΟΝΑΧΙΤΙ

Το Μοναχίτι είναι χωριό και ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Θεόδωρου Ζιάκα του νομού Γρεβενών, με 183 κατοίκους (2001) χτισμένο σε υψόμετρο 1.010 μέτρων. Οι κάτοικοι τους θερινούς μήνες γίνονται 600.

Βρίσκεται στα βορειοανατολικά του Μικρολίβαδου συναντάμε την κοινότητα Μοναχιτίου και περιβάλλεται από τις κορυφές Λυκότρυπα (1.260 μ.), Τσούκα Καραλή (1.200 μ.), Τσούμα (1.100 μ.), Κούλια (1.150 μ.) και Πυροστιά (1.967 μ.), στα νότια και νοτιοδυτικά. Στην περιοχή βλέπει κανείς δάση από πεύκα, έλατα, οξιές και βελανιδιές.


ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙ

Το Παλαιοχώρι Γρεβενών βρίσκεται στην περιοχή των Βέντζιων. Απέχει 35 χιλ απο την πολη των Γρεβενών και 50 χιλ από την πόλη της Κοζάνης. Βρίσκεται σε υψόμετρο 800μ. και έχει πληθυσμό 667 κατοίκους.

Πρόκειται για ένα πολύ παλιό χωριό που επί τουρκοκρατίας διετέλεσε κεφαλοχώρι. Οι κάτοικοί του ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την γεωργία. Παλαιότερα αρκετοί εργάζονταν και στα μεταλλεία Ξερολιβάδου, 7 χλμ από το κέντρο του χωριού. Στην πλατεία του χωριού στέκει επιβλητικά ο ιερός ναός της Αγίας Παρασκευής, κτίσμα του 1873 με ανεξάρτητο κωδονοστάσιο του 1897. Αξίζει κανείς να επισκεφθεί το Χαβο, μια περιοχή φυσικού κάλλους με απότομα βράχια, λίμνη και καταρράκτη, τον Προφήτη Ηλία με το υπαίθριο θέατρο, την κορυφή Ανάληψη (1125μ.), την κορυφή Φακιόλι (1110μ.) και την περιοχή του Μελιατσκο.

Στο υπαίθριο θέατρο Παλαιοχωρίου έχουν φιλοξενηθεί κατά καιρούς αξιόλογοι καλλιτέχνες


ΠΑΛΙΟΥΡΙΑ

Ορεινό χωριό με αξιόλογες παλιές εκκλησιές και πολλά μοναστήρια, που βρίσκεται 47 χλμ.. νοτιοανατολικά των Γρεβενών. Σε απόσταση 2,5 χλμ. περνάει ο Αλιάκμονας, δημιουργώντας ένα πανέμορφο τοπίο. Δίπλα στο ποταμό, βρίσκεται το μοναστήρι του οσίου Νικάνορος Ζάβορδας, που ιδρύθηκε το 1543. Θυμίζει μικρό κάστρο, με πολεμίστρες, ζεματίστρα και παρατηρητήριο, για να προστατεύεται από τους επιδρομείς.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοιχογραφίες της μονής, ενώ εδώ ανακαλύφθηκε το 1959 χειρόγραφος κώδικας που περιείχε το λεξικό του Πατριάρχη Φωτίου (820-891), ο οποίος φυλάσσεται στο σκευοφυλάκιο της μονής, μαζί με παλιά λειτουργικά σκεύη και άλλους αξιόλογους κώδικες.Στο μοναστήρι δεν επιτρέπεται η είσοδος σε γυναίκες. Αξίζει να επισκεφθείτε την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, που έχει χαρακτηριστεί αρχαιολογικό μνημείο, και το βυζαντινό μοναστήρι της Παναγιάς της Ευαγγελίστριας, με ξυλόγλυπτο τέμπλο και αγιογραφίες 16ου  και 17ου αι., που βρίσκεται στην κορυφή της Βουνάσας (υψόμετρο 1.528μ.) – η θέα από κει είναι υπέροχη.

Επίσης, το ελατόδασος στην περιοχή Ξηρολίμνη της Βουνάσας, με τις πηγές και την πέτρινη βρύση. Πανηγύρι γίνεται στο χωριό στις 26 Οκτωβρίου, του Αγ. Δημητρίου.

Δειτε εδώ την καταπληκτική δουλειά του Στεργιου Παλπάνη για την Παλιουριά.

Παλιουριά Γρεβενών (Ζημνιάτσι) – Ιστορία – Τοπωνύμια


ΠΑΝΟΡΑΜΑ

Το Πανόραμα είναι ορεινό χωριό του νομού Γρεβενών. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.070 μέτρων στις πλαγιές της βόρειας Πίνδου και πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 32 κάτοικοι.

Μέχρι το 1927, το χωριό ήταν γνωστό με την ονομασία Σαραγκαναίοι.

Ξεκινώντας τον 17ο αιώνα σαν ένας απλώς συνοικισμός με το όνομα Σαργκαναίοι, το Πανόραμα έχει σήμερα κάπου 60 σπίτια απλωμένα με τάξη πάνω στην πλαγιά, τριγυρισμένα από μεγάλους περιποιημένους κήπους. Στην ανατολική άκρη του χωριού, η στενή ράχη που φέρει την εκκλησία καταλήγει σε μια εξαιρετικής θέας μύτη (Γκρόπστα), που ελέγχει όλη την λεκάνη του Όρλιακα. Αμυδρά δε διακρίνεται και ο Όλυμπος .Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.070 μέτρων στις πλαγιές της βόρειας Πίνδου.Στο χωριό υπάρχει πυκνή βλάστηση από Μαύρη Πεύκη, ρόμπολο,οξιά, βελανιδιές καθώς και πολλά μανιτάρια . Είναι ιδανικός τόπος για κυνήγι και εναλλακτικές μορφές τουρισμού, πεζοπορία και ορειβασία, ενώ υπάρχει η δυνατότητα για εκδρομές στα γύρω χωριά.Αξιόλογη για τον επισκέπτη είναι η εκκλησία της Γέννησης της Θεοτόκου (19ος αι.), που διασώζει παλιές εικόνες και το εξωκκλήσι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη τοποθεσία Βαρή. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι βρύσες που βρίσκονται διάσπαρτες, μέσα αλλά και γύρω από το χωριό.

Το χειμώνα 20 μόλις άνθρωποι ζούνε στο Πανόραμα.Το σκηνικό αλλάζει εκεί κοντά στο Πάσχα. Τα σπίτια αρχίζουν να δέχονται τους ανθρώπους τους, οι αυλές γεμίζουν χρώματα και αρώματα από τα λουλούδια. Πλησιάζοντας στον Δεκαπενταύγουστο είναι όλοι εκεί (πάνω από 300 άτομα), παππούδες, παιδιά, εγγόνια φίλοι μα και ”ξένοι”. Η ατμόσφαιρα πλημυρίζει από τη ζωντάνια των ανθρώπων… Οι νοικοκυρές μαγειρεύουν μανιωδώς τοπικά εδέσματα για να ευχαριστήσουν και να ”ενώσουν” την οικογένεια.
Φωνές, γέλια, παιχνίδια… η πλατεία δεν είναι πια άδεια! Οι αυλές των σπιτιών γεμάτες ζωή! Γέλια, αγκαλιές, φιλιά και ανταμώματα (με τη συνοδεία του παραδοσιακού τσίπουρου) αφού πρέπει να ειπωθούν όλα τα νέα από την προηγούμενη χρονιά.
Λένε ότι οι βουνίσιοι δεν είναι τόσο ανοιχτόκαρδοι και θερμοί όσο οι θαλασσινοί. Μεγάλο ψέμα, τουλάχιστον για τους Πανοραμίτες! Πόσο φιλόξενοι είναι όλοι τους, πόσο θερμοί και  γελαστοί. Λες και δεν τους αγγίζουν τα προβλήματα , λες και τα αφήνουν όλα πίσω τους, εκεί στην εκκλησία στη Βαρή που οι περισσότεροι περνούν να ανάψουν ένα κερί πριν μπουν στο χωριό. Άνθρωποι που σε βάζουν στο σπίτι τους, στη ζωή τους μα το κυριότερο στην καρδιά τους. Σε κερδίζουν… και θέλεις να πάς ξανά και ξανά και ξανά σ΄ αυτό το μαγευτικό χωριό.
Υπάρχει κάτι δυνατό ή καλύτερα κάτι “μαγικό” που δένει όλους αυτούς τους ανθρώπους. Τους δένει με τον τόπο αλλά και με τα πρόσωπα… Σου το λένε όλοι οι χωριανοί, αλλά δεν το καταλαβαίνεις! Θα το νιώσεις όταν το ζήσεις, όταν επισκεφτείς το χωριό από την πρώτη κιόλας φορά.

http://www.panorama-grevena.gr/


ΠΕΡΙΒΟΛΙ

Το Περιβόλι, είναι χωριό του Νομός Γρεβενών. Είναι χτισμένο στις πλαγιες της ομώνυμης οροσειράς στα όρια Μακεδονίας – Ηπείρου σε υψόμετρο 1350-1420 μέτρων. Είναι έδρα της ομώνυμης Κοινότητας. Ο πληθυσμός σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής είναι 547 κάτοικοι.
Η διοικητική περιοχή της Κοινότητας καλύπτει 450.000 στρέμματα περίπου.

Το ανάγλυφο της περιοχής χαρακτηρίζεται από πλούσια βιοποικιλότητα και μεγαλα ύψη χιονιού το χειμώνα ενώ και το καλοκαίρι οι βροχές είναι συχνές με την θερμοκρασία ακόμη και την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου να μην ξεπερνάει τους 26-27 βαθμούς. Στα διοικητικά όρια της Κοινότητας ανήκει ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου Βάλια Κάλντα.
Οι κάτοικοι ασχολούνται κατά κύριο λόγο με την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Από το αιγοπρόβειο γάλα παράγονται παραδοσιακά τυροκομικά προϊόντα φέτα, κεφαλοτύρι, βούτυρο και μυζήθρα. Εξαιρετικής ποιότητας είναι κι η ξυλεία της περιοχής. Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται ο οικοτουρισμός. Από τα μέσα Μαΐου ως τα μέσα Οκτωβρίου επιστρέφει για τις θερινές διακοπές η περιβολιώτικη Διασπορά και το χωριό μετατρέπεται σε μικρή πολιτεία (μέχρι και 5000 παραθεριστές τον Αύγουστο).

Βρίσκεται 45 χιλ. δυτικά της πόλης των Γρεβενών.

Επισκεφθείτε την εκκλησία του Αγ. Νικολάου (13ου αι.) όπου σώζεται τμήμα από καλντερίμι βασιλικής στράτας των Ρωμαίων που ένωνε την Ελλάδα με την Ευρώπη και του Αγίου Γεωργίου (18ου αι.), με ξυλόγλυπτο τέμπλο, όπου σώζονται παλιές εικόνες και αγιογραφίες και το Ευαγγέλιο (1500). Αξίζει να παρακολουθήσετε κάποια από τα παραδοσιακά πανηγύρια και γιορτές, που γίνονται στο χωριό, με τοπικό χρώμα: του Προφήτη Ηλία (20 Ιουλίου),  της Αγ. Παρασκευής (26 Ιουλίου), της Παναγιάς (8 Σεπτεμβρίου) και τη , το καλοκαίρι.


ΠΟΛΥΔΕΝΔΡΟ

Σε μικρή απόσταση από την Κοκκινιά βρίσκεται το Πολύδενδρο ,παλιά λέγονταν Σπάτα. Το Πολύδενδρο είναι αποτέλεσμα συνένωσης δύο παλαιότερων οικισμών. Ο πρώτος βρισκόταν στη θέση «Παναγιά» 2 χλμ.ΒΔ του χωριού και λεγόταν «Σπάτα» και ο δεύτερος 1,5 χλμ ΝΑ,στην θέση «Κραγάτσι» και λεγόταν «Παλιοσπάτα».

Διήμερο γλέντι γίνεται στις 5/9 στο πανηγύρι στην μνήμη του Θαύματος του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.


ΠΟΛΥΝΕΡΙ

Γραφικό χωριό, χτισμένο σε υψόμετρο 950μ., 29χλμ. δυτικά των Γρεβενών. Τα ποτάμια που κυλούν κοντά του –ο Βενέτικος και το ρέμα Ποταμούλι- και οι πολλές πηγές της περιοχής έδωσαν το όνομά του στο χωριό.

Υπέροχη είναι η θέα στη Βασιλίτσα και τα δάση της περιοχής από την όμορφη πλατεία του χωριού, με τον αιωνόβιο πλάτανο και τα παραδοσιακά καφενεία. Αξίζει να επισκεφθεί κανείς την τοποθεσία Καστρί όπου σώζονται ερείπια αρχαίου οικισμού και νεκροταφείο και τον καταρράκτη στην τοποθεσία “ΣΤΟΜΙΟ” και πιό πάνω το σπήλαιο “Γούτα”. Επίσης, την εκκλησία της Αγ. Παρασκευής (2 χλμ. βόρεια) –κτίσμα του 1600 με πέτρινο εικονοστάσι 200 ετών- και το ναό των Αγ. Θεοδώρων (3 χλμ. βόρεια) – χτισμένο με ογκόλιθους μέσα στον αρχαιολογικό χώρο του κάστρου.

Μεγάλο πανηγύρι γίνεται στις 26 Ιουλίου, στη γιορτή της Αγ. Παρασκευής.


ΠΟΝΤΙΝΗ

Η Ποντινή αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Βεντζίου και κατά την απογραφή του 2001 βρέθηκε να έχει πληθυσμό 322 κατοίκων. Κατοικήθηκε από πρόσφυγες του Πόντου, που ήρθαν με βάση την ανταλλαγή πληθυσμών που προέβλεπε η συνθήκη της Λωζάνης, το 1922-1923. Βρίσκεται στο δρόμο από τα Γρεβενά προς τα Βέντζια μέσω Κνίδης, 5 χλμ. ΝΑ των Πυλωρών, σε 830 μ. υψόμετρο. 360 άτομα ζουν εκεί το χειμώνα και 530 το καλοκαίρι. Οι πηγές από τις οποίες αντλούν το εισόδημά τους είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία.

Το Σιουμποτό και το Παλιοπύλωρο είναι παραπόταμοι του Αλιάκμονα, που περνάνε βόρεια και νότια της Ποντινής, ώσπου συναντώνται και χύνονται στον Αλιάκμονα. 5 χλμ. Α του χωριού βρίσκεται η κορυφή Φακιόλα (1.116 μ. ) , απ’ όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει ένα ιδιαίτερης ομορφιάς τοπίο.

Σύμφωνα με την ιστορία, οι κάτοικοι της Ποντινής κατάγονται από Μικρασιάτες πρόσφυγες που ήρθαν το 1923 από τα παράλια του Πόντου και πήραν τη θέση των βαλαάδων, οι οποίοι έφυγαν για την Τουρκία με την ανταλλαγή των πληθυσμών.

Πολύ σημαντικό είναι το ετήσιο πανηγύρι της Ποντινής, στις 26 Ιουλίου, ημέρα της Αγίας Παρασκευής. Το προηγούμενο βράδυ, στις 25 κάθε Ιούλη, εμφανίζονται σπουδαίοι πόντιοι καλλιτέχνες, στην πλατεία του χωριού, μπροστά σε χιλιάδες κόσμου.


ΠΡΙΟΝΙΑ

Σημερινή κατάσταση.

  Το χωριό Πριόνια βρίσκεται στο Νότιο μέρος του Νομού Γρεβενών και είναι κτισμένο στους  πρόποδες του βουνού Κάρπενος. Έχει υψόμετρο 750μ., κλίμα ηπειρωτικό και έκθεση ως προς τον ορίζοντα, Δυτική. Οι κάτοικοι ανέρχονται σήμερα στους  300 περίπου. Από αυτούς μόνο οι 20 παραμένουν μόνιμα στο χωριό. Οι υπόλοιποι έχουν εγκατασταθεί κυρίως στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ

1.  ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Το χωρίο επί Βασιλέως της Μακεδονίας Μ. Αλεξάνδρου ονομαζόταν «ΚΑΛΠΟΥΣ» και ανήκε διοικητικά στην Επαρχία Ελυμίας   Ήταν κτισμένο στην περιοχή Αγίου Νικολάου και Παναγίας και έφθανε μέχρι το   «Καταφύγι»  ή  «Πέτρα».

2.   ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

  Το «ΚΑΛΠΟΥΣ»  κατά τους  βυζαντινούς χρόνους αριθμούσε πάνω από (1.000) χίλια. Σπίτια όπως φαίνεται από τα ερείπια που υπάρχουν.

Το «ΚΑΛΠΟΥΣ» είχε αναπτύξει σε σημαντικό βαθμό το εμπόριο, με αποτέλεσμα να  καταστεί  ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα της Δυτικής Μακεδονίας. Εκείνη την εποχή λειτουργούσε αγορά στη θέση μεταξύ Παναγίας και Αγίου Νικολάου.

Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, στο «ΚΑΛΠΟΥΣ», ο χριστιανισμός έφθασε στο αποκορύφωμά του. Οι κάτοικοί του είχαν κτίσει 12 εκκλησίες, από τις οποίες σώζονται μέχρι σήμερα τα ερείπιά τους είναι

1) Αγίας Τριάδας.

2) Αγίας Παρασκευή.

3) Αγίου Ιωάννου.

4) Αγίου Νικολάου.

5) Προφήτη Ηλία (σώζεται ολόκληρος ναός αναστηλωμένος).

6) Αγίου Αθανασίου.

7) Αγίου Γεωργίου.

8) Παντοκράτορας.

9) Αγίου Βαρθολομαίου.

10) Παναγίας (σώζεται ολόκληρος ο ναός αναστηλωμένος.

11) Αγίου Ιωάννου που ήταν στην σημερινή πλατεία των Πριονιών.

12) Ο Αγίους Αθανάσιος ο σημερινός πολιούχος του χωριού.

Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, και σε άγνωστη χρονολογία, το «ΚΑΛΠΟΥΣ» περιήλθε στην κατοχή των Τούρκων εκτός του Νοτίου τμήματος που λέγεται Καταφύγιο η Πέτρα, όπου κατέφυγαν οι κάτοικοί του, και εκεί έκτισαν τείχος γύρω – γύρω, που ερείπια του σώζονται ακόμη και σήμερα, και πολεμούσαν τους Τούρκους με όσα μέσα είχαν την εποχή εκείνη. Στο τέλος όμως και περί το 1.700 επί διοικητού τότε ΚΑΤΣΑΡΟΥ, το  Καταφύγι έπεσε  στα χέρια των Τούρκων, αφού τους  έκοψαν το νερό που έπιναν. Το νερό έβγαινε στην κορυφή του βουνού και οι Τούρκοι το γύρισαν προς την Θεσσαλία. Επί Τουρκοκρατίας το «ΚΑΛΠΟΥΣ»  ονομάστηκε ΜΠΟΖΟΒΟ.

Οι κάτοικοι τότε του ΜΠΟΖΟΒΟΥ διασκορπίστηκαν στα γύρω  χωριά και μερικοί από αυτούς εγκαταστάθηκαν, περί  το 1710 στη θέση που υπάρχει το σημερινό χωριό. Εκεί έκτισαν τη μεγάλη εκκλησία του ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ η οποία σώζεται σε καλή κατάσταση μέχρι σήμερα. Και τη μνήμη αυτού εορτάζουμε στις 18 Ιανουαρίου με  8ήμερον νηστεία.

ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

  Οι κάτοικοι του χωριού έλαβαν μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα έχοντας αρχηγό τον Βάρδα, ο οποίος ήταν οπλαρχηγός του Παύλου Μελά. Οι κάτοικοι του χωρίου είτε πολεμούσαν είτε μετέφεραν όπλα και πολεμοφόδια από είτε μετέφεραν όπλα και πολεμοφόδια από τη Θεσσαλία στη Δυτική Μακεδονία.

Κατά τον πόλεμο του 1940 πολέμησαν γενναία τους Γερμανούς και Ιταλούς δίνοντας σκληρές μάχες μ’ αυτούς. Οι Γερμανοί όμως κατόρθωσαν και έκαψαν το χωριό στις 17 Αυγούστου 1942.

Μετά την αποχώρηση των Γερμανών και όσο διαρκούσε ο εμφύλιος πόλεμος, οι κάτοικοι του χωρίου διατάχθηκαν να εγκαταλείψουν το χωρίο και έφυγαν ομαδικώς για την Καλαμπάκα, τα Τρίκαλα και για άλλα χωρία. Επέστρεψαν το 1950 και άρχισαν το κτίσιμο του χωρίου από την αρχή.


ΣΑΜΑΡΙΝΑ

Βρίσκεται στην βόρεια Πίνδο στις πλαγιές του Σμόλικα σε υψόμετρο 1450-1550 μέτρων 56 χλμ. δυτικά των Γρεβενών. Είναι το υψηλότερο υψομετρικά κατοικήσιμο χωριό της Ελλάδας με αμέσως επόμενο το χωριό Μαγούλιανα του Νομού Αρκαδίας σε υψόμετρο 1350-1410 μέτρων (το υψηλότερο υψομετρικά κατοικήσιμο χωριό της Πελοποννήσου). Κατά την απογραφή του 2001, η κοινότητα Σαμαρίνας είχε πληθυσμό 701 κατοίκων.
Βρίσκεται μέσα σε πυκνή και άγρια βλάστηση, με πολλά τρεχούμενα νερά. Είναι ιδανικό μέρος για όσους αγαπούν την ησυχία και την φύση, την οποία θα απολαύσει πραγματικά κανείς στο ρέμα της Βάλια Κίρνα –που σε κάποιο σημείο σχηματίζει πανέμορφους καταρράκτες-, τις δρακόλιμνες, το μεγάλο καταρράκτη του Σμόλικα και το δάσος Κιούριστα με την πηγή της κυράς.
Αξίζει να επισκεφθείτε το ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Μεγάλη Παναγία), με το αριστοτεχνικά σκαλισμένο ξύλινο τέμπλο και το Αρχαιολογικό-λαογραφικό Μουσείο.

Οι παραδόσεις αναβιώνουν στη γιορτή του Κλείδωνα και το πανηγύρι της Παναγίας, με τριήμερο γλέντι το Δεκαπενταύγουστο –το Πάσχα των Σμαριναίων- όπου χορεύουν τον παραδοσιακό χορό . Η Σαμαρίνα χαρακτηρίζεται από την ζωντάνια και έντονη δραστηριότητα των κατοίκων της σε πολλούς τομείς. Οι Σαμαριναίοι με πολυσχιδή παρουσία στην σύγχρονη ελληνική ζωή και πραγματικότητα, διατηρούν την Σαμαρίνα ως αντίληψη ζωής στον τόπο διαβίωσης τους, αλλά και συντηρούν εδώ στις πλαγιές του Σμόλικα τις πατρογονικές εστίες και παραδόσεις. Έτσι η Σαμαρίνα κάθε χρόνο μας αποκαλύπτεται πιο δραστήρια, πιο ζωντανή, πιο δυναμική, με προοπτική για πολυεπίπεδη εξέλιξη.


ΣΜΙΞΗ

Γραφικό ορεινό χωριό, με παραδοσιακά πέτρινα σπίτια, 38 χλμ. δυτικά των Γρεβενών προερχόμενο από τη “σμίξη” των οικισμών Πινακάδες και Μπίγκα, οι κάτοικοι των οποίων ήθελαν να γλιτώσουν από την ελονοσία. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.220 μέτρων στις πλαγιές του Σμόλικα και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας.

Η Σμίξη αποτελεί έδρα κοινότητας και ο πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 509 κάτοικοι.

Από εδώ υπάρχει πρόσβαση για το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας, ένα από τα ωραιότερα της Ελλάδας, που κρατάει το χιόνι μέχρι την άνοιξη. Οι επισκέπτες όμως δεν έρχονται εδώ μόνο γι’ αυτό. Αλλά και για το όμορφο χωριό με τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια, τις παμπάλαιες πέτρινες βρύσες, την υπέροχη θέα και την εντυπωσιακή φύση τριγύρω.
Στη Σμίξη υπάρχουν πολλές εκκλησίες, πολύ παλιές και με μεγάλη ιστορία. Αξίζει να επισκεφθείτε την εκκλησία του Αγ. Αθανασίου (η πρώτη που χτίστηκε στο χωριό) και του Αγ. Νικολάου, που χτίστηκε το 1750 και αγιογραφήθηκε το 1810.


ΣΠΗΛΑΙΟ

Είναι χτισμένο σε 960 υψόμετρο, 4 χλμ. νότια του Ζιάκα. Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού, 260 άτομα, αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Το καλοκαίρι καταφθάνουν στο χωριό γύρω στα 400 άτομα, για να ξεκουραστούν και να απολαύσουν την όμορφη Φύση.

Το 1100 π.Χ. (πρώιμη εποχή του Σιδήρου) ο οικισμός του Σπηλαίου βρισκόταν στην ίδια θέση με την τωρινή, σύμφωνα με έγκυρες ενδείξεις. Αλλοι 12 οικισμοί μετοίκησαν στη θέση αυτή για λόγους ασφάλειας και μετά το 1854 προστέθηκαν οι οικισμοί Ζιάννη, Κερασιά, Κάτω Κερασιά, Ντόνα, Σταυρός, Ραβιαννή, Καρούτη. Στο Σπήλαιο έχουν εντοπισθεί αρχαία ακρόπολη με τείχη 1 χλμ., νεκροταφείο καύσεων καθώς και νεκροπόλεις όλων των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων. Το Κάστρο του έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο μνημείο.

Από ασφαλτοστρωμένο δρόμο φθάνει κανείς στο φαράγγι Σπηλαίου – Πορτίτσας, 1.200 μ. νότια του χωριού, το οποίο έχει 800 μ. μήκος, 8 – 70 μ. πλάτος και 220 μ. ύψος. Τα πετρώματά του είναι ασβεστολιθικά και ιζηματογενή.

Το απίστευτης ομορφιάς τοπίο της κοινότητας Σπηλαίου συμπληρώνουν οι πολλές πηγές της περιοχής. Η «Μακροστίβα» 2 χλμ. Δ, το «Τεπόζιτο» 1 χλμ. Δ, η «Λιάτισσα» 2 χλμ. ΝΑ, η «Παπαδήμα» 8 χλμ. Δ, η «Κερασιά» 9 χλμ. Δ, το «Κρυονέρι» 12 χλμ. Δ, η «Κανάβια» 2 χλμ. Ν, τα «Ξισιρίσματα» 1,5 χλμ. Ν, η «Σαλατούρα» 5 χλμ. ΒΔ, η «Βιλά» 1 χλμ. Δ, «της Γραμματικίνας το πηγάδι» 4 χλμ. ΝΑ, το «Σιουλάδικο νερό» και η «Κόια» 3 χλμ. Ν στην έξοδο του φαραγγιού, ποτίζουν με τα νερά τους ένα από τα πιο ζωντανά χωριά του νομού Γρεβενών.

Κοντά στο Σπήλαιο υπάρχουν τρία πέτρινα γεφύρια από την εποχή της Τουρκοκρατίας: α) το γεφύρι της Πορτίτσας 1.200 μ. νότια, στο φαράγγι, που κατασκευάστηκε το 1743 με προσφορές από το Μοναστήρι, β) το γεφύρι του κλέφτη (Λιάτισσας), στα 2 χλμ. δυτικά, μονότοξο, χτισμένο γύρω στο 1800 από τον κλέφτη Λιάτισσα, κατά την παράδοση και γ) το γεφύρι του Κατσογιάννη, 2 χλμ. προς τα ανατολικά, ίδιας χρονολογίας με αυτό της Λιάτισσας.


ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ

Επιστρέφοντας στην επαρχιακή οδό Κοζάνης-Γρεβενών μετά από μικρή πορεία φτάνουμε έξω από το χωριό Ταξιάρχης. Πρόκειται για το παλιό Κουσκό. Καθώς στρίβουμε αριστερά για να μπούμε στο χωριό, δεξιά μας προβάλλει η Μονή των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ ( 1768). Το καθολικό χτίστηκε το 1815 και έχει ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες.

Κατηφορίζοντας από την Μονή περνούμε δίπλα από το νεκροταφείο όπου βρίσκεται ο παλιότερος ναός του χωριού αυτός του Αγίου Δημητρίου (1610). Στην πλατεία του χωριού μπορούμε να θαυμάσουμε τον ιερό ναό του Αγίου Αθανασίου και να ξεκουραστούμε στα γύρω καφενεία.

Πριν αναχωρήσουμε από τον Ταξιάρχη θα ήτανε ενδιαφέρουσα μια βόλτα στην περιοχή «κρυοπήγαδα» όπου μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το εναέριο πορθμείο για να περάσουμε τον Αλιάκμονα όπως έκαναν παλιότερα οι κάτοικοι για να πάνε στα κτήματα τους στη Σαδοβίτσα και την Παλιοκνίδη. Αφήνοντας πίσω μας τον Ταξιάρχη και επιστρέφοντας στην επαρχιακή οδό κατευθυνόμενοι προς Γρεβενά συναντούμε την διασταύρωση που οδηγεί στα χωριά Κοκκινιά και Πολύδενδρο στην θέση « Άνεμος ».


ΤΡΙΚΩΜΟ

Σύμφωνα με την παράδοση, το Τρίκωμο (Ζάλοβο) ονομάστηκε έτσι επειδή αποτελούνταν από τρία χωριά: το Ελευθεροχώρι, την Καλογριά και το Ζιάννη. Οι κάτοικοι αυτών των τριών χωριών επί Τουρκοκρατίας σκότωσαν Τούρκους φοροεισπράκτορες και για να αποφύγουν τα αντίποινα μετακινήθηκαν στην τωρινή θέση του Τρίκωμου, όπου μπορούσαν να ζουν με μεγαλύτερη ασφάλεια και όπου οι καιρικές συνθήκες ήταν καλύτερες. Τότε, γύρω στο 1500 – 1600, δημιουργήθηκε το Τρίκωμο, αρχαιολογικά ευρήματα όμως (αγγεία και δόρατα) που φυλάσσονται στο Κοινοτικό Γραφείο του χωριού αποδεικνύουν ότι η θέση κατοικούνταν πριν από τους ελληνιστικούς χρόνους.

Το Τρίκωμο και ο οικισμός του Παρόρειο βρίσκονται 7,5 χλμ. ΒΑ του Μοναχιτίου σε 800 υψόμετρο, μέσα σε δρυόδασος. Το χωριό κατοικείται από γεωργούς, κτηνοτρόφους και αμπελουργούς από το 1920 – 1925.

Οι δύο κλάδοι του ποταμού Βενέτικου ενώνονται κοντά στο Τρίκωμο, στα όρια με το Σπήλαιο. Ο Βενέτικος διασχίζει την περιφέρεια Τρικώμου σε μήκος 13 χλμ., ενώ 4,5 χλμ. ανατολικά του χωριού συναντά κανείς το περίφημο γεφύρι του Αζίζ Αγά, που χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας και έπεσε δύο φορές, σύμφωνα με το θρύλο. Ο αγάς της περιοχής απείλησε τον πρωτομάστορα ότι θα τον αποκεφαλίσει αν ξαναπέσει το γεφύρι και ο τελευταίος όταν το έχτισε για τρίτη φορά, φοβούμενος τις απειλές, ανέβηκε στο απέναντι ύψωμα κατά τη διάρκεια του ξεκαλουπώματος. Ευτυχώς όμως γι’ αυτόν και για όλους τους υπόλοιπους, το γεφύρι δεν έπεσε. Από αυτό εξυπηρετούνταν τα καραβάνια που εκτελούσαν τη διαδρομή Μακεδονία – Ηπειρος. Σώζονται μάλιστα και τμήματα της καραβανόστρατας.

Ενα χιλιόμετρο πριν από το γεφύρι, στη θέση Παλιόχανο, υπήρχε χάνι, ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα. Τρία χιλιόμετρα νότια του Τρικώμου βρίσκεται το γεφύρι Καγκέλια, που φημολογείται ότι είναι πρωιμότερο απ’ αυτό του Αζίζ Αγά. Κάποτε εξυπηρετούσε τους κατοίκους του Μοναχιτίου και του Μικρολίβαδου στη μετακίνησή τους προς τα Γρεβενά. Κοντά στο Βενέτικο σώζονται επίσης ερείπια παλιών νερόμυλων που λειτουργούσαν μέχρι το 1955 – 1960.


ΤΡΙΚΟΡΦΟ 


Το Τρίκορφο το συναντάμε στο δρόμο μας από Γρεβενά προς Πεντάλοφο.  Ανήκει στο Δήμο Γρεβενών και βρίσκεται περίπου 30 χμ βορειοδυτικά της πόλης των Γρεβενών. Είναι ένας ορεινός οικισμός χτισμένος σε υψόμετρο 1000 μ. και συμπληρώνει και αυτό την οικογένεια των μαστοροχωρίων του Βοΐου. Οι μόνιμοι κάτοικοι αριθμούν μόλις τους 15 το χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι φτάνουν περίπου τους 60. Φτάνοντας στο χωριό, θα διακρίνετε τα περίπου 60 κτίσματά του ανάμεσα στο δάσος βελανιδιάς και καστανιάς που το περιβάλλει. Δε διακρίνονται μαχαλάδες όπως σε άλλα χωριά, καθώς είναι εμφανές ότι αποτελεί έναν συμπαγή οικισμό και έχει γενικότερα νοτιοδυτικό προσανατολισμό, ενώ πίσω του στέκεται ο λόφος με το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία να το επιβλέπει και να το προστατεύει. Ιστορία… Το παλαιό όνομα του οικισμού ήταν Τριτσκό. Λέγεται πως η παλιά ονομασία οφείλεται στις τρεις οικογένειες που πρωτοκατοίκησαν στο χωριό, ενώ η σημερινή ονομασία Τρίκορφο οφείλεται στις τρεις συνεχιζόμενες κορυφές των βόρειων υψωμάτων Αϊ-Λιάς, Γρεντιές και Κριθάρια. Υπάρχει η εκδοχή ότι στη σημερινή του θέση μεταφέρθηκε ο οικισμός γύρω στα 1845 από την τοποθεσία του Αϊ-Δημήτρη που είναι γύρω στα 400 μέτρα πιο κάτω. Το 1845 αναφέρεται για πρώτη φορά το Τριτσκό, στα αρχεία της Μητρόπολης Σισανίου και Σιατίστης, ενώ όταν καταστράφηκε το Τριτσκό, κάποιοι από αυτούς τους κατοίκους δημιούργησαν το σημερινό Τρίκορφο. ΑξίζειΝαΔείτε… Αφήστε το αυτοκίνητο στην είσοδο του χωριού και ξεκινήστε με μια βόλτα, για να δείτε τα έργα των μαστόρων της εποχής εκείνης.

Μονώροφα, διώροφα και τριώροφα πέτρινα σπίτια, αν και λίγα στον αριθμό, μπορούν να σας κάνουν να σταματήσετε για να τα θαυμάσετε αρκετή ώρα. Ειδικά την άνοιξη και το καλοκαίρι, οι λιγοστοί κάτοικοί του περιποιούνται τις αυλές τους έτσι ώστε να συμπληρώνουν την όμορφη εικόνα του χωριού. Όπως θα μπαίνετε στο χωριό θα δείτε στα αριστερά σας και λίγο πιο ψηλά από το δρόμο το Δημοτικό σχολείο, για το οποίο οι Τρικορφιώτες είναι πολύ περήφανοι. Πρόκειται για ένα κτίριο πέτρινο, με υπερυψωμένο υπόγειο και έναν όροφο, που κτίστηκε το 1931 με προσωπική εργασία των μαστόρων του χωριού. Αποτελεί δείγμα της αρχιτεκτονικής της εποχής, με τα αγκωνάρια να υπογραμμίζουν το περίγραμμα του κτιρίου, τα μεγάλα ανοίγματα να φωτίζουν το εσωτερικό του και την είσοδό του να μας υποδέχεται με τα πέτρινα υποστυλώματα. Το κτίριο πρόκειται να ανακαινιστεί και να χρησιμοποιηθεί είτε ως συνεδριακό κέντρο, είτε ως χώρος όπου θα διοργανώνονται διάφορα δρώμενα με παραδοσιακή μουσική. Κατηφορίζοντας, κατευθυνθείτε προς την έξοδο του χωριού προς Αγ. Κοσμά και θα βρείτε στα αριστερά σας την εκκλησία του Αγ. Νικολάου. 

 

Πρόκειται για μια εκκλησία βασιλικού ρυθμού, κτισμένη στα 1857. Στο βορινό τοίχο θα δείτε μια χαμηλή στοά που προστατεύει και εξασφαλίζει την είσοδο στην εκκλησία, ενώ στη δυτική πλευρά στέκεται ένα επίσης χαμηλό καμπαναριό, όλα χτισμένα με περισσή λεπτομέρεια από ακατέργαστη πέτρα. Αν έχετε χρόνο ζητήστε από τους κατοίκους (κάποιος θα έχει το κλειδί) να ανοίξει την εκκλησία για να μπορέσετε να θαυμάσετε το εσωτερικό του. Ενδιαφέροντα… Αξίζει, για όσους αγαπούν το περπάτημα, να ανηφορίσετε προς το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Βρίσκεται ακριβώς πάνω από το χωριό, ενώ η διαδρομή είναι σύντομη. Η θέα που προσφέρει το ύψωμα αυτό θα αποζημιώσει όσους έκαναν το κόπο να φτάσουν μέχρι εκεί. Θα δείτε να απλώνεται μπροστά σας όλη η περιοχή προς Βόιο και Γρεβενά. Πανηγύρια… Η πολιτιστική ζωή του χωριού επικεντρώνεται στις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές, καθώς και στο πανηγύρι του χωριού στις 20 Ιουλίου, ημέρα του Προφήτη Ηλία. Την ημέρα αυτή οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στο εκκλησάκι, όπου και εκκλησιάζονται. Πολιτισμός Στο χωριό δραστηριοποιείται ο Πολιτιστικός Σύλλογος Τρικορφιωτών Θεσσαλονίκης, που αναλαμβάνει τις εκδηλώσεις στο χωριό. Στη βόλτα σας μέσα στον οικισμό, μετά το σχολείο στα δεξιά σας, θα δείτε ένα ισόγειο μικρό κτίσμα. Είναι του πολιτιστικού συλλόγου, όπου υπάρχει μια μεγάλη βιβλιοθήκη σχετική με την ιστορία του χωριού, καθώς και φωτογραφικό υλικό με την πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής. Επίσης, διοργανώνεται κάποια μέρα μέσα στον Ιούλιο ή Αύγουστο, μία έκθεση χειροτεχνίας, όπου μπορείτε όχι μόνο να δείτε τις κατασκευές, αλλά και να αγοράσετε ό,τι σας κεντρίσει το ενδιαφέρον.

Χρήσιμες Πληροφορίες Το χωριό είναι πολύ μικρό και έτσι δε θα βρείτε ούτε καφενείο, ούτε ταβέρνα, αλλά ούτε και ξενώνα. Αρκεστείτε σε μια βόλτα μέσα στο χωριό και αν συναντήσετε κάποιον κάτοικο, εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία να μιλήσετε μαζί του, που με απλότητα και ευγενική περιέργεια θα σας πληροφορήσει για οτιδήποτε σας ενδιαφέρει. Για περισσότερες πληροφορίες www.trikorfogr.gr


Φελλί
Δήμος Γρεβενών
Εκεί που ο ποταμός Βενέτικος ενώνεται με τον Αλιάκμονα, νότια των Γρεβενών, βρίσκεται το Φελλί. Στην Νομαρχία Γρεβενών μεταφέρθηκε μια τεφροδρόχος υδρία, η οποία πριν από χρόνια βρέθηκε στην τοποθεσία Τσιάκαινα. Στη θέση Στραβέλα ή Καραγάτσι, μέσα στα καπνοχώραφα βρίσκονται συχνά όστρακα μελαμβαφών και ελληνιστικών αγγείων, αγνύθες και κεραμίδες οροφής. 7-8 στρέμματα ΝΑ της Στραβέλας είναι η ονομαζόμενη τοποθεσία Καστράκι και σε απόσταση 1.500 μ. από το Φελλί, βρίσκονται τα Καστράκια, που αμφότερα μαρτυρούν την ύπαρξη φυλακίων και εγκατοίκησης.
Tο Φελλί του Δήμου Γρεβενών είναι χτισμένο σε υψόμετρο 630 μ.
Βρίσκεται 18 χλμ. ΝΑ. των Γρεβενών και σύμφωνα με μια εκδοχή , οφείλει το όνομα του στη Φίλα, μία από τις γυναίκες του Φίλιππου της Μακεδονίας.
Υπάρχει όμως και μια άλλη εκδοχή η οποία προέρχεται από έναν Γάλλο συγγραφέα-ιστορικό και αναλυτή τον Fr. Pouqueville ο οποίος στο Ταξίδι στη Δυτική Μακεδονία, ʼνοιξη του 1806 που είναι και ο τίτλος του ομώνυμου βιβλίου του μεταξύ άλλων γράφει πως μετά τα Γρεβενά……………..
……Κατέβηκα ύστερα κάπου έξι μίλια ακολουθώντας την ίδια πορεία ως αντίκρα στο χωριό Φιλί (Φελλίον), όπου συγκέντρωσα όλη μου την παρατηρητικότητα για ν’ αναγνωρίσω τα ελληνιστικά ερείπια της Φίλας, που την ίδρυσε ο Δημήτριος, ο γιος του Δημήτριου Γόνατα, και που δεν ήτανε χτισμένη, όπως λέει ο Στέφανος ο Βυζάντιος, στον όχτο του Πηνειού (του Λαρσινού ποταμίου, της Σαλαμπριάς), μα στην κοιλάδα του Βενέτικου. Χρειάστηκε να σταματήσω στο σημείο αυτό, δίχως ν’ απλώσω τις έρευνες μου ως το γιοφύρι στην αρχή του εμπορικού δρόμου, που πάει από τα Σέρβια ως τον όχτο του Αξιου ή του Βαρδάρι. (σ. 28)
Το χωριό βρισκόταν πάντα στην ίδια θέση, με το ίδιο όνομα και αλλαγές στη σύσταση του πληθυσμού του έγιναν το 1924 με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Στην Τουρκοκρατία διετέλεσε τσιφλίκι Τούρκων μπέηδων. Μεγάλο μέρος της κοινότητας καλύπτεται από πυκνό δάσος βελανιδιάς, που δημιουργεί ένα πανέμορφο και μοναδικό τοπίο.
Μπαίνοντας στο χωριό κανείς θα δει αριστερά του τον νεοσύστατο ναό των Αγ.Αναργύρων.
Νοτιανατολικά του χωριού βρίσκεται ο κεντρικός ναός του Αγ.Νικολάου που είναι και ο πολιούχος. Σε απόσταση περίπου 2 χμ. αξίζει κανείς να επισκεφτεί τις δύο μικρές εκκλησίες του Αγ.Αθανασίου και της Αγ.Παρασκευής που βρίσκονται σε ένα τοπίο εκπληκτικό.
Συνολικά στο Φελλί ζούνε σήμερα 250 άτομα περίπου, τα οποία ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Το χωριό πανηγυρίζει στις 2 Μαΐου όπου γιορτάζει τα λείψανα του Αγ.Αθανασίου.


ΦΙΛΙΠΠΑΙΟΙ

Οι Φιλιππαίοι είναι χτισμένοι σε υψόμετρο 1.220 μέτρων στις πλαγιές του Σμόλικα και αποτελούν έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας. Αποτελούν έδρα κοινότητας και ο πληθυσμός τους σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 206 κάτοικοι, οι οποίοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τον τουρισμό.

Η ονομασία του χωριού προέρχεται πιθανότατα από το Φίλιππο, βασιλιά της Μακεδονίας. Ο οικισμός βρισκόταν παλαιότερα κοντά σε δρόμο-παρακλάδι της Εγνατίας Οδού, αλλά λόγω των συχνών λεηλασιών οι κάτοικοι μετακινήθηκαν βορειότερα και πιο ορεινά.

Το χωριό ήταν τσιφλίκι του Τούρκου Ραγήτ Μπέη, αλλά το 1872 ορισμένοι κάτοικοι του χωριού αγόρασαν όλη την έκταση του χωριού. Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, ο πληθυσμός του χωριού αυξήθηκε, κυρίως από κατοίκους της Ηπείρου.

Μεταπολεμικά, ο πληθυσμός του χωριού άρχισε να μειώνεται, καθώς οι κάτοικοι μετακινούνταν στα Γρεβενά, στη Θεσσαλία και άλλες περιοχές.

 

Δείτε ακόμα